جهادا ل به‌ر به‌فسێ

[21]- شێخ زیائود‌د‌ین عه‌لی بن موحه‌ممه‌د‌ێ مه‌ككی، كورێ شه‌ھید‌ێ ئه‌ول یێ د‌ووێ، زانایه‌ك فازل و لێكوول بوویه‌. شێخ موحه‌ممه‌د‌ بن موحه‌ممه‌د‌ بن موئه‌ززن ژ وی روایه‌ت نه‌قل كرنه‌.

[22]- شێخ شه‌مسود‌د‌ین موحه‌ممه‌د‌ بن مه‌ككی یێ عاملی، مه‌شھوور ب «شه‌ھید‌ێ ئه‌ول» (٧٣٤ – ٧٨٦ ھ.ك) یێك ژ مه‌زن و زانایێن بلند‌مه‌رته‌به‌ یێن ئمامییه‌؛ د‌ علوومێن موخته‌لف د‌ا سه‌ید‌ایه‌ك بلند‌ مه‌رته‌به‌ بوو كو د‌ بابه‌تێ فقھێ د‌ا ژ وی را «ئمامول فقھ» د‌ھاتا گووتن. شه‌ھید‌، د‌ بنه‌ماله‌ك ئه‌ھلێ علم و ئه‌د‌ه‌ب د‌ا مه‌زن بوو كو زارووكێن وی چ كه‌چ و چ كور، ھه‌می ژ ئه‌ھلێ علم و فقھێ بوون. شه‌ھید‌، بال گه‌له‌ك سه‌ید‌ایان د‌ه‌رس خوه‌ند‌ و ژ عالمێن مه‌زھه‌بێن موخته‌لف ئجازه‌ت وه‌رگرتن. مه‌شھوورترینێ شاگرد‌ێن وی ئه‌ڤن: شێخ زه‌ینود‌د‌ین عه‌لی بن خازن، شێخ عه‌بد‌ول عالی یێ كوره‌كی، شێخ حه‌سه‌ن ب سوله‌یمان، شێخ مقد‌اد‌ێ سیووری. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: د‌ورووس، زكرای، به‌یان، قه‌واعد‌، ئه‌للومعه‌ ئه‌د‌د‌ه‌مشقییه‌ و ئه‌لئه‌ربه‌عون حه‌د‌یسا.

[23]- فه‌خرول موحه‌ققین، ئه‌بوو طالب موحه‌ممه‌د‌ بن حه‌سه‌ن (٦٨٢ – ٧٧١ ھ.ك) ژ مه‌زنێن فه‌قیھێن ئمامییه‌ بوویه‌ كو ھاتیه‌ گووتن ئه‌وی ل ته‌مه‌نێ د‌ه‌ھ سالی د‌ا گھایه‌ د‌ه‌ره‌جا ئجتھاد‌ێ. ئه‌و بخوه‌ یێك ژ شاگرد‌ێن بابێ خوه‌ عه‌للامه‌ یێ حللی یه‌ كو میراتبه‌رێ علمێ بابێ خوه‌ تێ حه‌سابێ. شه‌ھید‌ێ ئه‌ول، سه‌ید‌ حه‌ید‌ه‌رێ ئامولی، سه‌ید‌ تاجود‌د‌ین، كورێ وی زه‌ھیرود‌د‌ین چه‌ند‌ ژ شاگرد‌ێن وی نه‌،؛ ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: ئه‌لفه‌وائد‌ فی حه‌لل موشكلاتل قه‌واعد‌، شه‌رح مه‌باد‌یول ئوصوول و ھه‌ر وھا ئه‌كافیه‌تول وافیه‌ د‌ بابه‌تێ علمێ كه‌لامێ د‌ا.

[24]- ئایه‌توللاھ شێخ جه‌مالود‌د‌ین حه‌سه‌ن بن یووسف بن عه‌لی بن موطه‌ھھه‌رێ حللی (٦٤٨ – ٧٢٦ ھ.ك) فه‌قیھ، موحه‌د‌د‌س، موفه‌سسر، موتكه‌للم، ئه‌د‌یب، خود‌ان زانین د‌ه‌رحه‌ق علمێن عه‌قلی و نه‌قلی و ل د‌ه‌مێ خوه‌ د‌ا به‌رپرسیارێ ئه‌ھلێ ئمامییه‌ بوویه‌ و نازناڤێ «عه‌للامه‌» یێك ژ تایبه‌تی یێن وی بوویه‌. ئه‌و بال سه‌ید‌ایێن مه‌زن ژ ئه‌ھلێ سوننه‌ت و شیعه‌ د‌ه‌رس خوه‌ند‌ن. چه‌ند‌ ژ سه‌ید‌ایێن وی: موحه‌ققێ حللی، خواجه‌ نه‌صیرود‌د‌ینێ طووسی و سه‌ید‌ ئه‌حمه‌د‌ بن طاووس و شێخ نه‌جیبود‌د‌ین بوونه‌. خواجه‌ نه‌صیرود‌د‌ینێ طووسی د‌ه‌رسا فقھێ ژ وی وه‌رگرتیه‌. كورێ وی، فه‌خرول موحه‌ققین ژی یێك شاگرد‌ێن وی بوونه‌. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: ته‌بصرتول موتعه‌للمین، ئه‌لموخته‌لف، قه‌واعد‌، ته‌زكره‌تول فوقه‌ھاء، كه‌شفول موراد‌ فی شه‌رح ته‌جرید‌ول ئه‌قاعد‌، ئه‌لفین، ئه‌لموخته‌صه‌ر و ته‌لخیصول كه‌ششاف.

[25]- شێخ ئه‌بول قاسم نه‌جمود‌د‌ین جه‌عفه‌ر بن حه‌سه‌نێ حللی (٦٠٢ – ٦٧٦ ھ.ك) مه‌شھوور ب «موحه‌قق» یێك ژ فه‌قیھێن بلند‌مه‌رته‌به‌ یێ شیعا بوویه‌؛ عه‌للامه‌ یێ حللی و براد‌ه‌رێ وی و سه‌ید‌ غیاسود‌د‌ین بن ئه‌حمه‌د‌ بن طاووس ژ شاگرد‌ێن وی فه‌قیھێ بناڤ و د‌ه‌نگ بوونه‌. كتێبا شه‌رایعول ئسلام ژ ھنگێ حه‌تا ب نھا بال فه‌قیھان گه‌له‌ك ب قه‌د‌ر و قیمه‌ت بوویه‌ كو فه‌قیھێ پر بناڤ و د‌ه‌نگ شێخ موحه‌ممه‌د‌ حه‌سه‌نێ نه‌جه‌فی، د‌ شه‌رحا وێ د‌ا كتێبا ئه‌لجوه‌اھر نڤیسیه‌. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: ئه‌لموعته‌به‌ر فی شه‌رح ئه‌لموخته‌صه‌ر، موخته‌صه‌ر ئه‌ننافع، ئه‌لمه‌عارج، د‌ بابه‌تێ علمێ ئوصوولێ د‌ا.

[26]- سه‌ید‌ شه‌مسود‌د‌ین ئه‌بوو عه‌لی فه‌خخار بن مه‌عه‌د‌ێ مووسه‌وی یێ حللی (- ٦٠٠ ھ.ك) فاضل و ئه‌د‌یب و موحه‌د‌د‌سه‌ك بلند‌مه‌رته‌به‌ و خوه‌ی كتێبا ئه‌رره‌د‌ عه‌لا ئه‌ززھاب ئلا ته‌كفیر ئه‌بی طالب.

[27]- شێخ جه‌لیل سقه‌، ئه‌بولفه‌ضل شازان بن جبره‌ئیلێ قومی، زانایه‌ك بقه‌د‌ر و فه‌قیھه‌ك بلند‌مه‌رته‌به‌ یه‌. كتێبێن ئه‌لعلله‌ فی مه‌عرفه‌ت ئه‌لقبله‌ و كتابول فه‌ضائل.

[28]- عماد‌ود‌د‌ین ئه‌بوو جه‌فعه‌ر موحه‌ممه‌د‌ بن ئه‌بی ئه‌لقاسم طه‌به‌ری، كورێ ئه‌بولقاسم عه‌لی بن موحه‌ممه‌د‌ێ ئامولی. كتێبێن بشاره‌تول موصطه‌فا لشیعه‌تل مورته‌ضا، ئه‌لفه‌ره‌ج فی الئه‌وقات و شه‌رح مه‌سائل ئه‌ززه‌ریعه‌، ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌.

[29]- ئه‌بوو عه‌لی حه‌سه‌ن بن موحه‌ممه‌د‌ طووسی، ژ فه‌قیھێن مه‌زنێ شیعی و ژ شاگرد‌ێن بناڤ و د‌ه‌نگێ بابێ خوه‌، شێخ طووسی یه‌. ئه‌و پشتی بابێ خوه‌، بوو به‌رپرسیارێ ته‌ربیه‌ت كرنا شاگرد‌ێن بابێ خوه‌؛ گه‌له‌ك ژ شاگرد‌ان د‌ه‌رس ژ وی وه‌رگرتن. طووسی حه‌تا سالا ٥١٥ ھ.ك د‌ژیا و چه‌ند‌ه‌ك ژ به‌رھه‌مێن وی ئه‌ون: ئه‌لمورشد‌ ئلا سه‌بیل ئه‌تته‌عه‌ببود‌، ئه‌مالی و شه‌رح نھایه‌تول ئه‌حكام.

[30]- ئه‌بوو جه‌عفه‌ر موحه‌ممه‌د‌ بن حه‌سه‌نێ طووسی (٣٨٥ – ٤٦٠ ھ.ك) مه‌شھوور بوویی ب «شێخوططائفه‌» یێك ژ مه‌زنترین و سه‌راترینێ زانایێن جھانا ئسلامێ یه‌. طووسی ره‌ئیسێ فه‌قیھ و موتكه‌للمێ زه‌مانێ خوه‌ بوو و ل بابه‌تێ علمێن رجال، ئه‌د‌ه‌ب و ته‌فسیر و حه‌د‌یسێ د‌ا گه‌له‌ك بلند‌مه‌رته‌به‌ بوو. سه‌ید‌ایێن وی شێخ موفید‌، سه‌ید‌ مورته‌ضا، ئبن غه‌زائری، ئبن عه‌بد‌وون، بوونه‌؛ شێخ خوه‌ی د‌و كتێبا مه‌شھوور یا شیعه‌ یانی ئستبصار و ته‌ھزیبێ یه‌ كو ھه‌رد‌و ژ چار كتێبێن سه‌ره‌كی یا ئمامییه‌ تێن حه‌سابێ. كتێبێن نھایه‌ و خلاف و مه‌بسووط د‌ بابه‌تێ فقھێ و كتێبێن وه‌ك: فھرست، رجال، ئختیارو مه‌عرفه‌ت ئه‌ررجال، عد‌د‌ه‌تول ئوصوول، ئه‌لغه‌یبه‌ت، ئه‌تتبیان فی ته‌فسیر ئه‌لقورئان، ته‌لخیص ئه‌ششافی، مصباحول موجته‌ھد‌، ژ وی نه‌. شێخ طووسی پشتی شه‌وتین و ژناڤ چوونا كتێبخانا وی (د‌ سالا ٤٤٨ ھ.ق) ژ به‌غد‌ایێ به‌ره‌و نه‌جه‌فێ ڤه‌ چوو و مه‌د‌ره‌سه‌ یا علمییه‌ یا نه‌جه‌فێ د‌امه‌زراند‌.