د‌ژاتیا بایێ د‌ل

حه‌د‌یسا یێكێ ژ كتێبا چل حه‌د‌یسا ئمام خومه‌ینی. حازركار: سه‌ید‌ سه‌ججاد‌ێ حوسه‌ینی یێ جود‌ی.

.. سه‌ید‌ایێ گرانقه‌د‌ر ثقة الإسلام موحه‌ممه‌د‌ كورێ یه‌عقووبێ كوله‌ینی خوه‌یێ كافیێ ژ عه‌لی یێ ئبراھیم ژ بابێ وی ژ نه‌وفلی ژ سه‌كوونی ژ ئه‌بی عه‌بد‌للاھ (سه‌لام لێ بن) گێرایه‌ كو گووت: أن النبی صلی الله علیه و آله بعث سریة؛ فلما رجعوا قال: مرحبا بقوم، قضوا الجهاد الأصغر و بقی علیهم الجهاد الأکبر. فقیل یا رسول الله ما الجهاد الأکبر؟ قال جهاد النفس.

یانی: سه‌كوونی ژ حه‌زره‌تێ ئه‌بوو عه‌بد‌وللاھێ صاد‌ق (سه‌لام لێ بن) گێرایه‌ كو كه‌ره‌م كر: «پێغه‌مبه‌ر (ص) له‌شكه‌ره‌ك رێكر، ڤێجا د‌ه‌ما زڤرین، كه‌ره‌م كر: عافه‌رم و خوه‌شی و به‌رفره‌ھی ژ وێ كوومێ را كو جھاد‌ا بچووك پێك ئانین و جھاد‌ا مه‌زن ل سه‌ر وان مایی. ھات گووتن ئه‌ی ره‌سوولێ خود‌ێ، جھاد‌ا مه‌زن چیه‌؟ كه‌ره‌م كر: جھاد‌ا گه‌ل نه‌فسێ یه‌».

شه‌رح: سریه‌، بره‌ك ژ له‌شكه‌ره‌. و ھاتیه‌ گووتن كو: چارصه‌د‌ كه‌س باشترین سریه‌ یه‌. و كه‌لیمێن د‌ی یێن حه‌د‌یسێ رووناھی نه‌.

بزانه‌ كو مرووڤ ئوعجووبه‌یه‌كه‌ خوه‌یێ د‌و نه‌شئه‌ و د‌و جھانان: نه‌شئه‌یا ئه‌شكه‌ره‌ یا مولكیه‌ یا د‌ونیه‌ویه‌ كو به‌د‌ه‌نا وی یه‌؛ و نه‌شئه‌یا ناڤد‌ه‌یی یا ڤه‌شارتی یا مه‌له‌كووتیه‌ كو عاله‌م و جھانه‌ك د‌ی یه‌. و نه‌فسا وی كو ژ عاله‌ما ڤه‌شارتی یا مه‌له‌كووتیه‌ یه‌ ھنه‌ك مه‌قام و مه‌رته‌به‌ و د‌ه‌ره‌جه‌ ژێرا ھه‌نه‌ كو ب ئاوایه‌ك گشتی ب چه‌ند‌ ئاوایا پشك و ته‌قسیم كرنه‌؛ ھنه‌كا كریه‌ حه‌فت قسم، جارنا چار قسم و جارنا سێ قسم و جارنا د‌و قسم. و ژ ھه‌ر یێك ژ مه‌رته‌به‌ و د‌ه‌ره‌جێن وێ را له‌شكه‌رێن ره‌حمانی و عه‌قلانی ھه‌نه‌ كو ئه‌وی د‌كێشن ب ئالیێ مه‌له‌كووتا ئه‌علا ڤه‌ و ژ به‌خته‌وه‌ریێ را گازی د‌كن، ھه‌ر وھا له‌شكه‌رێن شه‌یطانی و جه‌ھلانی ھه‌نه‌ كو ئه‌وی ب ئالیێ بنی ڤه‌ د‌كێشن و ژ به‌ختره‌شیێ را گازی د‌كن. ھه‌ر د‌ائم د‌ ناڤبه‌ینا ڤا ھه‌رد‌و له‌شكه‌ران د‌ا شه‌ر و خره‌جره‌ و مرووڤ مه‌ید‌انا شه‌رێ ڤا د‌و له‌شكه‌را یه‌: ئه‌گه‌ر له‌شكه‌رێ ره‌حمانی سه‌ر بكه‌ڤێ مرووڤ ژ ئه‌ھلێ به‌خته‌وه‌ری و ره‌حمه‌تێ یه‌ و پێچایی د‌ ناڤ سلكێ مه‌لائیكه‌تان د‌ا و د‌ ناڤ كووما ئه‌نبیاء و ئه‌ولیاء و قه‌نجان د‌ا یه‌، و ئه‌گه‌ر له‌شكه‌رێ شه‌یطانی و نه‌زانیێ سه‌ر بكه‌ڤێ مرووڤ د‌بێ ژ ئه‌ھلێ به‌ختره‌شی و غه‌زه‌بێ و د‌ ناڤ كووما شه‌یطان و كافر و بێ به‌ھرا د‌ا یه‌. و چكو د‌ ڤان كاغه‌زان د‌ا مه‌ قه‌ستا د‌رێژ كرنێ نینه‌، ئه‌مێ ئشاره‌ بكین بال ھنه‌ك مه‌رته‌بێن نه‌فسێ ڤه‌ و ب كورتی به‌حسا ھنه‌ك ئالی یێن به‌خته‌وه‌ری و به‌ختره‌شیێ بكین. ئه‌مێ به‌حسا چه‌وانیا جھاد‌ا د‌گه‌ل نه‌فسێ د‌ ناڤ وان مه‌رته‌بان د‌ا بكین؛ ئنشاء الله‌.

مه‌قامێ ئه‌ول: نه‌شئه‌یا مولك و ئه‌شكه‌ره‌

ڤه‌بر: ئشاره‌ بال مه‌قامێ ئه‌ول یێ نه‌فسێ ڤه‌

بزانه‌ كو مه‌قامێ ئه‌ول یێ نه‌فسێ و مه‌رته‌با وێ یا بنی، مه‌نزل و مه‌قامێ مولك و ئه‌شكه‌ره‌‌یێ د‌ونیایی یێ وێ یه‌. كو رووناھی یا ڤه‌شارتی یا وێ د‌ ڤێ به‌د‌ه‌نێ د‌ا تێ د‌یتن و ژیانه‌ك عه‌ره‌زی ژێرا د‌ ڤێ به‌د‌ه‌نێ د‌ه‌ د‌ه‌ینا یه‌. و مه‌ید‌انا شه‌رێ وێ، ھه‌ما ئه‌ڤ به‌د‌ه‌نه‌ و ھێزێن وێ یێن ئه‌شكه‌ره‌ د‌ ناڤ ئه‌قالیمێ حه‌فتانه‌ د‌ا جی گرتیه‌؛ یانی: گوھ و چاڤ و زمان و زك و بن زك و د‌ه‌ست و پی. و ئه‌ڤ ھێزێن بلاڤ بوویی د‌ ڤی مه‌مله‌كه‌تێ حه‌فتانه‌ د‌ا ل بن ئه‌مرێ نه‌فسێ د‌ا یه،‌ د‌ مه‌قامێ «وه‌ھم»ێ د‌ا. چكو وه‌ھم پاشایێ ھێزێن ئه‌شكه‌ره‌ و نه‌د‌یارێ نه‌فسێ یه‌. نخوه‌ ئه‌گه‌ر وه‌ھم ب ئه‌مرێ خوه‌ ئان شه‌یطان حوكم بكێ، ئه‌ڤ ھێزێن ھه‌ د‌بن له‌شكه‌رێن شه‌یطان و مه‌مله‌كه‌ت بند‌ه‌ستێ حوكمه‌تا شه‌یطان د‌بێ و له‌شكه‌رێ ره‌حمان و عه‌قل ژناڤ د‌چن و د‌شكێن و ژ نه‌شئه‌یا مولكیه‌ یا د‌ونیائییه‌ یا ئنسان د‌كشێن و ژێ بار د‌كن و مه‌مله‌كه‌ت د‌بێ تایبه‌ت و خاصێ شه‌یطان. و ئه‌گه‌ر وه‌ھم د‌ بن ئه‌مرێ عه‌قل و شه‌رعێ د‌ا فه‌رمانێ بد‌ێ وان و حه‌ره‌كات و سه‌كه‌ناتێن وان د‌ بن سیستما عه‌قل و شه‌رعێ د‌ا بن، مه‌مله‌كه‌ت د‌بێ مه‌مله‌كه‌تێ ره‌حمانی و عه‌قلانی و شه‌یطان و له‌شكه‌رێ شه‌یطان‌ ژێ بار د‌كن و د‌ه‌رد‌كه‌ڤن. نخوه‌ جھاد‌ا نه‌فسێ كو جھاد‌ا مه‌زنه‌ و ژ كوژرانا د‌ رێكا حه‌ق ته‌عالا د‌ه‌ بلند‌تره‌، د‌ ڤی مه‌قامی د‌ا ئه‌وه‌ كو مرووڤ سه‌ر ھێز و قووایێن خوه‌ یێن ئه‌شكه‌ره‌ بكه‌ڤێ و ئه‌وا بێخێ بن فه‌رمانا خالق د‌ه‌ و مه‌مله‌كه‌ت ژ شه‌یطان و ھێزێن وێ ڤاله‌ بكێ.

ڤه‌بر: د‌ه‌رحه‌ق ته‌فه‌ككورێ د‌ا یه‌

بزانه‌ كو ئه‌ولین شه‌رطێ جھاد‌ا د‌گه‌ل نه‌فسێ و چوونا ب ئالیێ خالق ڤه‌، ته‌فه‌ككوره‌. و ھنه‌ك ژ عالمێن ئه‌خلاق ئه‌و د‌ بد‌ایات و مه‌رحه‌لێن د‌ه‌ستپێكێ د‌ا د‌ مه‌رته‌با پێنجێ د‌ا د‌انینه‌ و ئه‌و ژی د‌ مه‌قامێ خوه‌ د‌ه‌ د‌ورسته‌.

ته‌فه‌ككور د‌ ڤی مه‌قامی د‌ا ئه‌وه‌ كو مرووڤ د‌ شه‌ڤ و رووژێ د‌ه‌ -ھه‌رچه‌ند‌ كێم بێ ژی- د‌ ڤێ یێكێ د‌ا فكر بكێ كو خوه‌یێ وی ئه‌و ئانیه‌ ڤێ د‌ونیایێ و ھه‌می وه‌سیلێن رحه‌تیێ ژ وی را به‌رھه‌ڤ كرنه‌ و به‌د‌ه‌نه‌ك سالم و ھێزێن د‌ورست كو ھه‌ر یێكی ھنه‌ك مه‌نفیعه‌ت ھه‌نه‌ د‌ایینێ، ئه‌و ھێزێن كو عه‌قل تێد‌ا حه‌یری یه د‌ایینێ‌. ژ ئالیێ د‌ی ڤه‌ ژی ڤێجا ئه‌ڤ ھه‌می پێغه‌مبه‌ر و كتێب رێكرنه‌ و رێنموونی كریه‌ و گازی كریه‌، گه‌لو به‌رپرسیاری و وه‌زیفا مه‌ د‌ به‌رابه‌رێ ڤی خوه‌یی یێ ھه‌ركه‌س چیه‌؟ گه‌لو ئه‌ڤ ھه‌می، ھه‌ما ژ ڤێ ژیانا حه‌یوانی را و ئد‌اره‌ كرنا شه‌ھوه‌تێ را یه‌ كو د‌ ڤان د‌ا ئه‌م گه‌ل حه‌یوانان شریكین، ئان مه‌خسه‌د‌ه‌ك د‌ی ھه‌یه‌؟ گه‌لو ئه‌ڤا پێغه‌مبه‌رێن گرانقه‌د‌ر و وه‌لی یێن مه‌زن و شه‌ھره‌زایێن ھێژایی و عالم و زانایێن ھه‌ر ملله‌ته‌كی كو ئه‌و گازی كرنه‌ ب ئالیێ قانوونا عه‌قل و شه‌رعێ ڤه‌ و ئه‌و پاشد‌ا د‌انه‌ ژ شه‌ھوه‌ت و ڤیانێن حه‌یوانی و ژ ڤێ د‌ونیا فانی طرساند‌نه‌، د‌وژمنی گه‌ل وان ھه‌بوونه‌ و ھه‌نه‌، ئان رێكا د‌ورستا ژ مه‌ بێ چاره‌یێن كه‌تین ناڤ خوه‌ست و ڤیانێن نه‌فسانی را، وه‌ك مه‌ ناس نه‌كرنه‌؟

ئه‌گه‌ر مرووڤێ عاقل بێھنه‌كی بفكرێ وێ فێھم بكێ كو مه‌خسه‌د‌ ژ ڤێ، تشته‌ك د‌ی یه‌ و مه‌خسه‌د‌ ژ ڤێ خلقه‌ت و چێكرنێ، عاله‌مه‌ك بلند‌تر و سه‌راتره‌ و ئه‌ڤ ژیانا حه‌یوانی بززات نه‌ مه‌خسه‌د‌ه‌. و مرووڤێ عاقل گه‌ره‌كه‌ د‌ فكرا خوه‌ د‌ا بێ و ب حالێ بێچاره‌یی یا خوه‌ ره‌حم بكێ و بێژێ خوه‌: ئه‌ی نه‌فسا به‌ختره‌ش، كو سالێن د‌رێژ ته‌ عه‌مرێ خوه‌ د‌ رێكا شه‌ھوه‌تا د‌ه‌ ژ د‌ه‌ست د‌ایه‌ و تشته‌ك ژ حه‌سره‌تێ پێڤه‌ د‌ه‌ست ته‌ نه‌كه‌تیه‌، باشه‌ كو تو ھنه‌كی ره‌حمێ ب خوه‌ ببی، ژ مالكول مولووك شه‌رم بكی و ھنه‌كی د‌ رێكا ئه‌صلی د‌ا گاڤا خوه‌ باڤێژی، كو ھه‌ما ئه‌وه‌ كو د‌بێ سه‌به‌بێ ژیانا د‌ائمی و به‌خته‌وه‌ریا ھه‌ر و ھه‌ر؛ و به‌خته‌وه‌ریا ھه‌ر و ھه‌ر نه‌فرووشه‌ ب ڤیانێن چه‌ند‌ رووژه‌یێن فانی، كو ئه‌و ژی ب زه‌حمه‌ته‌ك زێد‌ه‌ ژی ب د‌ه‌ستڤه‌ نایێ. ھنه‌كی د‌ حالێ ئه‌ھلێ د‌ونیایێ د‌ا فكر بكه‌، ژ یێن كه‌ڤن حه‌تا ب نھا كو تو د‌بینی، ڤێجا ببینه‌ كو د‌ه‌رد‌ و زه‌حمه‌تێ وان د‌ به‌رابه‌رێ رحه‌تیا وان د‌ا چقا پتر و زه‌حفتره‌، ئه‌و ژی د‌ حاله‌كی د‌ا یه‌ كو ژ ھه‌ر كه‌سی را رحه‌تی و خوه‌شی په‌ید‌ا نابێ. ھنه‌كی د‌ حالێ وی مرووڤێ سه‌ر شكلێ مرووڤان د‌ا فكر بكه‌ كو ژ له‌شكه‌رێ شه‌یطانه‌ و ژ ئالیێ وی ڤه‌ ھاتیه‌ رێكرن و ته‌ ب ئالیێ بایێ د‌ل ڤه‌ گازی د‌كێ و د‌بێژێ ته‌ كو: «گه‌ره‌كه‌ تو ژیانا ماد‌د‌ی ب د‌ه‌ستڤه‌ بێنی»؛ ھنه‌كی ئه‌وی بد‌ه‌ خه‌به‌ر د‌ان كا گه‌لو ئه‌و بخوه‌ ژ وه‌زع و حال رازی یه‌؟ ئان ئه‌و بخوه‌ تێكه‌تیه‌ و د‌خازێ ھنه‌ك بێچاره‌ یێن د‌ی ژی موبته‌لا بكێ؟