حه‌رفا بێ

«وَبَدَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ - و ژئالیێ خودێڤه ئه‌و ژ وان را خوه‌یها یا كو حه‌سابا وێ نه‌كرین- زومه‌ر/ 47».

« ثُمَّ بَدَا لَهُم- پاشێ ژ وان را دیار بوو (ژ وان را مه‌صله‌حه‌ت لسه‌ر وێ سه‌کنی) یووسف/ 35».

«إِن تُبْدُوا خَيْرًا أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُوا عَن سُوَءٍ - ئه‌گه‌ر هوون باشیه‌کی ئه‌شکه‌ره بکن ئان خه‌ف بکن ... نساء/ 149».

بادی الرأی د‌ قصه‌تا حه‌زره‌تێ نووح د‌ا: «وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ - و ئه‌م نابینن که‌تبن په‌ی ته خێنجی ژ وا که‌سان کو پیسه‌کێن مه‌نه؛ ئه‌وێن فکرا وان نه‌کوور- هوود/ 27». که‌لیما «بادی» هنه‌کا ئاخرێ وێ ب هه‌مزێ خوه‌ندنه «بادء» و هنه‌کا ب «ی» خوه‌ندنه «بادی». گووره‌کی خوه‌ندنا یێكێ ژ « بَدء»ێ یه ‌ب مه‌عنا ده‌سپێک وده‌س پێکرن. و گووره‌کی خوه‌ندنا دووێ ژی ژ «بُدوّ»ێ یه ‌ب مه‌عنا خوه‌یهان و ئه‌شکه‌ره بوون. بادی الرأی: گووره‌کی مه‌عنا ئه‌ول ئه‌وه یێ فکرا وی نه کوور و نه پژهایی و هێنووکا په‌یدا بوویی و گووره‌کی یا دووێ ئه‌وه کو که‌سه‌ک بێی لێکوولین و ته‌حقیق فکرا خوه بێژێ.

باد، د‌ حه‌ج/ 25 دا ب مه‌عنا رێونگی یه کو دخوه‌یهێ، به‌رڤاژیێ موقیم و ئه‌هلێ وێده‌رێ: سَوَاء الْعَاكِفُ فِيهِ وَالْبَادِ - یانی: د مه‌سجدول حه‌رامێ دا جیگر (موقیم) و موسافر به‌رابه‌رن.

132- بَدْوْ، به‌دو: صه‌حرا، چوول، به‌روستان. «وَجَاء بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ - و هون ژ چوولێ ئانین - یووسف/ 100». «وَإِن يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُم بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ - و ئه‌گه‌ر ئه‌و کووم و گورووھ بێن ئه‌وێ ژ دل بخازن کو خوه‌زی د ناڤ عه‌ره‌بێن چوولێ دا بوونا- ئه‌حزاب/ 20». بادی ئه‌وه کو د چوولێ دا جی‌گرتبێ و بژی حه‌دیسا: «مَن بَدا جَفا - ژینکه‌رێ د چوولێ دا زالم د‌بێ». ژ ڤێ پێکێ یه.

132- بذر، به‌زر: ره‌شاندن، بلاڤکرن. د ئه‌صلێ خوه‌ دا ژ ره‌شاندنا طووڤ را هاتیه گووتن و پاشێ ب ئاوایێ ئستعاره ژ وی که‌سی را کو مالێ خوه پویچ دکێ گووتنه: «موبه‌ذذر». به‌زر ژ طووڤ بخوه را ژی تێ گووتن.

ژ ڤێ کووکێ 3 جارا د قورئانێ دا هاتیه، ئسراء/ 26 و 27 «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ - حه‌قێ مرووڤێن خوه ‌ویێ ژار و د رێ ده ‌مایی بده وان و مالێ خوه به‌ره‌دایی نه‌مه‌زخێنه و پووچ نه‌ک براستی ئه‌وێن مالێ خوه‌ به‌ره‌دایی دمه‌زخینن، برایێن شه‌یطانن».

133- برء، به‌رء: خلاس بوون، دویرکه‌تن، جود ابوون، ژێ ڤه‌بوون. ھه‌ر وھا: ئا‌فراندن، چێکرن خولقاندن. ئه‌گه‌ر ژ بابێ «عَلِم یَعلَم» بێ ب مه‌عنا دویرکه‌تنه و ئه‌گه‌ر ژ « قَطَع یَقطَع» بێ ب مه‌عنا چێکرنه.

موفره‌دات دبێژێ: به‌رء و بوراء و ته‌به‌رری، دویرکه‌تنا ژ تشته‌کی یه‌ کو نێزیکی یا وێ نه باشه. ژ به‌ر ڤێ یه کو دبێژن: ئه‌ز ژ نه‌خوه‌شیێ به‌ری بووم - ژێ خلاس بووم- ژێ دویر که‌تم؛ و ئه‌ز ژ فلانکه‌سێ به‌ریمه.