حه‌رفا ت

225- تلکَ، تلکه: ئسمێ ئشاره‌یێ موفره‌دێ موئه‌ننه‌سه.

چل ویێک جارا د قورئانێده هاتیه کو زێده ترێ جاران ئشاره‌یه بال جه‌معێڤه‌و ئه‌ڤاهه چێدبێ چکو جه‌مع ب ئعتبارا جماعه‌تێ موئه‌ننه‌سه: « تِلکَ حُدود الله- تِلکَ عَشرة کامِلة- تِلکَ آیاتُ الله».

د هنه‌ک جیاده‌ژی ئشاره‌یه بال موفره‌دێ موئه‌ننه‌س ڤه: «وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى- ئه‌ی مووسا، ئه‌و چیه‌د ده‌ستێ ته‌یێ راستێ ده‌؟ - طاها/ 7».

جارنا موخاطه‌ب به‌رچاڤ تێ گرتن و « تکلما و تلکم» بکارتێ برن، وئه‌ڤاهه‌نیشان ددێ کو مو‌خاطه‌ب دوو ئان گه‌له‌کترن: «أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَن تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَا إِنَّ الشَّيْطَآنَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِينٌ- ئه‌عراف/ 22». «لَقَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُوا أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا - ئه‌عراف/ 43».

226- تَل، ته‌لل:جهێ بلند، گر، گرك، ته‌په‌.

دبه‌حسا حه‌زره‌تێ ئبراهیم و ئسماعیل ده، هه‌ما یێک جارێ ته‌نێئه‌ڤکه‌لیمه د قورئانێده هاتیه: «فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ- ڤێجا ده‌ما هه‌ردو [ژ خوداره] ته‌سلیم بوون وئه‌هنی یا وی ب گرکڤه دانی- صاففات/ 103».

راغب دبێژێ یانی: ئه‌و ئاڤێت سه‌ر گرک. وه‌ک ده‌ما تێ گووتن: « ته‌رره‌بهُ» یانی ئه‌و ئاڤێت سه‌ر ئا‌خێ.

ئه‌ڤ ئایه‌ت وها ژی هاتیه مه‌عنه‌کرن: ئه‌و ئاڤێت عه‌ردێ. ئه‌و لسه‌ر گرک ئاڤێت عه‌ردێ. ئه‌و به‌ره‌و ئه‌هنی ب عه‌ردێڤه دانی.

227- ت‌ل‌ی. تولووو، تلو، ته‌لا‌وه‌ت،ب مه‌عنا په‌ی که‌تن و پێچوونه. ژ خوه‌ندنا ئایه‌تێن خودێ راتێ گووتن «ته‌لاوه‌ت» چکو په‌یکه‌تن تێدا هه‌یه.

راغب دبێژێ: ته‌لاوه‌ت مه‌خصوصێ کتیبێن عه‌سمانییه، لێ «قه‌رائه‌ت» ژ ھه‌می تشتی را کو بێ خوه‌ند، تێ گووتن، سه‌ر گووتنا‌وی: هه‌می« ته‌لاوه‌ت» قه‌رائه‌تن، لێ هه‌می « قه‌رائه‌ت» نه‌ته‌لاوه‌تن. و مرووڤ نکارێ بێژێ: فلان نڤیسووکێ ته‌لاوه‌ت بکه، لێ مرووڤ دکارێ بێژێ : قه‌رائه‌ت بکه. ده‌رحه‌ق «مَا تَتْلُوا الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ - به‌قه‌ره/ 102» ده‌ژی گووتیه کو: چکو شه‌یطانا گومان دکران ئه‌وا دخوینن ژکتێبا خودایه، ژ به‌ر وێ که‌لیما« ته‌تلوو» بکار هاتیه.