ئه‌لف

1ـ أهل البیت، ب ڤێ ته‌رکیبێ و پێ «ئه‌لف و لامێ» یانی ئه‌و که‌سێن هاتین کفش کرن ب رێکا پێغه‌مبه‌رڤه‌ (ص) کو ئه‌ولین ته‌فسیرکه‌رێ قورئانێ یه.

2ـ حه‌دیسێن زه‌حفی هه‌نه ژ ره‌سوولێ خودێ (ص) کو ب رێکا هه‌ڤژین و صه‌حابان ڤه‌ روایه‌ت بوونه دبێژن: ره‌سوولێ خودێ (ص) ئمام عه‌لی و فاطیما زه‌هرا و ئمام حه‌سه‌ن و ئمام حوسه‌ین کرن بن عه‌بایێ خوه دا و گوت: یا ره‌ببی، ئه‌ڤن ‌ئه‌هلێ به‌یت. د حه‌دیسێن دی دا هاتنه کو حه‌تا شه‌ش مه‌ھا پێغه‌مبه‌ر (ص) ژ نمێژا صبهی را به‌ر ده‌رێ مالا ئمام عه‌لی را ده‌رباز دبوویا و دگووتا: ئه‌ی ئه‌هلێ به‌یت کو خودێ هوون پاکێ پاک کرنه رابن نمێژێ. (بنێرن ته‌فسیرا دوررول مه‌نسوور یا ئمام سیووطی و ته‌فسیرا طه‌به‌ری و ئبن که‌ثیر و صه‌حیحا موسلم بابه‌تێ فه‌ضائلێ ئه‌هلێ به‌یتێ و ترمذی (باب مناقب اهل البیت). ته‌فسیرا میزان دبێژێ زێده‌ترێ ژ 70 روایه‌تان ڤێ ده‌رحه‌قێ دا هه‌نه.

3ـ هنه‌ک دبێژن ئه‌ڤ ئایه‌ت شاملێ ژنێن پێغه‌مبه‌ر ژی (ص) د‌بێ چکو ناڤ وا ئایه‌تا دا یه کو دگه‌ل وان تاخڤێ. لێبه‌لێ خێنجی ژ وا دو ده‌لیلێن جی گرتی یێن پێشدا، ئه‌م دبینن به‌رێ خه‌به‌ردانێ د ڤێ ئایه‌تێ دا نه ل ژنا یه به‌لکی پێ «ضه‌میرا موذه‌ککه‌ر» به‌رێ خه‌به‌ردانێ ژ ژنا زڤراندی یه و دایه زه‌لاما. د ئایه‌تێن پێشد‌ا «ضه‌مێرین جه‌معا موئه‌ننه‌س» هاتنه وه‌ک: «کُنتُنَّ، تُردنَ ، تَعالین، اُمَتِّعکُنَّ، اُسَرِّحکُنََّ، مِنکُنّ، أطِعنَ اللهَ، پشتی وێ د ئایه‌تا ته‌طهیرێ دا د به‌حسا ئه‌هلێ به‌یتێ دا «ضه‌میرێن موذه‌كکه‌ر ـ مێر» هاتنه: عَنکُم، یُطَهِّرکُم. ئه‌گه‌ر ده‌واما گووتنا پێشدا بویا لازم بی بگووتا «عَنکُنَّ و یُطَهِّرکُنّ». ڤێجا پشتی وێ دیسا ل گووتنا پێشدا دزڤرێ و به‌رێ خه‌به‌ردانێ ددێ ژنا و دبێژێ: وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ ..

97ـ أوب، ئه‌وب. زڤرین، لێ زڤرین، روجووع. «إِنَّ إِلَيْنَا إِيَابَهُمْ ـ براستی زڤرینا وان ب ئالێی مه‌ڤه ‌یه ـ غاشیه/ 25.

مه‌ئاب: مه‌صده‌رێ میمی: زڤرین «إِلَيْهِ أَدْعُو وَإِلَيْهِ مَآبِ ـ ره‌عد/ 36» و ئسمێ مه‌کان: جھێ زڤرینێ، زڤرینگه‌ھ «لِلْطَّاغِينَ مَآبًا ـ نه‌به‌ء/ ٢٢» ھاتیه‌. و: (ئالێ عمران/ 14، ره‌عد/ 29، صاد/ 25، 40، 49، 55، نه‌بهء/ 39)

ئه‌وواب، موبالغه‌ و پری یا د زڤرینێ دایه: (صاد/ 17، 19، 30، 44 و قاف/ 32. ئه‌وّابین، ئسراء/ 25. ئه‌ووابین: ئسراء/ ٢٥

راغب دبێژێ: فه‌رقا «ئه‌وب»ێ گه‌ل «روجووع»ێ د وێدا یه کو «ئه‌وب» زڤرینا ب ئراده و ئختیاره، لێ «روجووع» ژ زڤرینا بێ ئختیار را ژی تێ گووتن. هنه‌کار ژ ره‌د کرنا ڤێ گووتنێ را ئایه‌تا: صاد/ 19 و سه‌به‌ء/ 10 ئانینه ‌کو «ئه‌وب» ژ چیا و فرندان را بکار هاتیه، حالحاله ئه‌وا ئراده‌ و ئختیار ژ خوه تنه‌هن. د جه‌وابێ دا هاتیه گووتن کو ‌وان د ته‌سبیح و ته‌نزیها خودێ دا ئراده هه‌یه ‌لێ ئه‌م فێهم ناکین: «وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَـكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ـ ئسراء/ 44».

98ـ أود، ئه‌ود. گرانی، تقلی. «وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا ـ و خوه‌ی کرنا وان هه‌رد‌وکا گرانی یێ ژێرا چێنا کێ ـ به‌قه‌ره/ 255». یێك جارێ د قورئانێ دا هاتیه.

99ـ أوْل، ئه‌وْل. آل إلیه، یانی: بالێڤه‌ زڤری. نخوه ب مه‌عنا زڤرینه. د قورئانێ دا ژ ڤێ ماددێ که‌لیما «ته‌ئویل» تنێ بکار هاتیه و ب مه‌عنا زڤرین و زڤراندنه (هه‌م لازمی و هه‌م موته‌عه‌ددی هاتیه).

ل هنه‌ک جها ژ ته‌رجوما قورئانێ را دبێژن: «مه‌ئال» یانی ئه‌و گووتنێن کو دزڤرن بال که‌لامێ خودێڤه‌.