ئه‌لف

52ـ اصیل، اصیل، ئه‌صیل. ئێڤار، وه‌ختی پشتی عه‌صرێ حه‌تا مه‌غره‌بێ، دانێ ئێڤارێ رووژێ. جه‌معا وێ: ئاصال، ئه‌صائل، ئوصوول و ئوصلان هاتیه. د قورئانێ دا جه‌معا «ئاصال» تنێ هاتیه. ئه‌عراف/ 205، ره‌عد/ 15، نوور/ 36، فورقان/ 5، ئه‌حزاب/ 42، فه‌تح/ 9، ئنسان/ 25.

53ـ افف، اُفّ، ئوفف. ئه‌و ده‌نگه‌ کو ئه‌گه‌ر ژ مرووڤه‌کی ده‌رکه‌ڤێ مرووڤ زانێ ژ تشته‌کی نه‌رحه‌ته و ژێ نه‌خوه‌شه. ده‌ما مووڤ ژ تشته‌کی بکرهێنێ دبێژێ: «ئوف» حه‌چو‌ه‌كو چه‌وا د کوردی دا تێ گووتن: «ئه‌ھ، پیس!». ژ دێ و بابێ خوه‌را نه‌بێژن «ئوفف» ئسراء/ 23. حه‌زره‌تێ ئبراهیم دبێژی موشرکان: «أُفٍّ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ـ ئه‌نبیاء/ 67». «وَالَّذِي قَالَ لِوَالِدَيْهِ أُفٍّ لَّكُمَا أَتَعِدَانِنِي أَنْ أُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتْ الْقُرُونُ مِن قَبْلِي... ئه‌حقاف/ 17». ئه‌ڤ که‌لیمه سێ جارا تنێ هاتیه.

54ـ افق، أفق، ئوفوق. ئافاق جه‌معا وێ یه، ب مه‌عنا: طه‌ره‌ف، ئالی و ناحیه‌یه. سێ جارا د‌ قورئانێ د‌ا هاتیه: « سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ... فوصصله‌ت/ 53». « وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ـ نه‌جم/ ٧». «وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ ـ ته‌کویر23».

55ـ افک، إفک،‌ ئفک. زڤراندن، قولباندن، گوهه‌راندنا حه‌قیقه‌تێ. ئه‌گه‌ر ژ ڤر و ده‌ره‌وا را «ئفک» تێ گووتن ژ به‌ر وێ یه کو حه‌قیقه‌ت و راستی یا وێ هاتیه گوهه‌راندن. «أفَکَه عَن رَایهِ ـ ئه‌و ژ فکراوی زڤراند و پاشدا دا». «أَفَّاكٍ أَثِيمٍ ـ پر ڤرکه‌رێ گونه‌ھکار. شوعه‌راء/ 222». «قَالُوا أَجِئْتَنَا لِتَأْفِكَنَا عَنْ آلِهَتِنَا ـ گووتن: گه‌لو تو هاتیی به‌رێ مه ژ خود‌ایێن مه‌ بزڤرینی... ئه‌حقاف/ 22». «... فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ ـ یا ئه‌وا ب ده‌ره‌و چێکرین دگرتا. ئه‌عراف/ 117 و شوعه‌را/ 45». «إِنَّ الَّذِينَ جَاؤُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ ـ براستی که‌سێن ئه‌و د‌ه‌ره‌و ئانین كوومه‌كن ژ ھه‌وه‌ ب خوه‌... نوور/ 11». ئه‌هلی ته‌فسیرێ ڤێ ده‌رحه‌قفێ دا ئه‌و ڤر و بوختانا منافقا ده‌رحه‌ق هه‌ڤژینا پێغه‌مبه‌ر دا (ص) گه‌راندین و خودێ ئه‌و ڤر و د‌ه‌ره‌و «ئفک» حه‌ساب کری نه‌قل کرنه و ژێ ئاخفتنه. عه‌بدولاهێ کورێ ئوبه‌ی و مه‌سطه‌ح و حه‌منه یا که‌چا جه‌حش و هنه‌ک دی ل سه‌رێ گه‌راندنا ڤێ مه‌سه‌لێ دا بوونه. هنه‌ک ژ ئه‌هلێ ته‌فسیرێ گوتنه: که‌سێ ئه‌ڤێ مه‌سه‌لێ بگه‌رێنێ ئه‌وی ئنكارا قورئانێ کریه و دبێ کافر، چکو قورئان بێ چه‌ب و چوور و راسته راست ڤر و د‌ه‌ره‌و بونا وێ دبێژێ.

« أنی یؤفکون » بکوڤه تێن زڤراندن. مونافقوون/ 4».

 Ù…وئته‌فکات، ئه‌و با نه Ú©Ùˆ به‌رێ وان تێ زڤراندن Ùˆ Ú˜ مه‌سیرا خوه دگوهه‌رن. ئان ئه‌و گوند‌ Ùˆ باژارن Ú©Ùˆ سه‌روو بنوو بینه، وه‌ک باژارێ حه‌زه‌تێ لووط Ùˆ... نه‌جم/ 53. ته‌وبه/ 70ØŒ حاققه/ 9. ئه‌ڤ که‌لیمه ب هه‌می Ú†Ù‚ÛŽÙ† خوه Ú¤Ù‡ سی جاران د قورئانێ دا هاتیه.

56ـ افل، افل‌، ئه‌فه‌له. ئوفوول ب مه‌عنا چوون خار و داکه‌تنه. ئه‌ڤ که‌لیمه چار جاران د مه‌سه‌لا حه‌زره‌تێ ئبراهیم دا (ئه‌نعام/ 76، 77 و 78) هاتیه: «فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأَى كَوْكَبًا قَالَ هَـذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الآفِلِينَ».

57 ـ اک‌ل، اکل، ئه‌کل. خارن.

چکو ده‌ما ئاگر ب دارا دکه‌ڤێ ئه‌وا دشه‌وتێنێ و دکێ خوه‌لی، ب ئاوایێ ته شبیھ دبێژن: ئاگر خار. «الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللّهَ عَهِدَ إِلَيْنَا أَلاَّ نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّىَ يَأْتِيَنَا بِقُرْبَانٍ تَأْكُلُهُ النَّارُ.. ـ ئالێ عمران/ 183». فلانکه‌س ره‌به‌ن و ژرا دخوێ؛ په‌رێ خه‌لکێ دخوێ و.. ئه‌و ژی ژ ڤی قسمی نه.

«ئه‌ککا‌لوون» موبالغه و زێداهی یا د «ئه‌کل ـ خارن»ێ دا یه.