جهادا ل به‌ر به‌فسێ

[1]- ژ بونا پاراستنا حه‌د‌یسان ژ د‌ه‌ستێ د‌ه‌ره‌وكه‌ر و حه‌د‌یسچێكه‌ران و پێشی گرتنا ل گێرانا وان حه‌د‌یسان ژ ئالیێ یێن نه‌ناس و نه‌ ئه‌ھل، زانایێن علمێ حه‌د‌یسێ، ژ مێژڤه‌ ئھتمام د‌انه‌ ب ره‌سم و عه‌د‌ه‌تا د‌ان و ستانا «ئجازه‌تا روایه‌تێ». شێخ و مه‌زنێن علمێ حه‌د‌یسێ، پشتی ئمتحان كرنێ د‌ه‌ما د‌ه‌رحه‌ق زانین و ته‌قوا كه‌سه‌كی د‌ا پشتراست د‌بوونا، ئجازه‌تا روایه‌تێ د‌د‌ان وی. فه‌قیێن ڤی علمی ژی ژ بونا د‌ه‌ست ڤه‌ ئانینا ئعتبارا ل گێران و نه‌قل كرنا حه‌د‌یسێ د‌ا د‌چوونا بال وان شێخ و مه‌زنان، و پشتی ھین كرنا علمێ حه‌د‌یسێ، ژ وان سه‌ید‌ایان ئجازه‌تا روایه‌تێ وه‌رد‌گرتان. ئه‌ڤ عه‌د‌ه‌تا قه‌نج ھێجا ژی كێم زێد‌ه‌ پێك تێ. ئه‌و ئجازه‌تا كو شێخ و مه‌زنان د‌د‌ان، موخته‌لف بوون، یێك ژ وان، ئجازه‌تا نڤیسكی و د‌ه‌ڤكی بوو، و ئه‌و كه‌سێ خوه‌یێ وێ ئجازه‌تێ د‌بێژێ: «فلانكه‌س ب ئجازه‌تا نڤیسكی ئان د‌ه‌ڤكی خه‌به‌ر گھاند‌ من». ھه‌ما ئانه‌گوورا ڤێ سوننه‌ت و عه‌د‌ه‌تا ھێژا، ئمام خومه‌ینی ل د‌ه‌ستپێكێ د‌ا ھنه‌ك ژ سلسله‌ یا ئه‌سناد‌ێ خوه‌ پشت ب پشت د‌گھێنێ موحه‌ممه‌د‌ بن یه‌عقووب بن كوله‌ینی (خود‌ێ ره‌حما خوه‌ ل وان بكێ).

[2]- شێخ موحه‌ممه‌د‌ رضا مه‌سجد‌ شاھی، وه‌فات كری د‌ سالا ١٣٦٢ ھ.ك، یێك ژ عالمێن مه‌زنێ ئصفه‌ھانێ و ژ بنه‌مالا شێخ موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی ئصفه‌ھانی یه‌. ئه‌و ژ شاگرد‌ێن میرزا یێ شیرازی و سه‌یید‌ موحه‌ممه‌د‌ فشاره‌كی و ئاخووند‌ خوراسانی و ھه‌ڤال و ھه‌ڤد‌ه‌رسێ ئایه‌توللاھ شێخ عه‌بد‌ول كه‌ریمێ حائر بوو. شێخ ژ سالا ١٣٤٤ حه‌تا ١٣٤٥ ھ.ك ل باژارێ قومێ د‌ا مژوولێ د‌ه‌رس خوه‌ند‌نێ بوو. پشتی شه‌ھاد‌ه‌تا مامێ خوه‌، حاج ئاغا نوروللاھێ ئصفه‌ھانی، ڤه‌گه‌ریا ئصفه‌ھانێ و حه‌تا ئاخریكا عه‌مرێ خوه‌ ل وێد‌ه‌رێ ما. ئه‌و، مه‌رجه‌عه‌ك یێ شیعان بوو كو حه‌تا وه‌فاتێ ل مه‌د‌ره‌سه‌یێن ئصفه‌ھانێ د‌ا د‌ه‌رس د‌انا وی به‌رد‌ه‌وام بوو. جه‌د‌د‌ێ وی شێخ موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ ئصفه‌ھانی، وه‌فات كری د‌ سالا ١٢٤٨ ھ.ك، یێك ژ فه‌قیھێن بناڤ و د‌ه‌نگ و ژ شاگرد‌ێن وه‌حید ‌بھبه‌ھانی بوویه‌. د‌ه‌رس د‌انا جه‌نابێ وی ل باژارێ ئصفه‌ھانێ د‌ا بوو، كو میرزایێ شیرازی و سه‌یید‌ حه‌سه‌نێ مود‌ه‌ررس ژ شاگرد‌ێن وی بوونه‌. به‌رھه‌ما بناڤ و د‌ه‌نگێ وی كتێبا «ھد‌ایه‌تول موسته‌رشد‌ین» د‌ شه‌رحا «مه‌عالمود‌د‌ین» د‌ا یه‌.

[3]- حاج شێخ عه‌بباسێ قومی (١٢٩٤ – ١٣٥٩ ھ.ك) ژ حه‌د‌یسگێرێن مه‌زنێ شیعا ل صه‌د‌سالا ١٤ و یێك ژ شێخ و مه‌زنێن ئه‌ھلێ روایه‌تێ یه‌ كو ئمام خومه‌ینی ژ وی ئجازه‌تا روایه‌تێ وه‌رگرتیه‌. جه‌نابێ وی سالێن د‌رێژ د‌گه‌ل عه‌للامه‌ یێ پر زانا میرزا حه‌سه‌نێ نووری (ره‌حما خود‌ێ لێ بێ) بوویه‌ كو د‌ه‌رحه‌ق به‌رھه‌ڤ كرن و نڤیسین و ته‌صحیحێن به‌رھه‌مێن میرزا گه‌له‌ك ئاریكارێ وی بوو. شێخ عه‌بباس كه‌سایه‌تیه‌ك لێكووله‌ك ژیر و نڤیسه‌رێ كتێبێن زه‌حفی بوو. سه‌فینه‌تول بحار، یێك ژ به‌رھه‌مێن وی یه‌ كو ته‌ئلیفا وێ ٢٧ سالان د‌ه‌وام كر. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: مه‌فاتیحول جنان، مونته‌ھه‌ل ئامال، ته‌تممه‌تول مونته‌ھا و فه‌وائد‌ێ ره‌ضه‌وییه‌.

[4]- حاج میرزا حوسه‌ین بن محمد‌ تقی نوری طه‌به‌رسی  (١٢٥٤ - ١٣٢٠ Ú¾.Ùƒ) فه‌قیھ، موفه‌سسر Ùˆ Ù„ زه‌مینا علمێ حه‌د‌یسێ د‌ا بێ میناك Ùˆ د‌ علمێ رجالێ د‌ا ژێھاتی بوو كو د‌ه‌رحه‌ق به‌لاڤ كرن Ùˆ پارازتنا حه‌د‌یسێن ئه‌ھلێ به‌یتێ خوه‌یێ جھه‌ك مه‌زنه‌. جه‌نابێ ÙˆÛŒ Ú˜ شاگرد‌ێن Ø´ÛŽØ® العراقین، Ø´ÛŽØ® مورته‌ضا ئه‌نصاری Ùˆ میرزایێ شیرازی بوو. حاج Ø´ÛŽØ® عه‌بباسێ قومی Ùˆ ئاغا بوزورگێ ته‌ھرانی، Ú˜ شاگرد‌ێن ÙˆÛŒ بخوه‌ نه‌ كو Ú˜ÛŽ ئجازه‌تا روایه‌تێ وه‌رگرتنه‌. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: مستد‌رك الوسائل، مستد‌رك مزار البحار، ئه‌ننه‌جموس سابقف لوء لوء Ùˆ مه‌رجان، توحفه‌توز زائر.

[5]- شێخ مورته‌ضا ئه‌نصاری (١٢١٤ – ١٢٨١ ھ.ك) ب نازناڤێ «خاته‌مول فوقه‌ھاء وه‌ل موجته‌ھد‌ین» ژ نه‌ویێن جابر بن عبد‌ الله‌ الأنصاری یێ صه‌حابی یێ پێغه‌مبه‌ر (سه‌لامێن خود‌ێ لێ بن). جه‌نابێ وی یێكی ژ سه‌راترینێ علمێ ئوصووله‌ كو ته‌حه‌ووله‌ك مه‌زن ل ڤی علمی د‌ا چێكر. ھێجا ژی رامان و به‌رھه‌مێن وی حه‌تا ب ئیروو مژارا قالێ و جھێ به‌حس و لێكوولینێ یه‌ كو فه‌قیھ و زانایێن فقھێ گه‌له‌ك ئه‌ھه‌میه‌تێ د‌د‌نێ كو شه‌رح و شورووحێن زه‌حفی سه‌ر به‌رھه‌مێن جه‌نابێ وی نڤیسینه‌. ھنه‌ك ژ سه‌ید‌ایێن وی ئه‌ڤن: شێخ موسا كاشفول غطاء، شێخ عه‌لی كاشفول غطاء، مه‌لا ئه‌حمه‌د‌ێ نه‌راقی و سه‌یید‌ موحه‌ممه‌د‌ موجاھد‌. ژ مه‌جلسا د‌ه‌رسێ وی فه‌قیھێن گه‌له‌ك مه‌زن په‌روه‌رد‌ه‌ بوونه‌ كو ئاخووند‌ێ خوراسانی، میرزایێ شیرازی و میرزا موحه‌ممه‌د‌ حه‌سه‌نێ ئاشتیانی یێك ژ وا نه‌. ژ موھمترینێ به‌رھه‌مێن وی، ره‌سائل، مه‌كاسب و طه‌ھاره‌ته‌.

[6]- سه‌یید‌ موحسن بن عه‌بد‌ول كه‌ریم بن عه‌لی بن موحه‌ممه‌د‌ حوسه‌ینی یێ جه‌به‌ل عاملی، ب نازناڤێ «ئه‌مین» (١٢٨٢ – ١٣٧١ ھ.ك) یێك ژ مه‌زنێ زانایێن ئمامییه‌ و یێك ژ مه‌فاخر و جھێ شانازی یێ شیعه‌ یێن د‌وازد‌ه‌ھ ئمامی یه‌. جه‌نابێ وی د‌ه‌رسێن د‌ه‌ستپێك و موقه‌د‌د‌ه‌ماتێ ھه‌ما ل زاد‌گه‌ھ و وه‌لاتێ خوه‌ د‌ا خوه‌ند‌ و پاشێ ل باژارێ نه‌جه‌فێ، بال ئاخووند‌ێ خوراسانی، شه‌ریعه‌تێ ئصفه‌ھانی، حاج ئاغا رضا ھه‌مه‌د‌انی، و شیخ محمد‌ تاھا نه‌جه‌ف و مه‌زنێن د‌ی د‌ه‌وام د‌ا ته‌كمیل كرنا زانینێن خوه‌. ئه‌و پشتی ته‌مام كرنا ته‌حصیلێ، ڤه‌گه‌ریا جه‌به‌لێ عامل و ل وێد‌ه‌رێ د‌ه‌ستپێ لێكوولین و ته‌ئلیف و ته‌د‌ریسێ كر. ژ جه‌نابێ وی گه‌له‌ك به‌رھه‌مێن علمی ڤه‌مانه‌ كو موھمترینێ وان كتێبا بناڤ و د‌ه‌نگێ «ئه‌عیانوش شیعه‌» یه‌. ژ ڤێ كتێبێ چه‌ند‌ین چاپ به‌ر د‌ه‌سته‌. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: ئه‌ساسوش شه‌ریعه‌، د‌ بابه‌تێ فقھا ئستد‌لالی، ئه‌د‌د‌ورره‌تول به‌ھییه‌، ئه‌لمه‌جالسوس سه‌نییه‌، مه‌عد‌ه‌ن ئه‌ل جه‌واھر فی علووم ئه‌لئه‌وال و ئه‌لئه‌واخر.

[7]- موحه‌ممه‌د‌ بن ھاشمێ موسه‌وی ره‌ضه‌وی ھند‌ی (١٢٤٢ -  ١٣٢٣ Ú¾.Ùƒ) Ù„ ھند‌ووستانێ Ú˜ د‌اییك بوو Ùˆ Ù„ باژارێ نه‌جه‌فێ د‌ه‌رس خوه‌ند‌ Ùˆ ھه‌ما Ù„ وێد‌ه‌رێ وه‌فات كر. ئه‌و یێك Ú˜ شاگرد‌ێن شێخێ ئه‌نصاری یه‌. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: نه‌زمول له‌ئالی، د‌ بابه‌تێ رجال؛ ئه‌رجووزه‌، د‌ بابه‌تێ فقھ؛ ئه‌ل ئه‌ضواء ئه‌لمه‌زبه‌له‌، شه‌رحا كتێبا شه‌رایع؛ ته‌قریراتێن د‌ه‌رسا شێخێ ئه‌نصاری.

[8]- سه‌ید‌ ئه‌بول قاسمێ حوسه‌ینی یێ د‌ھكورد‌ی، وه‌فات كری د‌ سالا ١٣٥٣ ھ.ك، یێك ژ شاگرد‌ێن میرزا حه‌سه‌نێ شیرازی و شێخ زه‌ینول عابد‌ینێ مازه‌ند‌ه‌رانی و میرزا حوسه‌ینێ نووری یه‌. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: حاشیه‌ سه‌ر ته‌فسیرا صافی، حاشیه‌ سه‌ر كتێبا وافی، حاشیه‌ سه‌ر مه‌كاسب و ئه‌لوسیله‌تو فی ئه‌سسه‌یر وه‌سسولوك.

[9]- موحه‌ممه‌د‌ ھاشم بن زه‌ینول عابد‌ینێ موسه‌وی یێ ئصفه‌ھانی، ب نازناڤێ «چه‌ھار سووق» (١٢٣٥ – ١٣١٨ ھ.ق) یێك ژ فه‌قیھێن ئمامییه‌ و براد‌ه‌رێ نڤیسه‌رێ كتێبا «ره‌وضاتول جنان»ه‌. ئه‌و یێك ژ شاگرد‌ێن شێخێ ئه‌نصاری، سه‌یید‌ موحه‌ممه‌د‌ كازمێ یه‌زد‌ی و شێخ الششه‌ریعه‌ یێ ئصفه‌ھانی یه‌. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: ئستصحاب، ئوصوولێ ئالێ ره‌سوول، حاشیه‌ سه‌ر كتێبا ئه‌سفار، حاشیه‌ سه‌ر كتێبا لومعه‌، حاشیه‌ سه‌ر قه‌وانین، حاشیه‌ سه‌ر مه‌عالم.

[10]- ئه‌حمه‌د‌ بن موحه‌ممه‌د‌ مه‌ھد‌ی بن ئه‌بی زه‌رێ نه‌راقی، وه‌فات كری د‌ سالا ١٢٤٤ Ú¾.ك، ھه‌م فه‌قیھ Ùˆ ھه‌م موحه‌د‌د‌س بوو كو د‌ علوومێن رجال Ùˆ ریاضی Ùˆ زانینێن عه‌قلی د‌ا بناڤ بوو Ùˆ ب زوھد‌ Ùˆ ته‌قوایێ مه‌شھوور بوو. پترێ علوومان بال بابێ خوه‌ مه‌لا موحه‌ممه‌د‌ مه‌ھد‌ی یێ نه‌راقی كو یێك Ú˜ بێ ئه‌مسالێن ÙˆÛŽ د‌ه‌مێ بوو، ھین كر. سه‌ید‌ایێن ÙˆÛŒ یێن د‌ی سه‌یید‌ مھد‌ی  Ù€ به‌حرول عولووم Ùˆ Ø´ÛŽØ® جه‌عفه‌رێ كاشفول غطاء بوون. ئه‌و سه‌ید‌ایێ شێخێ ئه‌نصاری Ùˆ سه‌یید‌ موحه‌ممه‌د‌ شه‌فیعێ جاپلقی بوو. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: معراجوس سه‌عاد‌ه‌ت، مفتاحول ئه‌حكام، عه‌وائد‌ول ئه‌ییام، منھاجول وصوول ئلا علم ئه‌لئوصوول، موسته‌نه‌د‌ ئه‌ششیعه‌ Ùˆ د‌یوانا ÙˆÛŒ یا شعرێ ب زمانێ فارسی.