حه‌رفا بێ

○به‌شیر: مزگینیده‌ر، مزگینی دێ، جه‌معا وێ «بوشر»ه یه‌: « وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ - ئه‌وه یێ بایێ پێشیا ره‌حمه‌تا (باران) خوه ‌دا، مزگینیده‌ر رێدکێ - فورقان/ 48».

154- بَصَر، به‌صه‌ر: قووه و هێزا دیتنێ؛ چاڤ؛ علم وزانین. حه‌چوه‌کو د قورئانێ ده « به‌صه‌ر» ب مه‌عنا قووه و هێزا دیتنێ ته‌نێ بێی مه‌لحه‌زا چاڤ بکار نه‌ھاتبێ، هه‌ر‌چه‌ند ئه‌ڤاهه کو ژ چاڤ را «به‌صه‌ر» تێ گووتن ب مه‌لحه‌زا دیتنا وێ یه، لێبه‌لێ فعلێن وێ پرتر ب مه‌عنا دیتنی و دیتن بکار هاتنه، وه‌ک: «وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا - و ژ وان را چاڤ هه‌نه کو پێ وان نابینن. ئه‌عراف/ 179» و «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنكُمْ وَلَكِن لَّا تُبْصِرُونَ - و ئه‌م ژ ھه‌وه ‌پتر نێزیکێ وینه لێبه‌لێ هوون نابینن. واقعه‌/ 85».

ئه‌بصار، جه‌معا « به‌صه‌ر» ه، «وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ. نه‌حل/ 78». ئه‌بصار ب مه‌عنا به‌صیره‌ت و زانین و پێ حه‌سانێ ژی هاتیه.

○به صیره‌ت، ب ‌مه‌عنا دیتنا ب دله. دبێژن : ژ پێحه‌سانا دل ره‌ به‌صیره‌ت و به‌صه‌ر تێ گووتن. ئه‌ڤاهه هه‌ما ئه‌و مه‌عنه ‌یه‌ د ئه‌ول ده هات گووتن کو: علم و زانین و پێحه‌سان یێک ‌ژ مه‌عنایێن به‌صه‌رێ یه: «قُلْ هَـذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي - بێژه‌ ئه‌ڤاھه‌ رێكا منه‌؛ ئه‌ز و یێن ل په‌ی من، ئه‌م ب زانین - ب مه‌عرفه‌ت و زانینا دل - ب ئالیێ خوداڤه گازی دکین - یووسف/ 108».

جه‌معا « به‌صیره‌ت»ێ « به‌صائر» و « ئه‌بصار» هاتیه، «قَدْ جَاءكُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ - بێ شک، ده‌لیل ژ ئالیێ خودایێ هه‌وه‌ڤه ژ ھه‌وه‌ره هاتنه ڤێجا كه‌سێ ببینێ د‌ فه‌ید‌ا وی بخوه‌ د‌ا یه‌ - ئه‌نعام/ 104». ئه‌ڤاهه پێنج جاران د قورئانێده هاتیه.

«إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لَّأُوْلِي الأَبْصَارِ- براستی د وێده ژ خودان عه‌قلا ره- ژ ئه‌هلێ زانینێ ره- ده‌رس هه‌نه. ئالێ عمران/ 13». هه‌روها بنێرن: حه‌شر/ 2 و صاد/ 45.

○ به‌صه‌ر ژ بابێ « کرُم یکرُم» و ژبابێ « عَلِمَ یعلَم» ب مه‌عنا علم و زانین هاتیه و ژ بابێ « ئنفعال» ب مه‌عنا دیتن بکار هاتیه.

راغب دبێژێ: « به‌صه‌ر» کو د‌ مه‌عنا به‌صیره‌ت و زانینێ ده بێ، تێ گووتن: « ئه‌بصه‌رتُ» و « به‌صورتُ» و د مه‌عنا دیتن ده « ئه‌بصه‌رت» تێ گووتن و « به‌صورت» کێم هه‌یه.

ڤێ گووره‌کێ مه‌عنا گووتنا سامری د‌ ئایه‌تا 69 یا سووره‌تێ طاها د‌ا « بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ » ئه‌ڤه‌: من ئه‌و زانی یا خه‌لکێ نه‌زانیی. ز مه‌خشه‌ری و به‌یزاوی ژی ئه‌و ب مه‌عنا « زانین» گرتنه.

ئه‌گه‌ر د قه‌صه‌ص/ 11 دا ژی نه ‌ب مه‌عنا دیتن به‌لكی ب مه‌عنا پێ حه‌سان و زانین بێ، مه‌عنا ئایه‌تێ و هالێ تێ: « و (د‌ه‌یکا مووسا) گووت خوشکا وی: پێ بکه‌ڤه (وه‌زع و حال بزانه) ڤێجا ئه‌وێ ژ دویرڤه و بێی خه‌به‌رێ وان ده‌رحه‌ق وی ده زانین په‌یدا کر - وَقَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ».