ئه‌لف

3ـ ابراهیم. ئه‌ڤ که‌لیمه نه ‌عه‌ره‌بی ‌یه.

حه‌زه‌تێ ئبراهیم ژ بایکێن ئه‌ولی یێن پێغه‌مبه‌ر (ص) و پێغه‌مبه‌رێن به‌نی ئسرائیله، موسلمان و فله‌ھ و جهوی هه‌می ئه‌وی قه‌بوول دکن، دینێ ئسلامێ هه‌ما د‌ینێ وی بخوه‌یه: «ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ـ نه‌حل/ 123» ئه‌و (س) ل باژارێ «ئه‌ور» ژ باژارێن بابلێ هاتیه دونیایێ و ل وێده‌رێ مه‌زن بویه و پشتی هنگێ ژ وێ هجره‌ت کریه چوویه شامێ. 69 جارا ناڤێ وی د قورئانێ دا ده‌رباز بویه.

٤ـ أبق، إباق/ ئباق: ره‌ڤین، چوونا ب غه‌زه‌ب و نه‌رحه‌تی. پێ لبه‌ر هه‌ڤ گرتنا ئایه‌تا ٨٧ یا ئه‌نبیاء «وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا .. خوه‌یێ نوون کو ب نه‌رحه‌تی چوو» وئایه‌تا «إذأبق إلی الفلک*** ـ هنگێ کو [غه‌‌زه‌‌‌بگرتی] ب ئالیێ گه‌میێ ڤه ره‌ڤی» تێ ده‌ست کو «أبق» ب مه‌عنا چوون و به‌زینا ب غه‌زه‌ب و نه‌رحه‌تی ‌یه.

٥ـ إبل/ ئبل: حێشتر، ده‌ڤه. ژ ‌هه‌می جنسێ ده‌ڤا را تێ گووتن چ نێر بێ و چ مێ. لێ جه‌مه‌ل ژ ده‌ڤا نێر را و ناقه ژ ده‌ڤا مێ را تێ گووتن. دو جاران د قورئانێ دا هاتیه؛ ئه‌نعام/ 144 و غاشیه/ 17

٦ـ ابابیل. ئه‌بابیل: ده‌سته و کوومک. هنه‌کا موفره‌دێ وێ «ئه‌بوه‌ل» زانینه، هنه‌کا ژی گووتنه ئسمێ جنسه‌ و موفره‌دێ وێ تنه. ‌«وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ ـ فرند‌ێن کوومکی سه‌ر واند‌ا رێكرن ـ فیل/ 3» ئه‌بابیل آن حاله ژ «طیراً»ێ را و ئان صفه‌ته.

7ـ أب‌و. اب. ئه‌ب: مه‌زنێ قه‌و‌مه‌کی، موصلح و سه‌راستکه‌ر. راغب د‌بێژێ: باب و كه‌سێ ببێ سه‌به‌بێ چێبوون و سه‌راست كرن و په‌یدا بوونا تشته‌کی، ژێرا تێ گووتن: «أبـ باب» و ژ به‌ر ڤێ یێكێ‌ یه کو پێغه‌مبه‌ر (ص) گووت عه‌لی (س): « ئه‌ز و ‌تو دو بابێن ـ أَبَوا ـ ڤێ ئوممه‌تێ نه». یێ مێهڤانداری یێ دکێ ژێرا تێ گووتن: « أَبوُ الأَضیاف» و یێ ئاگرێ شه‌ر خوه‌ش دکێ دبێژنێ: «أبو الحَرب». ژ معه‌لم را ژی باب تێ گووتن. و ده‌ما ئبراهیم گووتی بابێ خوه (أبیهِ) ئازه‌ر... چێدبێ ژ ‌به‌ر ڤێ یێکێ که‌لیما «ئه‌ب ـ باب» ژێرا بکار بربێ چکو ئازه‌ر خوه لێ کر‌بی خوه‌ی و ئه‌و مه‌زن کربی و کار‌ و بارێ وی دورست کربین‌. گه‌لوو ئازه‌ر نه بابێ حه‌زره‌تێ ئراهیم بوو؟ بنێره: ئاز‌ه‌ر.

أبَتِ. ئه‌به‌تی. ئه‌صلێ وێ «ئه‌بی» یه، «ی» یا موته‌که‌للم قه‌لب بویه ب‌ «ت»: يَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ... يَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءنِي مِنَ الْعِلْمِ... يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ... يَا أَبَتِ إِنِّي أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٌ... مه‌ر‌یه‌م/ ٤٢ ـ 4٥.

8ـ إباء. ئباء: إمتِناع، ئنکار و قه‌بوول نه‌کرن، خوه ڤه‌‌دان، خوه دان ‌پاش، خوه ڤه‌دانا‌ تام و دژوار‌، نه ‌حه‌زی.

خوه‌یێ قامووسێ سه‌به‌بێ ئبا و خوه ڤه‌دانێ د سێ تشتا دا زانیه: