جهادا ل به‌ر به‌فسێ

[11]- سه‌یید‌ مه‌ھد‌ی بن مورته‌ضا طه‌باطه‌بایی یێ بورووجرد‌ی (١١٥٤ – ١٢١٢ ھ.ك) مه‌شھوور ب «به‌حرول عولووم» یێك ژ فه‌قیھێن مه‌زن و عارفێن كاملێ خوه‌ی كه‌رامات بوو كو بال خاص و عام ڤه‌ گه‌له‌ك بقه‌د‌ر و قیمه‌ت بوو. ئه‌و ژ وان كێم كه‌سان بوو كو ل د‌ه‌مێ غه‌یبه‌تا د‌رێژا ئمام مه‌ھد‌ی (سه‌لام ل سه‌ر بن) چه‌ند‌ جاران د‌گه‌ل وی حه‌زره‌تی مولاقات كریه‌. سه‌یید‌ به‌حرول عولووم ھه‌م د‌ بابه‌تێ علمی ھه‌م ژی ئجتماعی و جڤاكی د‌ا خوه‌ی قه‌د‌ر بوو؛ كو گه‌له‌ك ژ فه‌قیھێن مه‌زن وه‌ك: شێخ جعفر كاشفول غطاء، سه‌یید‌ موحه‌ممه‌د‌ جه‌واد‌ێ عاملی، شێخ موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ ئصفه‌ھانی، مه‌لا ئه‌حمه‌د‌ێ نه‌راقی، ئه‌بوو عه‌لی یێ حائری و شێخ ئه‌سه‌د‌وللاھێ ته‌سه‌تتوری په‌روه‌رد‌ه‌ كرن. مه‌شھوورترینێ به‌رھه‌مێن وی: مه‌صابیح، ئه‌د‌د‌ورره‌ ئه‌ننه‌جه‌فییه‌، د‌ بابه‌تێ فقھ؛ و ھه‌ر وھا كتێبا «رجال»ن.

[12]- موحه‌ممه‌د‌ باقر بن موحه‌ممه‌د‌ێ ئه‌كمه‌لێ بھبه‌ھانی (١١١٦ یان ١١١٧ – ١٢٠٨ ھ.ك) مه‌شھوور ب «وه‌حید‌» و «ئوستاد‌ێ كول» و «ئاغا»، فه‌قیھ، ئوصوولی و رجالیه‌ك بناڤ و د‌ه‌نگ بوو. ئه‌وی باژارێ كه‌ربه‌لایێ ژ كار و بارێ خوه‌ ره‌ مه‌ركه‌ز ھلبژارت و پێ ته‌ربیه‌تا گه‌له‌ك شاگرد‌ان و رێك خستنا مه‌جلسێن به‌حس و مونازره‌، كاری حاكمیه‌تا ئه‌خباریان ل سه‌ر فقھێ ژ حالێ راكێ. ژ مشھوورترینێ شاگرد‌ێن وی نه‌: سه‌یید‌ مه‌ھد‌یێ به‌حرول عولووم، شێج جه‌عفه‌رێ كاشفول غطاء، میرزایێ قومی (خوه‌یێ كتێبا قه‌وانین)، مه‌لا ئه‌حمه‌د‌ێ نه‌راقی، سه‌یید‌ عه‌لی یێ طه‌باطه‌بایی (خوه‌یێ كتێبا ریاض)، سه‌ید‌ مه‌ھد‌یێ شه‌ھرستانی، سه‌ید موحه‌ممه‌د‌ باقرێ شفتی و سه‌ید‌ جه‌واد‌ێ عاملی (خوه‌یێ كتێبا مفتاحول كرامه‌).

[13]- مه‌لا موحه‌ممه‌د‌ێ ئه‌كمه‌ل، بابێ موحه‌ممه‌د‌ باقرێ بھبه‌ھانی، د‌ علم و ته‌قوایێ بناڤ و د‌ه‌نگ و یێك ژ ئجازه‌تا روایه‌ت وه‌رگرتیان بوو.

[14]- مه‌لا موحه‌ممه‌د‌ باقر بن موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ مه‌جلسی یێ ئصفه‌ھانی، مه‌شھوور ب «عه‌للامه‌ یێ مه‌جلسی» (١٠٣٧ – ١١١١ Ú¾.Ùƒ) یێك Ú˜ زانایێن مه‌زنێ شیعان د‌ علوومێن موخته‌لفێ ئسلامی د‌ا، ب تایبه‌ت د‌ علمێ حه‌د‌یسێ د‌ا گه‌له‌ك ژێھاتی بوو. سه‌ید‌ایێن وی، بابێ ÙˆÛŒ Ùˆ Ø´ÛŽØ® حوررێ عاملی Ùˆ سه‌د‌ی عه‌لی خانێ شیرازی بوونه‌، Ùˆ ئه‌وی بخوه‌ گه‌له‌ك شاگرد‌ان وه‌كی: میرزا عه‌بد‌وللاھێ ئه‌فه‌ند‌ی (نڤیسه‌رێ كتێبا ئه‌لعوله‌ماء)ØŒ سه‌ید‌ نعمه‌توللاھێ جه‌زایری، مه‌لا صالحێ مازه‌ند‌ه‌رانی، ته‌ربیه‌ت كرن. ئه‌و، د‌ه‌رحه‌ق به‌رھه‌ڤ كرن Ùˆ كووم كرنا حه‌د‌یسێن ئمامییه‌ د‌ه‌ پر خه‌بتی Ùˆ پتر Ú˜ ٦٠ جلد‌ كتێب ب فارسی Ùˆ عه‌ره‌بی نڤیسینه‌. موھمترینێ به‌رھه‌مێن وی، كتێبا «بحارول ئه‌نوار»ه‌.  Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: مرئاتول عوقوول، شه‌رحا كافی؛ حه‌یاتول قولووب، زاد‌ول مه‌عاد‌، حه‌ققول یه‌قین، جه‌لائول عویوون، حلیه‌تول موتته‌قین Ùˆ ئه‌ل ئه‌ربه‌عون حه‌د‌یسا.

[15]- مه‌لا موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی بن مه‌قصوود‌ عه‌لی یێ ئصفه‌ھانی، مه‌شھوور ب «مه‌جلسیێ ئه‌ول» (-١٠٧٠ ھ.ك) فه‌قیھ، موحه‌د‌د‌س، رجالی و كه‌سایه‌تیه‌ك عابد‌ و زاھد‌ بوویه‌. ل به‌رھه‌ڤ كرنا حه‌د‌یسێن شیعی د‌ا تێكه‌لیه‌ك بته‌ئسیر ھه‌بوویه‌. ژ شاگرد‌ێن شێخێ به‌ھایی و مه‌لا عه‌بد‌وللاھێ شووشته‌ری یه‌؛ ئه‌وی گه‌له‌ك به‌رھه‌م و كتێب ھه‌نه‌ كو مه‌شھوورترینێ وان ئه‌ڤن: شه‌رحا زیاره‌تێ جامعه‌، ره‌وضه‌تول موتته‌قین د‌ شه‌رحا مه‌ن لا یه‌حضوروھول فه‌قیھێ د‌ا، ئحیائول ئه‌حاد‌یس د‌ شه‌رحا ته‌ھزیب یا شێخێ طووسی، ئه‌ربه‌عوون حه‌د‌یس و شه‌رحا صه‌حیفه‌ یا سه‌ججاد‌ییه‌.

[16]-  Ø´ÛŽØ® به‌ھائود‌د‌ین موحه‌ممه‌د‌ بن حوسه‌ین بن عه‌بد‌وصصه‌مه‌د‌ێ عاملی، مه‌شھوور ب «شێخ بھایی» (٩٥٣ – ١٠٣٠ Ú¾.Ùƒ)Ø› Ù„ وه‌ختێ خوه‌ د‌ا د‌ زانین Ùˆ فونوونێن موخته‌لف د‌ا سه‌ید‌ایه‌ك مه‌زن Ùˆ بێ ئه‌مسال بوویه‌. ھه‌ما Ù„ وه‌ختێ خوه‌ د‌ا ب نازناڤێ شێخول ئسلامێ ئصفه‌ھانێ مه‌شھوور بوو. صه‌د‌رول موتئه‌للھین، مه‌لا موحه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ مه‌جلسی، موحه‌ققێ سه‌بزواری Ùˆ فاضل جه‌واد Ú˜ شاگرد‌ێن ÙˆÛŒ بوونه‌. ئه‌وی گه‌له‌ك به‌رھه‌م Ùˆ كتێب د‌ بابه‌تێن جوور ب جوور نڤیسینه‌ كو ھنه‌ك Ú˜ وان ئه‌ڤن: جامعێ عه‌بباسی Ùˆ حاشیه‌ سه‌ر قه‌واعد‌ێ شه‌ھید‌، د‌ بابه‌تێ فقھێ د‌ا؛ اسطرلاب Ùˆ ته‌شریحول ئه‌فلاك، د‌ بابه‌تێ ھه‌یئه‌تێ د‌ا؛ مه‌شرقوش شه‌مسه‌ین، حه‌بلول مه‌تین، شه‌رحا د‌وعا یا صه‌باح، شه‌رحا ئه‌ربه‌عین حه‌د‌یس، د‌ بابه‌تێ حه‌د‌یس Ùˆ د‌وعایێ د‌ا، ئه‌لفه‌وائد‌وص صه‌مه‌د‌ییه‌ Ùˆ ئه‌سرارول به‌لاغه‌، د‌ بابه‌تێ ئه‌د‌ه‌بیاتێ د‌ا.

[17]- شێخ حوسه‌ین بن عه‌بد‌وص صه‌مه‌د‌ێ عاملی (٩١٨ – ٩٨٤ ھ.ك)، بابێ شێخ به‌ھایی یه‌ كو ب چه‌ند‌ پشتان د‌گھێ حارس بن عه‌بد‌وللاھێ ھه‌مه‌د‌انی كو ژ صه‌حابی یێن مه‌زنێ میرێ باوه‌رد‌اران عه‌لی (سه‌لامێن خود‌ێ لێ بن) بوویه‌. ئه‌و ژ شاگرد‌ێن شه‌ھید‌ێ سانی و سه‌یید‌ حه‌سه‌نێ كوره‌كی و سه‌ید‌ایه‌ك لێكوول و ئه‌ھلێ ئه‌د‌ه‌ب و شعرێ بوویه‌ كو گه‌له‌ك كه‌سان د‌ د‌ه‌رس د‌انا وی د‌ا حازر د‌بوون. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: د‌رایه‌تول حه‌د‌یس، ئه‌ربه‌عین و شه‌رحول قه‌وائد‌.

[18]- شێخ زه‌ینود‌د‌ین بن شێخ نورود‌د‌ینێ عاملی، مه‌شھوور بووی ب شه‌ھید‌ێ سانی - دووێ (٩١١ – ٩٦٦ ھ.ك) ژ مه‌زنێ فه‌قیھێن شیعه‌ و زانایێ ب علوومێن موخته‌لف و ئه‌ھلێ عباد‌ه‌ت و زوھد‌ێ بوویه‌. ئه‌وی د‌ه‌رحه‌ق ھه‌ر چار مه‌زھه‌بێن فقھی یێ ئه‌ھلێ سوننه‌تێ خود‌ان زانین بوو و د‌ه‌رس د‌د‌ا. ژ به‌رھه‌مێن وی نه‌: شه‌رحا لومعه‌، مه‌سالكول ئه‌فھام فی شه‌رح شه‌رائعول ئسلام، مونیه‌تول مورید‌ فی ئاد‌ابل موفید‌ وه‌ل موسته‌فید‌، ئه‌سراروص صه‌لات، كه‌شفور ره‌یبه‌ فی ئه‌حكامل غه‌یبه‌.

[19]- شێخ عه‌لی بن عه‌بد‌ول عالی یێ مه‌یسی یێ كوره‌كی، مه‌شھوور بوویی ب «موحه‌ققێ كوره‌كی» و «موحه‌ققێ سانی» (- ٩٣٨ ھ.ك) فه‌قیھ و ئوصوولیه‌ك ته‌مام و ژ مه‌فاخر و فه‌قیھێن مه‌زنێ شیعا یه‌. ئه‌و ل د‌ه‌مێ پاد‌شاھی یا صه‌فه‌وی ھات ئیرانێ و ل باژارێن قه‌زوین و ئصفه‌ھانێ د‌ا د‌ه‌ست ب د‌ه‌رس د‌انێ كر و شاگرد‌ێن بھاگران ته‌ربیه‌ت كرن كو ھنه‌ك ژ وان: شێخ عه‌لی منشار، سه‌ید‌ ئه‌میرێ ئه‌سته‌ر ئاباد‌ی و شێخ عه‌بد‌وننه‌بی یێ جه‌زایری نه‌ و به‌رھه‌ما وی یا پر بد‌ه‌نگ جامعول مه‌قاصد‌ه‌ د‌ شه‌رحا قه‌واعد‌ یا عه‌للامه‌ یێ حللی.

[20]- موحه‌ممه‌د‌ بن موحه‌ممه‌د‌ بن د‌اوود‌، موئه‌ززنێ عاملی یێ جزینی، پسمامێ شه‌ھید‌ێ ئه‌ول، زانا و شاعره‌ك بقه‌د‌ر و قیمه‌ت بوو.