حه‌رفا بێ

ژ «به‌ل»ێ ره چه‌ند مه‌عنه د کتیبێن لوغه‌ت ده هاتنه کو سێ ژ وان ئه‌ڤن:

ا - به‌طال کرنا گووتنا پێشیێ ده و دورست کرنا گووتنا پاش وێ. نموونه‌: « إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ * كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا كَانُوا يَكْسِبُونَ - موطه‌فففین/ 13- 14». ل ڤێده‌رێ قسمه‌تێ پێشیا «به‌ل»ێ ده «أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ» پێ «كَلَّا و بَلْ»ێ هات پویچ کرن و به‌طال کرن؛ و یا پشتی «به‌ل»ێ، یانی «رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم..» دورست بی و هات سابت کرن.

ب - ئنتقال و گوهازتن ژ گووتن و غه‌ره‌ز و هه‌ده‌فه‌کی بو گووتنه‌ک‌ دی. نموونه‌: « ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ * بَلْ عَجِبُوا أَن جَاءهُمْ مُنذِرٌ مِّنْهُمْ .. - صووند ب قورئانا گران بھا (کو ئه‌و نه‌هه‌قن). لێ، نه‌، ئه‌و عه‌جیبگرتی بوونه.. - قاف/ 1- 2». یانی: قه‌بوول نه‌کرنا کافران نه‌ ژ به‌ر وێ یه کو قورئان نه گووتنا خودا یه! به‌لکی ژ به‌ر وی قاسی یه کو ژ وانرا عه‌جێبه کو هشیار که‌ره‌ک ژ وان بخوه بال وانڤه و ژ ھشیار کرنا وانرا بێ رێکرن.

ج - ژبوونا ته‌ره‌ققی و پێلل چوونێ، یانی گووتنا پشتی «به‌ل»ێ هه‌ر بلند‌تر و دژوارتر ببێ و زێده بکێ. نموونه‌: « بَلْ قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلاَمٍ - گووتن: ئه‌و خه‌ونێن په‌ریشانن، نه، به‌لکی هێژ ژ وێ ژی زێده‌تر - بَلِ افْتَرَاهُ - به‌لکی ئفتراء و بوختان کریه، نه، هێژ پێللتر - بَلْ هُوَ شَاعِرٌ - به‌لکی ئه‌و شاعره - ئه‌نبیاء/ 5».

ته‌فسیرا ڤان ئایه‌تان د ئه‌ل میزا نێده بخوونن.

185- بَلَد‌، به‌له‌د: وه‌لات، مه‌مله‌که‌ت، هه‌رێم، عه‌رد، دیار. به‌له‌د ب مه‌عنا شهر و باژار نینه. قامووس: البلد و البلدة.. کل قطعة من الأرض.. عامرة او غامرة، یانی: ژ قسمه‌ک یێ عه‌ردێرا تێ گووتن، چ ئاڤا بێ و چ ‌نه.

« وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ - و عه‌ردێ باش - ئه‌عراف/ 58». « بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ - وه‌لات و دیارێ قه‌نج و پاک و خود‌ایێ به‌خشه‌ر- سه‌به‌ء/ 15». هه‌روها: قاف/ 36 فَنَقَّبُوا فِي الْبِلَادِ - و..

ئه‌گه‌ر وه‌ک چه‌وا د ڤان ئایه‌تێن ژێریده کو « به‌له‌د» ب مه‌عنا باژارێ مه‌که‌ھێ مه‌عنه کرنه، ئه‌م لسه‌ر مه‌عنا ئه‌صلی یا مه‌گووتی بسه‌کنن و ژێ ڤه‌نه‌بین، قه‌ت تشته‌ک ژی ناقه‌ومێ و ئشکاله‌ک چێنابێ: ئبراهیم/ 35، به‌له‌د/ 2- 1، تین/ 3، به‌قه‌ره/ 126 و نه‌مل/ 91. چکو ‌عه‌رد و وه‌لات و دیار، باژارا ژی ل به‌ر خوه دگرێ.

186- ب‌لس، ئبلاس: یه‌ئس، بێ هێڤی تی، شاش بوون. مه‌جمه‌عول به‌یان د‌بێژێ: ھنه‌كا گووتیه‌: ژ وێ شاشی و حه‌یری بوونێ را تێ گووتن کو ده‌ما ده‌لیل د ده‌ستێ مرووڤده نامینێ چێدبێ.

« وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ - رووژا قیامه‌ت بێ گونه‌ھکار بێ هێڤی دبن- رووم/ 12». و بنێرن: ئه‌نعام/ 44، رووم/ 49، موئمنوون/ 77، زوخروف/ 75