حه‌رفا بێ

«أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ- گه‌‌لوو هوون عباده‌تێ مه‌عبووده‌کی نه‌ناس (پووت) دکین و ئه‌حسه‌نول خالقین ته‌رک ددین؟ - صاففات/ 125». هاتیه گووتن كو به‌عل ناڤێ پوته‌کی بویه‌ ل «به‌عله‌به‌کێ». كه‌لیما به‌عل د‌ ئایه‌تێن ژووری ته‌نێ د‌ا ھاتیه‌.

172- به‌غت: نشکێ، بێ خه‌به‌ر. «فَأَخَذْنَاهُم بَغْتَةً - ژ نشکێڤه مه ئه‌و گرتن- ئه‌عراف/ 95». سێزده جاران د قورئانێده هاتیه و هه‌می د‌ه‌رحه‌ق ژ نشکێڤه هاتنا رووژا قیامه‌تێ و عه‌زابێ دونیایێ یه.

173- بغض، بوغض: کین، رک، دوژمنی. به‌رڤاژیێ حوب و حه‌زکرنێ.

«به‌غضاء و به‌غضه» دژواریا دوژمنیێ یه. «قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاء مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ - بێ شک دوژمنیا دژوار ژ ده‌ڤێ وان ئه‌شکه‌ره بوویه و یا د‌ د‌لێ وان د‌ا ھێژ مه‌زنتره‌ - ئالێ عمران/ 118».

174- به‌غل: هێستر. حه‌یوانه‌ک ئه‌هلی یه کو بابێ وێ که‌ره وده‌یکا وێ مه‌هینه. جه‌معا وێ د قورئانێ ده «بغال» هاتیه. نه‌حل/ 80.

175- بغی، به‌غی: خوه‌ستنه دگه‌ل زێده‌گاڤیا ژ حه‌د، زێده‌گاڤی، ته‌جاووز. ئبن ئه‌سیر د نهایێ ده دبێژێ: ئه‌صلێ « به‌غیێ» ده‌ربازکرنا ژ حه‌دد و سینووارا یه.

د ‌موفره‌داتێده هاتیه: ته‌جاووز و زێده‌گاڤی ب دوو ئاوایا یه، یێک ژ قسمێ قه‌نجه، وه‌ک قه‌نجی کرنا زێده‌یێ ژ حه‌ددێ قه‌یدێ؛ و نه‌سه‌کنینا ل حه‌ددێ واجب و فه‌رزا و ده‌رباز بوونا ب ئالیێ سوننه تاڤه. و یا دێ زێده‌گاڤیا پیسه ئه‌و ژی زێده‌گاڤییه ژ حه‌قیێ ب ئالیێ نه‌حه‌قی یێ ڤه.

«إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَيْهِمْ - قاروون ژ قه‌ومێ مووسا بی ڤێجا خوه ‌سه‌ر وان ئێخست - قه‌صه‌ص/ 76». د‌ مه‌عنا وێده گووتنه‌: زولم ل وان کر؛ خوه ‌لسه‌ر وان مه‌زن کر، لێ مه‌عنا مه‌گووتی باشتره.

«وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ - پێ وێ یا خود‌ێ د‌ایی ته‌ په‌ی وارێ ئاخره‌تێ بكه‌ڤه‌ (ئه‌وێ بخازه‌‌) و به‌ھرا خوه‌ ژ د‌ونیایێ ژی ژبیر نه‌كه‌ و قه‌نجی یێ بكه‌ چه‌وا خود‌ێ قه‌نجی گه‌ل ته‌ كری و پێكوتانێ نه‌كه‌ ژ خرابیا د‌ عه‌رد‌ێ د‌ا (د‌ عه‌ردێده خرابی و فه‌ساد‌ێ نه‌خازه)‌- قه‌صه‌ص/ 77». ل ڤێده‌رێ ب مه‌عنا خوه‌ستن و داخازه ب ئاوایێ دژوار، وه‌ک چه‌وا دژواری و زه‌حفی د «به‌غی» و « ئبته‌غی» یێ ده هاتی مه‌لحه‌زه‌کرن.

«لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِن قَبْلُ - و ژ پێشده ‌ژی گه‌له‌ک خوه‌ستنه فتنێ چێکن- ته‌وبه/ 48». «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُوا فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ - چ گونه‌ھ لسه‌ر هه‌وه نینه کوو هوون زێد‌اھیا خود‌ایێ خوه‌ پر بخازن - به‌قه‌ره/ 198».