د‌ژاتیا بایێ د‌ل

 Ø¨Ø²Ø§Ù†Ù‡â€Œ كو نه‌فسا مرووڤ مه‌مله‌كه‌ت Ùˆ مه‌قامه‌ك د‌ی Ú˜ÛŒ ھه‌یه‌، كو مه‌مله‌كه‌تێ باتن Ùˆ مه‌له‌كووته‌، له‌شكه‌رێ نه‌فسێ كو Ù„ وێد‌ه‌رێ یه‌ پتر Ùˆ موھمتره‌ Ú˜ ÙˆÛŽ یا د‌ مه‌مله‌كه‌تێ زاھر  Ùˆ ئه‌شكه‌ره‌ د‌ا ھه‌یی Ùˆ شه‌ر Ùˆ خره‌جر Ùˆ به‌ربه‌ره‌كانیا د‌ ناڤبه‌ینا له‌شكه‌رێ ره‌حمانی Ùˆ شه‌یتانی د‌ا Ù„ وێد‌ه‌رێ مه‌زنتره‌ Ùˆ سه‌ركه‌تن پتر Ùˆ پر ئه‌ھه‌میه‌تتره‌ Ùˆ حه‌چی یا د‌ مه‌مله‌كه‌تێ مولك د‌ا ئه‌شكه‌ره‌ د‌بێ، سه‌ركانی یا ÙˆÛŽ ھه‌ما ئه‌وه‌. Ùˆ ئه‌گه‌ر ھه‌ر یێك Ú˜ له‌شكه‌رێن ره‌حمانی Ùˆ شه‌یتانی د‌ ÙˆÛŒ  Ù…ه‌مله‌كتی د‌ه‌ سه‌ربكه‌ڤن د‌ Ú¤ÛŒ مه‌مله‌كه‌تی د‌ه‌ Ú˜ÛŒ سه‌ر د‌كه‌ڤن. Ùˆ جھاد‌ا گه‌ل نه‌فسێ د‌ Ú¤ÛŒ مه‌قامی د‌ه‌ Ù„ بال سه‌ید‌ایێن مه‌زن Ùˆ ئه‌ھلێ سولووك Ùˆ ئه‌خلاق گه‌له‌ك موھم Ùˆ گرینگه‌، به‌لكی مرووڤ بكارێ بێژێ كو سه‌ركانی یا ھه‌می به‌خته‌وه‌ری Ùˆ به‌ختره‌شیان Ùˆ د‌ه‌ره‌جه‌ Ùˆ د‌ه‌ره‌كاتێن ÙˆÛŽ د‌ ÙˆÛŒ مه‌قامی د‌ا یه‌، كو گه‌ره‌كه‌ مرووڤ د‌ Ú¤ÛŽ جھاد‌ێ د‌ا گه‌له‌ك ھای Ú˜ خوه‌ ھه‌بێ.

چێد‌بێ خود‌ێ نه‌كری ژ به‌ر بنكه‌تنا له‌شكه‌رێ ره‌حمانی د‌ وی مه‌مله‌كه‌تی د‌ه‌ و ڤاله‌ ھشتنا وی وه‌لاتی ژ له‌شكه‌رێ غاصب و نه‌ ئه‌ھلێن شه‌یطانی ره‌ ھه‌لاكه‌ته‌ك ھه‌روھه‌ر ژ مرووڤ را بێ پێش كو نه‌یێ جوبران كرن و شه‌فاعه‌تا مه‌ھد‌ره‌كاراران به‌ر وی نه‌كه‌ڤێ و ئه‌رحه‌مورراحمین ژی خود‌ێ نه‌كری ب نه‌رحه‌تی و غه‌زه‌ب به‌رێ خوه‌ بد‌یێ و مه‌ھد‌ه‌ركارێن وی گه‌ل وی ببن د‌وژمن. ژاری و ره‌به‌نی ژ وی را یه‌، یێ مه‌ھد‌ه‌ركارێن وی ببن د‌وژمنێن وی. خود‌ا زانێ كانێ چ عه‌زاب و طاریتی و زه‌حمه‌ت و به‌ختره‌شیه‌ك د‌ په‌ی ڤێ غه‌زه‌با ئلاھی و د‌وژمنیا ئه‌ولیائێن خود‌ا ره‌ ھه‌یه‌ كو ئاگرێ جه‌ھنه‌مێ و زققوم و مار و د‌ووپشكێن وێ پێكڤه‌ ل به‌رابه‌رێ وێ د‌ه‌ قه‌ت نه‌ تشته‌كه‌، خود‌ێ نه‌كێ ئه‌وا حوكه‌ما و ئه‌ھلێ عرفان و سولووكێ د‌ه‌رحه‌ق ڤا عه‌زابا د‌ا د‌بێژن ب سه‌رێ مه‌ یێن زه‌عێف و بێچاره‌ د‌ا بێ، كو د‌ به‌رابه‌رێ وێ د‌ا ھه‌می عه‌زابێن د‌ی سه‌ھل و ھێسانن و ھه‌می جه‌ھنه‌مێن كو ھه‌وه‌ گوھلێ بوویین ل به‌رابه‌رێ وێ د‌ا ره‌حمه‌ت و بھشتن. والحمد‌ لله‌

غالب وه‌صفێ جه‌ھنه‌م و بھشتێ كو د‌ كتێبا خود‌ێ و خه‌به‌رێن ئه‌نبیا و ئه‌ولیا د‌ه‌ ھاتین، جه‌ھنه‌م و بھشتا عه‌مه‌لا یه‌ كو ژ بونا جه‌زا و كرھا كارێن باش و خراب ھاتنه‌ حازر كرن. جارنا ژی ئشاره‌یه‌ك ڤه‌شارتی د‌كێ بال بھشت و جه‌ھنه‌ما ئه‌خلاقی ڤه‌ كو موھمتره‌، جارنا ژی به‌حسا بھشتا لقا و رابه‌ر بوونێ و جه‌ھنه‌ما فراق و جد‌ا بوونێ د‌كن كو ژ ھه‌میا موھمتر و گرینگترن؛ لێ به‌حس كرنا وێ ھه‌می نخوماند‌ی یه‌ و تنێ ژ ئه‌ھلێ وێ را ھاتیه‌ به‌حس كرن. ئه‌ز و تو نه‌ ئه‌ھلێ وێ نه‌. لێ یا باش ئه‌وه‌ ئه‌م ئنكار ژی نه‌كن و مه‌ باوه‌ری ھه‌بێ ب ھه‌می وێ یا خود‌ێ و وه‌لی یێن وی گووتین، د‌ا به‌لكی ئه‌ڤ ئیمان و باوه‌ریا گشتی ژی بكێر مه‌ بێ. جارنا ژی چێد‌بێ كو ژ به‌ر ئنكارا نه‌ د‌ جی د‌ه‌ و ره‌د‌ كرنا بێ وه‌خت و بێ‌ی فێھم و زانین ژ بونا مه‌ زه‌ره‌رێن زه‌حفی تێد‌ا ھه‌بن و د‌ ڤێ د‌ونیایێ د‌ا ئه‌م پێ نه‌حه‌سن. مه‌سه‌لا د‌ه‌ما ته‌ گوھلێ بوو كو فلان حه‌كیم و عارف ئان فلان مورتازی تشته‌ك گووت كو رێك نه‌كه‌ڤێ گه‌ل سه‌لیقه‌ و ڤیان و خوه‌ستا ته‌ د‌ جی د‌ا نه‌بێژه‌ گووتنه‌ك پووچ و خیاله‌. به‌لكی ئه‌وێ گووتنێ سه‌ركانیه‌ك كتێبی، حه‌د‌یسی و عه‌قلی ھه‌بێ كو ته‌ نه‌د‌یتبێ. چ فه‌رق د‌كێ كو تو فه‌قیھه‌كی ژ به‌ر فه‌تواد‌انێ د‌ه‌رحه‌ق خوونبھایێ د‌ا كو زانینا ته‌ وێ د‌ه‌رحه‌قێ د‌ا كێمه‌ و بێ د‌ه‌لیل و مه‌د‌ره‌ك تو وی ره‌د‌ بكی، ئان یێك ژ ئه‌ھلێ سولووكا إلی الله‌ و عارفێ بالله‌ گووتنه‌كی د‌ه‌رحه‌ق زانینێن خود‌ایی ئان ئه‌حوالێ بھشت و جه‌ھنه‌مێ د‌ه‌ بێژێ و تو بێ د‌ه‌لیل و مه‌د‌ره‌ك ئنكارا وی بكی. ھێسانه‌ ھوون توھین و بێ ئه‌د‌ه‌بیێ بكین.

چێد‌بێ ئه‌وێ ئه‌ھل و پسپوورێ وێ فه‌ننێ د‌ه‌لیله‌ك ژ كتێبا خود‌ێ ئان ئه‌خبارێن ئمامێن ھد‌ایه‌تكه‌ر ھه‌بن و نه‌كه‌تبێ د‌ه‌ستێ ھه‌وه‌، ھنگێ بێ‌ی عوزرێ بێ قه‌بوول كرن ھه‌وه‌ ئنكارا خود‌ێ و پێغه‌مبه‌ر كریه‌. و كفشه‌ كو گووره‌كی من نه‌ تشته‌ك د‌ورست بوو، ئان زانینا من نه‌گھا بوو وێد‌ه‌رێ، ئان من به‌رڤاژیێ وێ ژ ئه‌ھلێ منبه‌رێ بھیستبێ، نه‌ عوزره‌.

وه‌لحاصل بلا‌ ئه‌ز ژ مه‌خسه‌د‌ێ د‌وور نه‌كه‌ڤم. ئه‌وا د‌ه‌رحه‌ق بھشتا ئه‌خلاق و مه‌له‌كه‌تا د‌ا و جه‌ھنه‌م و د‌ه‌ره‌كاتا د‌ه‌ ھاتی گووتن موصیبه‌ته‌كه‌ كو ئه‌م نكارین گوھلێ ببین ژی.

نخوه‌ ئه‌ی عه‌زیز، فكر بكه‌ و چاره‌كی په‌ید‌ا بكه‌ و رێكه‌ك یا خلاسیێ و وه‌سیله‌كی د‌ه‌ستڤه‌ بینه‌ و ھانا خوه‌ ژ خود‌ایێ پر ب ره‌حم و د‌لووڤان را ببه‌ و د‌ شه‌ڤێن تاری د‌ا ب گری و زاری ڤه‌ گازی وی بكه‌ كو ژ ڤێ جھاد‌ا گه‌ل نه‌فسێ را ئاری ته‌ بكێ، د‌ا ب حه‌ز كرنا وی تو سه‌ر بكه‌ڤی و مه‌مله‌كه‌تێ (وجود‌ا) خوه‌ بكی ره‌حمانی و له‌شكه‌رێن شه‌یتانی ژ وێ د‌ه‌رێنی و مالێ بد‌ی د‌ه‌ستێ خوه‌یێ وی یێ ئه‌صلی؛ د‌ا به‌خته‌وه‌ری و ره‌حمه‌تێن خود‌ا بد‌ن ته‌ كو ھه‌می وه‌صفێن بھشتی و حوور و قه‌سرێن وێ د‌ به‌رابه‌رێ وێ د‌ا قه‌ت نه‌ تشته‌كه‌ ژی؛ ئه‌و ژی حاكمیه‌تا گشتی یا خود‌ا یه‌ كو وه‌لی یێن خود‌ێ ژێ خه‌به‌ر د‌انه‌ و سه‌راتر ژ وێ ئه‌و تشتن كو نه‌ گوھێ كه‌سی سه‌ح كریه‌ و نه‌ چاڤه‌كی د‌یتیه‌ و نه‌ د‌ د‌له‌كی را د‌ه‌رباز بوویه‌.[2]

ڤه‌بر: د‌ه‌رحه‌ق ھنه‌ك ھێزێن ناڤد‌ه‌یی

بزانه‌ كو خود‌ایێ ته‌عالا ب قود‌ره‌ت و حكمه‌تا خوه‌ د‌ عاله‌ما نه‌د‌یار و ناڤد‌ه‌یی د‌ا ھێز ئافراند‌نه‌ كو گه‌له‌ك فه‌ید‌ێن وان ھه‌نه‌. ئه‌وا ل ڤێد‌ه‌رێ ب به‌حسا مه‌ ڤه‌ گرێد‌ایی سێ ھێز و قووانه‌. و ئه‌و سێ: ھێزا «واھمه‌» و «غه‌زه‌بیه‌» و «شه‌ھوه‌تێ» یه‌. كو ھه‌ر یێك ژ وان گه‌له‌ك فه‌ید‌ه‌ ھه‌نه‌ ژ پارازتنا مرووڤ و ... را. تشتا كو ل ڤێد‌ه‌رێ گه‌ره‌كه‌ ئه‌ز ژێ باخڤم ئه‌ڤه‌ كو ئه‌ڤ سێ ھێز سه‌ركانیا ھه‌می مه‌له‌كاتێن قه‌نج و پیسه‌ و ژێد‌ه‌را ھه‌می صووره‌تێن ڤه‌شاری یێن مه‌له‌كووتی یه‌.

ته‌فصیلا ڤێ خه‌به‌رد‌انا كورت ئه‌وه‌ كو: وه‌ك چه‌وا مرووڤ د‌ ڤێ د‌ونیایێ د‌ا روومه‌ته‌ك د‌ونیایی ھه‌یه‌ كو خود‌ێ ته‌عالا ئه‌و گه‌له‌ك باش و قه‌نج و چێكرنه‌ك بێ نموونه‌ چێكریه‌، ب ئاوایه‌ك وه‌ره‌نگ كو عه‌قلێ فه‌لاسفه‌ و مه‌زنان ژ به‌ر وێ د‌ حه‌یری و شاشیێ د‌ا مایه‌ و حه‌تا نھا زانستێن ھه‌یین نه‌كارینه‌ ب د‌ورستی ناس بكن ... ب وی ئاوایی ژ ڤی مرووڤ را ڤێجا شكل و د‌یمه‌نه‌ك مه‌له‌كووتی و ڤه‌شارتی ھه‌یه‌ كو ئه‌و شكل ل په‌ی مه‌له‌كاتێن نه‌فسانی و خولقێ ناڤد‌ه‌یی یێ پشتی مرنێ یه‌، چ به‌رزه‌خ بێ ئان قیامه‌ت. ئه‌گه‌ر خولقێ باتن و مه‌له‌كه‌ و سه‌ریرا مرووڤ ئنسانی بێ، صووره‌ت و شكلێ مه‌له‌كووتی یێ وی ژی ئنسانی یه‌. لێبه‌لێ ئه‌گه‌ر مه‌له‌كێن وی نه‌ ئنسانی بن، صووره‌تێ وی ژی نه‌ ئنسانی یه‌ و ل په‌ی ئه‌وێ سه‌ریره‌ و مه‌له‌كێ یه‌. مه‌سه‌لا: ئه‌گه‌ر مه‌له‌كا شه‌ھه‌وی و حه‌یوانی ل سه‌ر باتن و ناڤد‌ه‌یێ وی خورت ببێ و حوكمێ مه‌مله‌كه‌تێ ناڤد‌ه‌یی (باتن) ببێ حوكمێ حه‌یوانی، ھنگێ گووره‌كی وی خولقی، صووره‌تێ وی یێ مه‌له‌كووتی شكلێ حه‌یوانه‌كی بخوه‌ د‌گرێ. و ئه‌گه‌ر مه‌له‌كا غه‌زه‌ب و د‌ره‌ند‌ه‌ییێ سه‌ر ناڤد‌ه‌یێ سیره‌تا وی بكه‌ڤێ و حوكمێ مه‌مله‌كه‌تێ باتن و سه‌ریرێ ببێ حوكمێ د‌راند‌ن، صووره‌تێ ڤه‌شارتی یێ مه‌له‌كووتی د‌بێ شكلێ یێك ژ د‌رند‌ان. و ئه‌گه‌ر وه‌ھم و شه‌یته‌نه‌ت بوو مه‌له‌كه‌ و ناڤد‌ه‌یێ وی و سیره‌تا وی بوو خوه‌یێ مه‌له‌كاتێن شه‌یتانی وه‌ك: حیله‌، ل ھه‌ڤ زڤراند‌نا كار و مه‌سه‌لان، بوختان و خه‌به‌رگێری و غه‌یبه‌ت، شكلێ ڤه‌شارتیێ مه‌له‌كووتی یێ وی، وێ گووره‌كێ شكلێ یێك ژ شه‌یتانا لێ بێ‌. و جارنا چێد‌بێ د‌وو ئان چه‌ند‌ مه‌له‌كه‌ ببن بنگه‌ھا شكلێ مه‌له‌كووتی؛ ھنگێ ل سه‌ر شكلێ چ یێك ژ حه‌یوانا نابێ، به‌لكی شكله‌ك عه‌جێب و غه‌ریب ژێرا په‌ید‌ا د‌بێ كو د‌ ڤێ عاله‌مێ د‌ا مرووڤ نكارێ نموونه‌یه‌ك وه‌ك وێ ژێرا ببینێ. ژ پێغه‌مبه‌رێ خود‌ێ (ص) ھاتیه‌ گێران كو رووژا قیامه‌تێ ھنه‌ك ژ خه‌لكێ ب شكلێن وه‌ره‌نگ مه‌حشوور د‌بن كو مه‌یموون به‌ر وان د‌ا نه‌ تشته‌كن. به‌لكی چێد‌بێ د‌ وێ جھانێ د‌ا كه‌سه‌كی چه‌ند‌ شكل و صووره‌ت ھه‌بن، چكو ئه‌و جھان نه‌ وه‌ك ڤێ جھانێ یه‌ كو ژ شكله‌كی پێڤه‌ قه‌بوول نه‌كێ. ئه‌ڤ گووتن گه‌ل بورھانێ ژی رێك د‌كه‌ڤێ كو د‌ جیێ خوه‌ د‌ا ژێ ھاتیه‌ خه‌به‌ر د‌ان.

و بزانه‌ كێشه‌ك و میزان د‌ ڤان شكلێن جوور ب جوور د‌ا كو یێك ژ وان مرووڤ و ئنسانه،‌ د‌ وه‌ختێ د‌ه‌ركه‌تنا رووح ژ به‌د‌ه‌نێ یه‌؛ كو د‌ عاله‌ما به‌رزه‌خێ د‌ا په‌ید‌ا د‌بێ و ل ئاخره‌تێ د‌ا تێ د‌یتن كو د‌ه‌سپێكا وێ به‌رزه‌خه‌. د‌ه‌ما رووح ژ به‌د‌ه‌نێ د‌ه‌رد‌كه‌ڤێ پێ چ مه‌له‌كه‌یێ ژ د‌ونیایێ بچێ صووره‌ت و شكلێ ئاخره‌تێ ب خوه‌ د‌گرێ و چاڤێ مه‌له‌كووتیێ به‌رزه‌خی ئه‌وی د‌بینێ و ئه‌و ب خوه‌ ژی د‌ه‌ما چاڤێ خوه‌ یێ به‌رزه‌خی ڤه‌كێ شكلێ خوه‌ د‌بینێ، ئه‌گه‌ر چاڤ ھه‌بێ. ئه‌و كه‌سێ د‌ ڤێ جھانێ د‌ا ب شكله‌كی یه‌، نابێ كو د‌ وێ جھانێ د‌ا ژی ب وی شكلی بێ. خود‌ێ ته‌عالا ل سه‌ر زمانێ ھنه‌كا د‌ حه‌شرێ د‌ا وھا د‌بێژێ: «چكو ته‌ ئایه‌تێن مه‌ ژبیر كرن، ئیروو تو ھاتیی ژ بیر كرن».[3] ئه‌ی بێچاره‌، ته‌ چاڤێ ملكی یێ ئه‌شكه‌ره‌بین ھه‌بوو، لێ ناڤد‌ه‌یێ مه‌له‌كووتی یا ته‌ كوور بوو، تو نھا ب كووری یا خوه‌ حه‌سایی، لێ تو ژ ئه‌ول ڤه‌ كوور بوویی، ته‌ چاڤێ د‌ل كو ئایه‌تێن خود‌ێ پێ تێن د‌یتن تنه‌بوو. ئه‌ی بێچاره‌، ته‌ به‌ژن و بالا و شكلێ سپه‌حیێ ملكی ھه‌یه‌، میزان و كێشه‌كا مه‌له‌كووت و باتن نه‌ ئه‌وه‌، گه‌ره‌كه‌ تو د‌ورستیا باتن و ناڤد‌ه‌یی په‌ید‌ا بكی حه‌تا تو د‌ قیامه‌تێ د‌ا سه‌ربلند‌ بی. گه‌ره‌كه‌ رووحێ ته‌ رووحێ مرووڤ بێ، حه‌تا كو شكلێ ته‌ یێ عاله‌ما به‌رزه‌خ و قیامه‌تێ شكلێ مرووڤ بێ. تو گومان د‌كی عاله‌م و جھانا ڤه‌شارتی و باتن كو جھانا كفش بوونا خه‌فان و ئه‌شكه‌ره‌ بوونا مه‌له‌كاتا یه‌ وه‌ك جھانا ئه‌شكه‌ره‌ و د‌ونیایێ یه‌ كو ته‌ڤھه‌ڤی و خه‌له‌تی تێد‌ا چێد‌بێ؟ چاڤ و گوھ و د‌ه‌ست و پی و ئه‌ند‌امێن ته‌ یێن د‌ی، ھه‌می پێ زمانێن مه‌له‌كووتی، به‌لكی سه‌ر گووتنا ھنه‌كا، پێ شكلێن مه‌له‌كووتی ل سه‌ر حه‌چی تشتا ته‌ كری وێ شه‌ھد‌ه‌ییێ بد‌ن.

ڤێجا ئه‌ی عه‌زیز چاڤێ د‌ل ڤه‌كه‌ و خه‌باتێ بكه‌ و ره‌حمێ ب حالێ خوه‌ ببه‌، د‌ا به‌لكی تو بكه‌ڤی سه‌ر شكلێ مرووڤان و ب شكلێ مرووڤان ژ ڤێ د‌ونیایێ د‌ه‌ركه‌ڤی؛ ھنگێ تو ژ خلاس بوویان و ئه‌ھلێ به‌خته‌وه‌ریێ یی. نه‌وه‌بێ تو گومان بكی ئه‌ڤ وه‌عز و خه‌به‌رد‌انه‌، ئه‌ڤ نه‌تیجه‌ و د‌ه‌ستھاتا بورھانا حوكمی یا حوكه‌مایێن مه‌زن و ئه‌خبارێن راستگوو و پاكا یه‌؛ ل ڤێ د‌ه‌رێ مه‌ نه‌ ل به‌ره‌ كو ئه‌م د‌ه‌لیلێ بینن و روایه‌تان بگێرن.