ئه‌لف

75ـ اَمس، ئه‌مس. رووژا بووریی، دهوی. گووتنه چێدبێ کو: دهوی بخوه ‌بێ (رووژه‌ک کو یێك رووژ تنێ سه‌ر را ده‌رباز بیه) چێدبێ ژی کو رووژه‌ک ژ رووژێن ده‌رباز بویی بێ، وه‌ک: «إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاء أَنزَلْنَاهُ... فَجَعَلْنَاهَا حَصِيدًا كَأَن لَّمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ ... یوونوس/ 24». سێ جار دی ژی د سووره‌تێ قه‌صه‌ص/ 18، 19 و 82 دا هاتیه.

76ـ أمَل، ئه‌مه‌ل. ئارزو، هێڤی، ئومید. دو جارا د قورئانێ دا هاتیه: «ذَرْهُمْ يَأْكُلُوا وَيَتَمَتَّعُوا وَيُلْهِهِمُ الأَمَلُ ـ حجر/ 3». «.. وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا ـ که‌هف/ 46».

77ـ أم‌م، اُمّ، ئوم. دایک، ئه‌صل و خیمێ هه‌ر تشتی کو تشتێن دی لسه‌ر تێن دانین، مه‌ر‌که‌ز و گرانی یا تشتا و جها. هه‌ر وها ب مه‌عنا قه‌سد و به‌ر دانێ ژی هاتیه.

دایکا حه‌قیقی: «وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ... قه‌صه‌ص/ 7». ئه‌صل و ئه‌ساس و خیم و کووک: «هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ .. ئالێ عمران/ 7». هه‌ر وها: ره‌عد/ 39 و زوخروف/ 4. ئوممو ننوجووم، که‌هکه‌شانه. ئوممول خه‌بائث، عه‌ره‌قه‌ (شه‌راب). مه‌رکه‌زییه‌‌ت و گرانی یا تشتا و جها: «وَلِتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا ـ ئه‌نعام/ 92».

 Ø§ÙÙ…ّهات: جه‌معا «ئومم»ێ یه، Ùˆ گوره‌کی ئایه‌تا 6 یا سووره‌تێ ئه‌حزاب Ú˜ هه‌ڤژینێن پێغه‌مبه‌ر را (ص) دایکێن باوه‌رداران ھاتیه‌ گووتن. ب مه‌عنێن ژووری ٣‌٦ جارا د‌ قورئانێ د‌ا ھاتیه‌.

آمّین: «ئه‌مم» ب مه‌عنا قه‌سد و به‌رێ خوه‌دانه. «أمَّهُ ـ قَصَدَهُ‌». «آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ ـ ئه‌وێن قه‌ستا مالا خودێ یا گرانقه‌در دکن ـ مائده/ 2.

78ـ ام‌م، اُمّة، ئوممه‌ت. کوومه‌ک کو ژ هنه‌ک ئالیاڤه وه‌ک هه‌ڤ ‌بن. چه‌وا هات گووتن، د لوغه‌ت دا «ئه‌مم» ب مه‌عنا قه ست کرنه. «آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ ـ قه‌ستکه‌رێن مالا خودێ یا ب قه‌د‌ر ـ مائده/ 2». ڤێ گوره‌کی ئوممه‌ت ژ وا که‌سا را تێ گوتن کو خوه‌یێ نییه‌‌ت و ڤیانه‌ک موشته‌ره‌ک بن؛ ئوممه‌ت، ئه‌و کوومه یا تشته‌ک وه‌ک دین، ئان زمان و ئان جی و مه‌کان ئه‌و ل هه‌ڤ کووم کربن.

اُمَم، ئومه‌م، جه‌معا ئوممه‌تێ یه. «وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُكُم ـ ئه‌نعام/ 38».

ب ڤێ مه‌عنایێ ئه‌ڤ که‌لیمه 62 جارا د قورئانێ دا هاتیه، ژ نمونه را به‌رێ خوه ‌بدن ئایه‌تێن ژێری: به‌قه‌ره/ 128، 143، 213. ئالێ عمران/ 104، 110، 113. نساء/ 41. مائده/ 48. ئه‌عراف/ 34، 38، 159، 160، 164، 168، 181. نه‌حل/ 36، 84، 89، 92، 93، 120، یووسوف/ 45.

79ـ أمام، ئه‌مام. پێشی ، به‌رڤاژیێ پاشڤه. أمَمت الرَجل ـ من ئه‌و دا پێشیا خوه. «بَلْ يُرِيدُ الْإِنسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ ـ نه، به‌لکی مرووڤ دخازێ ل پێشیا خوه‌دا (ل داهاتێ دا ژی) کارێ خراب بکێ ـ قیامه‌ت/٥». من ل چه‌ند ته‌رجومێن قورئانێ نێری زێده‌ترا ب ڤی ئاوایی مه‌عنه کربین، لێبه‌لێ ئه‌ز گومان د‌کم ئه‌گه‌ر مروڤ د کووکا لوغه‌تێ «فه‌جه‌ر»ێ بنێرێ چێد‌بێ ب ئاوایێن دی ژی مه‌عنه ببێ. چکو مه‌عنا وێ یا یێكێ شه‌ق بوون و ڤه‌بوونه: (فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْناً ـ به‌قه‌ره/ 60 و ئنفطار/ 3 ـ وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ). له‌ومانێ ژ گونه‌ھ و فسق و خرابی یێ را «فوجوور» تێ گووتن چکو په‌ردا دیانه‌تێ تێ دراندن. ڤێ گوره‌کێ چێدبێ مه‌عناوێ ئه‌ڤ بێ: «مرووڤ دخازێ پێشیا وی ڤه‌كری بێ و ئاسته‌نگ ل به‌ر وی تنه‌بن ـ قیامه‌ت/٥». ئه‌ڤ که‌لیمه یێك جارێ د قورئانێ دا هاتیه.