ئه‌لف

نڤیسه‌ر: پشتی دیتنا ڤا گووتنا هه‌میا، ژ دل به‌ره‌ڤانیێ ژ گووتنا خوه‌یێ ته‌فسیرا میزان دکێ، چکو چار جھێن ژووری و یێن ب وێ پێکێ باوه‌ریا وان سه‌ره‌سه‌ره و سه‌رده‌ڤکی بویه و د دل دا جی نه‌گرتیه و نه‌رونشتیه و حاله‌تێ ئطمینان و دلرحه‌تی و ئێمناهی و پشت راستی یێ چێنه‌بیه‌، ژ به‌ر وێ یێکێ موئمن حه‌ساب نه‌بوونه. حوجورات/١٥ د‌بێژێ: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا ـ مؤمن تنێ ئه‌و که‌سن یێن ئیمان ئانیین ب خودا و پێغه‌مبه‌رێ وی و شک نه‌کرین (شوبهه و قه‌له‌ق و ئه‌هت و به‌هت دگه‌ل وێ ئیمانێ نه‌یی). هه‌ر وها بنێرن: به‌قه‌ره/ 8، 14، 76. ئالێ عمران/ 119

خێنجی ڤێ ژی ئه‌گه‌ر ئیمان ب مه‌عنا ته‌سلیم بێ هنگێ ئه‌ڤ ئایه‌ت وێ چه‌وا بێ مه‌عنه کرن: « قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا ـ چوولی یا گووت: مه ئیمان ئانیه، بێژه: هه‌و‌ه ئیمان نه‌ئانیه، لێبه‌لێ بێژن، ئه‌م ته‌سلیم بوونه ـ حوجورات/ 14».

ژ غه‌یری وێ ژی، هنه‌ک جاران د قورئانێ دا «شرک» که‌تیه به‌رابه‌رێ ئیمانێ دا و «شرک» ژ كارێن دلن، لێ ته‌سلیم بوونا زاهری ژ كارێن به‌ده‌نێ نه (جن/ 2).

ژ بلی ڤێ ژی، د هنه‌ک ئایه‌تان دا «ته‌سلیم بوون» و «په‌ی چوون ـ ئتتباع» و «ئطاعه‌ت و گوهدان» لپه‌ی ئیمانێ را هاتنه (ب ته‌رتیب: مائده/ 111، یوونوس/ 84، ئالێ عمران/ 53، نوور/ 47). مه‌عنا وێ ئه‌ڤه‌ کو ته‌سلیم بوونا ئه‌شکه‌ره تشته‌که خێنجی ژ ئیمانێ و د په‌ی ئیمانێ را تێ و مروڤ دکارێ ژ له‌وازمێن وێ حه‌ساب بکێ.

اللهُمّ إلّا أن یُقال: مه‌خسه‌د‌ا خوه‌یێ قامووسێ ته‌سلیم بوونا دل و قه‌لبه نه ته‌سلیم بوونا ئه‌شکه‌ره و د زاهر دا، ڤێجا هنگێ گووتنا ‌وی دزڤرێ سه‌ر گووتنا خوه‌یێ میزانێ و نه تشته‌ک جدایێ ژ وێ یه، چکو ئه‌وی به‌ندا «جی‌گرتنا د دل» دا ئانی یه‌ و ئه‌ڤ قه‌ید و به‌ند‌ ب مه‌عنا ته‌سلیم بوونا دله ل به‌رابه‌رێ وێ باوه‌ریا هه‌یی د‌ا.

وه‌کی خه‌به‌ردان گها ڤێ ده‌رێ ئه‌م ‌ڤێ ژی بێژین کو ئیما و ئطمینانا دل نه د ده‌ره‌جه‌یه‌کی دا نه، چقاس مرووڤ ژ باوه‌ریێ پشت راستتر بێ ئه‌وقاس ئیمان قه‌ویتر دبێ و ده‌ره‌جه‌ و مه‌رته‌بێن ئیمانێ ب زێداهی و کێمیا ئێمناهی و ئطمینانا دلڤه‌ گرێدایی یه. «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ .. حه‌ج/ 11». گه‌لك ئایه‌ت دبێژن کو ئیمان زێده دبێ و هه‌ر وها هنه‌ک ئایه‌ت به‌حسا ئیمان زه‌عێفا ژی دکن. «وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا ـ ئه‌نفال/ 2». بنێره: ته‌وبه/ 124، ئه‌حزاب/ 22، فه‌تح/ 4، مودده‌سسر/ 31. کوفر ژی کێم و زێده‌هی ژێرا هه‌یه: ئالێ عمران/ 90. به‌حسا منافق و ئیمان زه‌عێف و ئیمان قه‌وی یا: ته‌و‌به/ 100 حه‌تا 106.

ئه‌لبه‌ت بلندترین ده‌ره‌جا ئیمانێ ته‌سلیم بوونا دله د به‌رابه‌رێ خودا دا. ژ زانینا زێده‌تر را به‌رێ خوه بده: «سل‌م» و « ک‌ف‌ر».

84 ـ أم‌ی، أمَة، ئه‌مه‌ت. کنیژ، جائره، جاریه، که‌نیز، مه‌ملووکه. جه‌معا وێ د قورئانێ دا «ئماء» هاتیه. نسبه‌ت دانا وێ دبێ «ئه‌مه‌وی» وتصغیرا وێ «ئومه‌ییه» یه. دو جارا د قورئانێ دا هاتیه: «وَلأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ ـ به‌قه‌ره/ 221» و « .. وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ـ نوور/ 32».

85 ـ أنُث (یأنث أنَثاً)، ئه‌نه‌ث. ئه‌ل مونجد د‌بێژێ: ژ هێسنێ نه‌رم و نه قاھیم و نه ‌دژوار را تێ گووتن، شویرێ«ئه‌نیث» یانی نه ‌برا، عه‌ردێ «ئه‌نیث» یانی نه‌رم و رحه‌ت کوگیا زوکا تێدا شین دبێ.

ئه‌لمیزان (د ‌ته‌فسیرا نسا/ ١١٧) دا، ئه‌ڤێ که‌لیمێ. ب مه‌عنا تشتا ته‌ئسیر لێ تێ کرن (گوهه‌رین دکه‌فیێ، مونفه‌عل) مه‌عنه ‌دکێ.