ئه‌لف

تأذّن، ب ‌مه‌عنا راگه‌هاندن و خه‌به‌ر گها ندنه ب شکلێ زه‌حفی و تکرار کرن. ڤێ گووره‌كێ مه‌عنا ئایه‌تا ئبراهیم/ 7: «وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ» ئه‌ڤه کو: خودێ زه‌حف‌ جارا خه‌به‌ر دایه هه‌وه کو ئه‌گه‌ر هوون شوکر بکین موحه‌ققه‌ق ئه‌زێ ل هه‌وه زێده بکم.

ئستیذان، یانی ئزن خوه‌ستن؛ ئه‌حزاب/ 13.

جھێ گووتنێ یه‌ کو: هه‌می مه‌عنێن «ئوذون» و «ئذن»ێ دزڤرن سه‌ر ئجازه و گوهدانێ، و ئه‌ڤ هه‌ردو مه‌عنا، مه‌عنێن دی هه‌میان به‌ر خوه دگرن.

32 ـ أذی. ئه‌ذا. نه‌باش، نه‌خوه‌ش، نه‌حه‌ز، ئه‌زیه‌ت و ئازار. ده‌ما ئه‌م دبێژین: فلانکه‌سێ ئه‌ز ئه‌زیه‌ت کرم، یانی کاره‌ک نه‌حه‌ز و نه‌خوه‌ش ژ من را ئانی پێش. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى.. ـ گه‌لی خوه‌ی ئیمانا صه‌ده‌قێن خوه ‌پێ منه‌ت کرن و نه‌خوه‌شی چێکرنێ (ئه‌زه‌یه‌ت کرنێ) پووچ نه‌کن. به‌قه‌ره/ 264». «وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاء فِي الْمَحِيضِ..ـ پرسیارا حه‌یزێ ژ ته‌ د‌كن، بێژه ئه‌و نه‌خوه‌شی یه‌که، ڤێجا د حالێ حه‌یزا دا ژ ژنا ڤه‌بن ـ به‌قه‌ره/ 222». «فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضاً أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ .. به‌قه‌ره/ 196 ». «فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي.. ئالێ عمران/ 195». و بنێرن: ئه‌حزاب/ 48، 53، 57، 58، 59، 69. و به‌قه‌ره/ 196، 222، 262، 263، 264. و ئالێ عمران/ 111، 186، 195 و...

33ـ إرب. ئرب. ئحتیاج، نیاز، گرێدان و قاھیم کرن و شداندن و... د قورئانا پیرووز دا دو جارا تنێ هاتیه و هه‌ر‌دو جارا ژی ب مه‌عنا ئحتیاج و نیازه. دا «غَيْرِ أُوْلِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ ـ ئه‌و زه‌لامێ ئحتیاج ب نکاحێ نه‌یی ـ نوور/ 31» طاها/ 18 ژی ده‌رحه‌ق حه‌زره‌تێ مووسا و ئحتیاجی یاوی ب چووڤێ وی یه ـ قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى.

34ـ أرض، ئه‌رض. عه‌رد، ئه‌رد. ئه‌ڤ که‌لیمه 461 جارا و ئله‌ھ «موفره‌د» د قورئانێ دا هاتیه و چێدبێ سه‌به‌بێ وێ ئه‌ڤ بێ کو ئه‌وا خێنجی عه‌ردێ نسبه‌ت ب‌ مه ‌و عه‌ردێ سه‌ماء (عه‌سمان) هاتبێ حه‌ساب‌ کرن و ژ به‌ر وێ ژی زه‌حف جاران «سماوات» ب ‌شکلێ «جه‌مع» هاتیه. (بنێرن ته‌فسیرا طه‌لاق/ 12: اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ..).

چه‌ند‌ نوكته‌:

1ـ عه‌رد و عه‌سمان ئه‌ول پێکڤه گرێدایی و دناڤ هه‌ڤ دا بوونه و پاشێ ژ ‌هه‌ڤ قه‌تهانه و جودا بوونه‌: «أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا.. ـ ئه‌نبیاء/ 30». مه‌خسه‌د ژ « السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ» عاله‌ما هه‌بێنی یه.

2ـ عه‌رد و عه‌سمان، یانی عاله‌ما هه‌یینێ د شه‌ش رووژا (د‌ه‌ورانا)دا چێبیه و مه‌علوومه کو مه‌خسه‌د ‌‌نه رووژێن دنیایێ نه‌کو پێ زڤرینا عه‌ردێ ل دوورا خوه چێدبێ، به‌لکی مه‌خسه‌د‌ ئه‌و ده‌ورانه کو چێدبێ گووره‌کی حه‌سابا رووژ و سالێن مه ‌هه‌ر ده‌ورانه‌ک ملیوون ملیون سال بێ.

ئایه‌تا «خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ـ خودێ عاله‌م (عه‌رد و عه‌سمان) د ‌شه‌ش رووژا دا خولقاندی ‌یه» د حه‌فت جی یێن قورئانێ دا ده‌رباز دبێ: ئه‌عراف/ ٥٤، یوونوس/ 3، هوود/ 7، فورقان/ 59، سه‌جده/ 4، قاف/ 38 حه‌دید/ ٤