حه‌رفا ت

جه‌ننه‌ت، ئه‌و باغ و بووستانه کودارێن وێ رویێ عه‌ردێ نخوماندبن. و ده‌ماجه‌ننه‌ت تێ گووتن ب‌ئعتبا را دارا وشینکاتی یێ یه‌، نه‌ژبه‌ر‌عه‌ردێ یه. نخوه چه‌م و رووبار نه‌دبن‌‌عه‌ردێرا ده‌ربازدبن به‌لکی دبن داراره یانێ لسه‌رعه‌ردێرا دبوورن.

218- تُراب، توراب: ئاخ، خاک. بنێرن ئایه‌تێن ژێری: به‌قه‌ره/ 264. ئالێ عمران/ 59. نه‌حل/ 59. فاطر/ 11.

○ترب: ب‌ مه‌عنا هه‌ڤساله، کو د زه‌مانه‌کی‌دا وه‌لدی‌بن. به‌رڤاژیێ«جێوک» کودووئان چه‌ند که‌س دجاره‌کی‌دا ژ دایکێ دبن. د عه‌ره‌بیدا دبێژن یێن جێوک: ته‌وئه‌مان. نخوه‌«ترب» ئه‌و‌که‌سه‌‌کو دگه‌ل که‌سه‌کی ژدایکاخوه بیبێ و هه‌فسالێ وی بێ.ئه‌ڤ که‌لیمه زێده‌تر دکه‌چکاده‌بکارتێ برن. تێ گووتن: ئه‌ڤ که‌چ تربا یادی‌یه ئه‌گه‌ر دیێک عه‌مروته‌مه‌نێره‌بن. گووتنه‌ژدوو هه‌ڤسالا ره‌ژبه‌ر وی قاسی«ترب - ئاخ» هاتیه گووتن چکو گه‌ل هه‌ڤ پێ ئاخێ دله‌یزن.

که‌لیما «ئه‌تراب» سێ جاران دوه‌صفێ حووری یێن بهشتی‌ده هاتیه. گووره‌کی هاتی گووتن مه‌عنا وێ دبێئه‌ڤ کو حووری دگه‌ل زه‌لامێ خوه‌یێ بهشتی د‌ته‌مه‌ن و عه‌مروجه‌مال و که‌مال و شکل‌وشه‌مال و به‌ژن و قاما خوه‌ده به‌رابه‌رن و وه‌ک وانه. «إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء* فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَارًا* عُرُبًا أَتْرَابًا - واقعه/ 35- 37». «وَعِندَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ أَتْرَابٌ - صاد/ 52». «وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا - نه‌به‌ء/ 33».

○مه‌تره‌به،ئحتیاج و نیازا دژوار وزه‌حفی، حه‌چوه‌کو مابێ عه‌ردێ‌ڤه و که‌تبێ سه‌ر ئاخێ:«أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ- به‌له‌د/ 16»

○ته‌ر‌ا‌ئب: هنه‌کا گووتیه‌: ته‌رائب پراسیێن لسه‌ر سنگن. و واحدێ وێ «تریبه»یه. هنه‌کا گووتیه طرافێ سنگه و هه‌ستی یێن سنگ: «فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ* خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ* يَخْرُجُ مِن بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ- ڤێجا بلا مرووڤ بنێرێ کوژ‌چهاتیه چێکرن؟ هاتیه چێکرن ژ ئاڤه‌کی کودفشتکێ؛ژ ناڤبرا پشت و سنگان ده‌رد‌که‌ڤێ- طارق/ 5- 7». زمه‌خشه‌ری و به‌یزاوی گووتنه یانی: ژ«صولبا» زه‌لام و «ته‌رائبا» ژنا. لێبه‌لێ ئایه‌تێن پێشیێ رێکێ نادن مه‌کوبڤی ئاوایی بێ مه‌عنه‌کرن، هه‌وها علمێ رووژێ ژی.

219- ت‌رف‌، ته‌ره‌ففوھ: به‌رفره‌ھیا دنعمه‌ت و خوه‌شێی‌ده. «ته‌رف» نعمه‌ت‌و خوه‌شی‌یه. ئبن عورزه‌ گووتیه:«موتره‌ف» ئه‌وه‌ یێ کری‌سه‌رێ خوه‌کوچ بخازی بکێ و پێشی لێ نایێ گرتن. ژجهێن قورئانێئه‌ڤ که‌لیمه بکاربری تێ فێهمێ کو«موتره‌ف» مرووڤێ مالدار (ده‌وله‌مه‌ند - زه‌نگین) و خودان هێز و قووه‌تێ سه‌رخوه‌چوویی‌یه. بنێرن: ئسراء/ 16. مؤمنون/ 33، 64. ئه‌نبیاء/ 13. هوود/ 116. نه‌به‌ء/ 34، زوخروف/ 23، واقعه/ 45.

220- ته‌رک: هێلان، هشتن. (لِّلرِّجَالِ نَصيِبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ - نساء/ 7) ته‌رک، دته‌رکاعه‌مد‌ی و نه‌عه‌مدی‌ دا بکارتێ برن. نه‌عه‌مدی وه‌ک:«أَوْ تَرَكْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَى أُصُولِهَا - حه‌شر/ 5».

«وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ- و مه‌ ژ وی را د‌ ناڤ یێن پشترا ناڤێ قه‌نج ھشت - صافات/ 78»، مه‌خسه‌د ژ وێ ئان ناڤێ قه‌نجه و ئان مایینا شه‌ریعه‌تاوان. مه‌جمه‌عول به‌یان د‌بێژێ: ته‌ره‌کنا،ھه‌ما: ئه‌بقه‌ینا - یه‌. مه‌عنا ئه‌ل‌میزانێ دایی یێئه‌ڤه‌: شه‌ریعه‌تاوان باقی‌یه و دمینێ حه‌تا رووژا قیامه‌تێ.

221- تسع:نه‌ھ.