ئه‌لف

ئایه‌تێن 9 ـ 12 ژ سووره‌تێ فوصصله‌ت (حامیم‌ سه‌جده) ژی ڤێجا ب شکله‌ک دی ئه‌ڤێ مه‌سه‌لێ به‌یان دکێ: «قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ ... وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ... ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِيَ دُخَانٌ... فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ...» مومکنه هنه‌ک وه‌ گومان بکن کو ئه‌ڤ ئایه‌ت ژ چێکرنا عه‌رد و عه‌سمانا را به‌حسا ھه‌شت رووژا دکێ، لێ نه‌وه‌یه. موفه‌سسرا هه‌ر یێكی گووره‌کی خوه گووتنه کو ئه‌ڤ ژی وه‌ک ئایه‌تێن دی ل شه‌ش رووژا د‌ا دبێژێ. مه‌ر‌حو‌و‌مێ زمه‌خشه‌ری د ته‌فسیرا که‌ششاف دا ب ڤی ئاوایی دبێژێ (حاصلێ گووتنێ): د دو رووژا دا عه‌رد چێکر و د دو رووژا دا ژی چیا و قووت و ئه‌و قابلیه‌تا خێر و به‌ره‌ره‌که‌تێ تێدا چێکر، ئه‌ڤه ل سه‌ر هه‌ڤ بی چار رووژ و د دو رووژا دا ژی حه‌فت عه‌سمان چێکرن، هه‌می پێکڤه دیسا دبێ شه‌ش رووژ. ته‌فسیرا هێژا یا ئه‌لمیزان (ج 17، ص 364) و خوه‌یێ قامووسا قورئانێ ژی (مادد‌ا/ أرض) هه‌ر یێکی ب ئاوایه‌ک ‌دی مه‌عنه دکن.

3ـ عه‌رد ته‌سبیحێن خودێ ددێ: «تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَـكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا ـ ئسراء/ 44». ئه‌ما کانێ ته‌سبیحا وێ ب چ شکلی یه، بنێرن ته‌فسیرا. و چێدبێ ب مه‌عنا ته‌کوینی بێ یانی د چێبونا خوه دا فه‌رمان ژ خودێ برنه و هه‌ر یێكی ژ وان ده‌لیله سه‌ر پاکی و بێ کێماسی یا خودایێ خالقێ عاله‌مێ.

4ـ رووژا قیامه‌تێ عه‌رد قه‌ت قه‌ت و هوور دبێ و تێ گوهه‌راندن ب تشته‌ک دی: يَوْمَ تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَيْرَ الأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا للّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ـ ئبراهیم/ 48. و بنێرن: حاققه/ 14.

5ـ رووژا قیامه‌تێ عه‌رد، هه‌می خه‌ف و ئه‌شکه‌ره یێ خوه دبێژێ: يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا * بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا ـ زلزال/ ٤ـ 5.

6ـ چه‌وا کو ئه‌ڤ که‌لیمه ژ عه‌ردێ گرووڤه‌ر هه‌می یێ را بکار هاتیه ژ قسمه‌ته‌ک یێ عه‌ردێ را ژی ئستفاده بویه.

ژ عه‌ردێ فلسطینێ را: «الأرض المقدسة ـ مائده/ 21».

ژ عه‌ردێ مصرێ را: «فَلَنْ أَبْرَحَ الأَرْضَ حَتَّىَ يَأْذَنَ لِي أَبِي ـ یووسوف/ 80».

جهێ خانیێ قاروون: «فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ ـ قه‌صه‌ص/ 81».

35ـ (أرک) أریکة ـ ئه‌ریکه. جه‌معا وێ «ئه‌رائک»ه. ته‌ختێ خه‌ملاندی، ته‌ختێ ئودا بویکێ و رایێخا ئوودا بویکێ «مُّتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا ـ پالدایی نه د وێ دا سه‌ر ته‌ختێن خه‌ملاندی... که‌هف/ 31. و بنێرن: یاسین/ 56، ئنسان/ 13، موطه‌ففیفین/ 23 ، 35.

36ـ إرم ـ ئره‌م. به‌ر و که‌ڤرێن کو دایتنن سه‌ر هه‌ڤ ژ نیشاندانا رێکان ‌د چوولان دا. جه‌معا وێ «آرام»ه. اَرم، ئه‌رم ب مه‌عنا خارن و رزین و ژ ناڤ چوونه. «إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ ـ ئه‌و ئاڤاهی یێ پێ که‌ڤرا هاتی چێکرن و خوه‌ی ستوون. فه‌جر/ 7». یێک جارێ د قورئانێ دا هاتیه. چێرووکێن عه‌جێب ڤێ ده‌ر‌حه‌قێ دا هاتنه گووتن. (ئره‌م، به‌ده‌لێ ئشتماله ژ «عاد»را.