ئه‌لف

«وَالسَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ ـ و مه عه‌سمان ب هێزێ چێکر و ئه‌م به‌رفره‌ھكه‌رین ـ زاریات/ 47».

ئه‌و که‌لیما کو پشتی فعلا «بَنیَ» بکار بێ و «باء» د سه‌رێ وێ دا بێ، مه‌خسه‌د ژ وێ ئه‌و تشتن کو ئاڤاهی پێ ئاڤا دبن: بَنیَ بِأید ـ ب هێزێ چێکریه، یانی عه‌سمان ژ هێزێ چێکریه. ئه‌ڤاهه حه‌قیقه‌ته‌كه کو قورئانێ ئشاره کریه بال وێڤه‌. «بَنی بِالدُر ـ یانی پێ دورر و جه‌وھه‌را ئاڤا بویه». ئه‌ڤ مه‌سه‌لا هه خوه‌یێ قامووسا قورئانێ گووتیه. (ج 1، ص 151).

109ـ أیک، ئه‌یک. جه‌نگه‌ل، بیشی. ئه‌و جهێ پردار و د‌ارێ وێ ته‌ڤھه‌‌ڤ. ئه‌صحابێ ئه‌یکه، قه‌ومێ حه‌زره‌تێ شوعه‌یبه، جهه‌ک بویه نێزیکێ باژارێ مه‌دیه‌نێ کو حه‌زره‌تێ شوعه‌یب خه‌لکێ وێدێ بوویه و پێغه‌مبه‌رێ وا هه‌ردو جیان بوویه.

چار جارا «ئه‌صحابول ئه‌یکه» د قورئانێ دا هاتیه: حج/ 78، شوعه‌را/ 176، صاد/ 13، قاف/ 14.

110 ـ أی‌م، ئه‌یم. ژنا بێ مێر چ که‌چ بێ وچ ژنه‌بی. و مێرێ بێ ژن. یێک جارێ تنێ ئه‌و ژی ب شکلێ جه‌مع د قورئانێ دا هاتیه و مه‌خسه‌د ژ وێ هه‌م ژنێن بێ مێرن و هه‌م مێرێن بێ ژن: «وَأَنكِحُوا الْأَيَامَى مِنكُمْ ـ نوور/ 32.

111 ـ ألآن، ئه‌لئان. نها، ڤێ گاڤێ، نهوو، ڤی ئانێ.

آلئان، د ئه‌صلێ خوه ‌‌دا أألئان بویه و هه‌مزا یێكێ ئستفهامیه یه، «آلئان ـ گه‌لوو نھا»؟ یوونوس/ ٥١: آلآنَ وَقَدْ كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ. ٩١: آلآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ. خێنجی ژ د‌و جھێن ژووری شه‌ش جارا د‌ قورئانێ د‌ا ھاتیه‌: به‌قه‌ره‌/ ٧١، ١٨٧، نسا/ ١٨، ئه‌نفال/ ٦٦، یووسوف/ ٥١، جن/ ٩

آیّاّن، ئه‌ییانه. که‌نگێ، چ ‌وه‌خت. ب مه‌عنا «مه‌تا» یه ژ بوونا پرسیارا زه‌مانێ هێژ بی و نێزیک. شه‌ش جارا د قورئانێ دا هاتیه: ئه‌عراف/ 187، نه‌حل/ 21، نه‌مل/ 65، زاریات/ 12، قیامه‌ت/ 6، نازعات/ 42.

اَینَ، ئه‌ینه، ل کووده‌رێ. پرسیارا ژ مه‌کان وجهه، وه‌ک چه‌وا «مه‌تا» پرسیارا ژ زه‌مان: أینَ المَفَر ـ ره‌ڤگه‌ھ بکووڤه یه ـ قیامه‌ت/ 10. حه‌فت جاران هاتیه: ئه‌نعام/ 22، نه‌حل/ 27، قه‌صه‌ص/ 62 ، 74. فوصصله ت/ 47. ته‌کویر/ 26.

أَینَما، ئه‌ینه‌ما. أین + ما. مه‌عنا شه‌رط د خوه دا گرتی یه و دو فعلان جه‌زم ددێ. 12 جاران د قورئانێ دا هاتیه: به‌قه‌ره/ 115، 148. ئالێ عمران/ 112. نساء/ 78. ئه‌عراف/ 37. نه‌حل/ 76. مه‌ر‌یه‌م/ 31 و...