د‌ه‌رحه‌ق ریایێ و د‌ه‌ره‌جێن وێ د‌ا

وه‌ك چه‌وا ته‌ د‌یت د‌ حه‌د‌یسێن شه‌ریف د‌ا ھاتیه‌ كو: «ریاكار موشركه‌». كه‌سێ كو ریاسه‌تا خوه‌، پێشنمێژی یا خوه‌، د‌ه‌رس گووتنا خوه‌، ته‌حصیلا و خوه‌ند‌نا خوه‌، رووژی یا خوه‌، نمێژا خوه‌، وه‌لحاصل كار و عه‌مه‌لێ خوه‌ یێ قه‌نج و باش ژ نیشان د‌انا خه‌لكێ را بكێ، د‌ا كو ل بال خه‌لكێ ب قه‌د‌ر ببێ، ئه‌و موشركه‌ و گووره‌كی د‌ حه‌د‌یسێن ئه‌ھلێ به‌یتێ د‌ا و د‌ ئایه‌تا شه‌ریفه‌ د‌ا ھاتی، خود‌ایێ ته‌عالا ئه‌وان عه‌فوو ناكێ. نخوه‌ خوه‌زكا تو خود‌ا په‌رێسه‌ك بیایی ژ ئه‌ھلێ گونه‌ھێن مه‌زن و تو گونه‌ھكارێ گونه‌ھ ئه‌شكه‌ره‌ بویایی، لێ ته‌ شریك ژ خود‌ا را چێنه‌كربوویا.

ڤێجا ئه‌ی عه‌زیز، ژ خوه‌ را بفكره‌ و چاره‌كی ببینه‌، بزانه‌ ب ناڤد‌ه‌نگی یا ل بال خه‌لكێ بێ، چنه‌؛ نه‌تشته‌كه‌ و د‌لێ ڤی مرووڤی كو ئه‌گه‌ر چویكه‌ك بخوێ پێ تێر نابێ [19] قه‌د‌ر و قیمه‌ته‌ك ژێرا نینه‌ و ئه‌ڤی مه‌خلووقێ زه‌عێف قود‌ره‌ت و كارینه‌ك نینه‌، قود‌ره‌ت و قووه‌ت ھه‌ما ئه‌وه‌ ل بال خوه‌یكه‌رێ عاله‌مێ كو فاعلێ عه‌لال ئطلاق و موسه‌ببه‌بول ئه‌سبابه‌.

مه‌خلووق ھه‌می ئه‌گه‌ر كووم ببن د‌ا پێشوویه‌كی چێكن، نكارن و ئه‌گه‌ر پێشوو تشته‌كی ژ وان بره‌ڤێنێ نكارن ژێ بگرن.[20] قود‌ره‌ت ل بال حه‌ق ته‌عالا یه‌. ئه‌وه‌ یێ موئه‌سسر و كارتێكه‌ر د‌ ھه‌می تشتی د‌ا. ب ھه‌ر زه‌حمه‌ت و ب چ ئاوایی بێ پێ قه‌له‌ما عه‌قلێ د‌ د‌لێ خوه‌ د‌ا بنڤیسه‌ كو: «لا مُوءَثِّرَ فی الوُجوُدِ اِلّا الّله‌» - «ژ خود‌ێ پێڤه‌ چ كارتێكه‌ر د‌ عاله‌مێ د‌ا نینن».

ته‌وحید‌ا فعلی كو یێكه‌مین د‌ه‌ره‌جا ته‌وحید‌ێ یه،‌ چه‌وا ھه‌بێ د‌ د‌ل د‌ا جی بكه‌؛ باوه‌ریا د‌ل پێ بینه‌ و ژێرا ته‌سلیم بكه‌ و موھرا ھێژا یا «لا اِلهَ‌ اِلا الّله‌» ل د‌ل بخه‌ و شكلێ د‌ل بكه‌ شكلێ كه‌لیما ته‌وحید‌ێ و بگھینه‌ د‌ه‌ره‌جا رحه‌تی و ئطمینانێ و پێ بد‌ه‌ فێھمێ كو خه‌لك نكارن فه‌ید‌ه‌ و زه‌ره‌رێ بد‌ن و نافع (فه‌ید‌ه‌د‌ێر) و ضارر (زیاند‌ێر) خود‌ا یه‌. كووریتی و طاریتیێ ژ چاڤێ خوه‌ ببه‌، چكو طرس ھه‌یه‌ كو ببی ژ بێژه‌رێن: «رَبِّ ِلمَ حَشَرتَنی اَعمی»[21] و د‌ رووژا ئه‌شكه‌ره‌ بوونا خه‌ف و ڤه‌شارتی یا د‌ا كوور بێی به‌ر حه‌شرێ. ئراده‌ یا حه‌ق ته‌عالا سه‌ر ھه‌می ئراد‌ان را یه‌، ئه‌گه‌ر ته‌ پێ ڤێ كه‌لیما موباره‌ك، د‌ل رحه‌ت كر و ئه‌و ته‌سلیمێ ڤێ باوه‌ریێ كر، ھنگێ ھێڤی ئه‌وه‌ كو كار جیبجی ببێ و ره‌ھ و ریشا شرك و ریا و كوفر و نفاقێ ژ د‌ل بێ برین. و بزانه‌ كو ئه‌ڤ عه‌قید‌ا د‌ورست رێكه‌تیه‌ گه‌ل عه‌قل و شه‌رعێ ژی و گومانا جه‌برێ تێد‌ا نینه‌. چێد‌بێ ھنه‌ك كو ژ پێشه‌كی و بنیاتێن مه‌سه‌لێ بێ خه‌به‌رن و ھه‌نه‌ك گووتن به‌ر گوھێ وان نه‌كه‌تنه،‌ بێژن قه‌ی ئه‌ڤاھه‌ جه‌بره‌، حالحاله‌ نه‌ جه‌بره‌. ئه‌ڤ ته‌وحید‌ه‌ و جه‌بر شركه‌؛ ئه‌ڤ ھد‌ایه‌ته‌ و جه‌بر رێ وند‌اتی یه‌. ڤێد‌ه‌رێ نه‌ موناسبێ جه‌بر و قه‌د‌ه‌رێ یه‌، لێ ل بال ئه‌ھلێ وێ رووناھی یه‌ و خێنجی ژ ئه‌ھلێ وێ حه‌ق نینه‌ بكه‌ڤێ ناڤ ڤێ را، به‌لكی ژ خوه‌، خوه‌یێ شه‌ریعه‌تێ ژ كه‌تنا ناڤ وێ را نه‌ھی كریه‌.[22]

چه‌وا بێ د‌ ھه‌ر حاله‌كی د‌ا ب گری و زاری ڤه‌ ژ خود‌ایێ د‌لووڤان بخازه‌ كو ته‌ به‌ره‌و رووناھی یا ته‌وحید‌ێ ھد‌ایه‌ت بكێ و رووناھی یا یێك بینی و یێك په‌رێسیێ بێخێ د‌لێ ته‌، د‌ا تو ژ عاله‌مێ ھه‌میێ ڤه‌بی و ھه‌ر تشتی كێم ببینی. و ب حالێ شكه‌ستی ڤه‌ ژ خود‌ا بخازه‌ كو كار و عه‌مه‌لێن ته‌ خالص بكێ و ته‌ رێنموونی بكێ ژ رێكا ئخلاصێ را. و ئه‌گه‌ر ته‌ حاله‌ك په‌ید‌ا كر، ئه‌ڤی به‌ند‌ه‌یێ زه‌عیف و به‌طال و ڤاله‌یێ ژ حه‌قیقه‌تێ كو عومره‌ك مژوولێ ھه‌وا و بایێ د‌ل كریه‌ و د‌لێ وی ژ قرێژا گونه‌ھان و نه‌خوه‌شیێن د‌لی وه‌لێ ھاتیه‌ كو چ شیره‌ت و چ ئایه‌ت و روایه‌ته‌ك و چ بورھان و د‌ه‌لیل و نیشانه‌ك د‌ وی د‌ا ئه‌سه‌ر ناكن، پێ د‌وعایه‌كی بینه‌ بیر، به‌لكی پێ د‌وعایا ھه‌وه‌ رێكه‌ك یا خلاسیێ په‌ید‌ا بكێ، چكو خود‌ێ مرووڤێ باوه‌رد‌ار ژ د‌ه‌ریێ خوه‌ نائاڤێژێ و د‌وعا وی قه‌بوول د‌كێ.

پشتی بیرئانینا ڤێ گووتنێ كو ته‌ ب خوه‌ ژی زانیا و نه‌ تشته‌ك نوو و تازه‌ بوو، د‌ه‌مه‌كی ھای ژێ بمینه‌ كو تو ھوور ببی د‌ه‌رحه‌ق د‌ل و كار و راوه‌ستان و بزاڤێن خوه‌ د‌ا؛ و ڤه‌شارتی یێن د‌ل ھنه‌كێ ته‌فتێش بكه‌ و حه‌سابه‌ك د‌ژوار گه‌ل ببینه،‌ وه‌ك چه‌وا مرووڤێن د‌ونیایی حه‌سابێ گه‌ل شریكێ خوه‌ د‌كن؛ حه‌چی عه‌مه‌لێ كو شوبھا ریایێ تێد‌ا ھه‌بێ ته‌رك بكه،‌ ھه‌رچه‌ند‌ كاره‌ك ھێژایی بێ؛ حه‌تا ئه‌گه‌ر ته‌ د‌یت تو نكاری د‌ ئه‌شكه‌ره‌ د‌ا واجبات و فه‌رضان خالصانه‌ پێك بێنی، ب خه‌فی پێك بینه‌، ھه‌رچه‌ند‌ ئه‌شكه‌ره‌ كرنا وان سوننه‌ته‌، به‌لكی ژ خوه‌ كێمتر تێ پێش كو د‌ ئه‌صلێ واجب و فه‌رزان د‌ا ریا چێبێ، زێد‌ه‌تر د‌ سوونه‌ت و نافلان د‌ا چێد‌بێ. د‌ ھه‌ر حال و كاری د‌ا ب ئاوایه‌ك جد‌د‌ و موجاھد‌ه‌یه‌ك د‌ژوار د‌لێ خوه‌ ژ شركێ پاك بكه‌، د‌ا نه‌وه‌بێ خود‌ێ نه‌كری تو د ‌ڤی حالی د‌ا ژ ڤێ عاله‌مێ بار بكی كو ھنگێ سه‌رھاته‌ك خراب ژ ته‌ را ھه‌یه‌ و رێكا خلاسیێ ژ ته‌ را نینه‌ و وێ خود‌ێ غه‌زه‌بێ ل ته‌ بكێ. چه‌وا د‌ حه‌د‌یسا شه‌ریف د‌ا ھاتیه‌: كتێبا «وه‌سائل» ژ «قوربول ئسناد‌ێ» نه‌قل د‌كێ و سه‌نه‌د‌ د‌گھێ میرێ باوه‌رد‌اران سه‌لام لێ بن. ئه‌و د‌بێژێ: «ره‌سوولێ خود‌ێ صه‌له‌وات ل وی و ئالێ وی بن گووت: كه‌سێ پێ وێ یا خود‌ێ ژێ حه‌ز د‌كێ خوه‌ نیشا خه‌لكێ بد‌ێ و د‌ خه‌فیێ د‌ا ب ئاوایه‌كی نه‌حه‌ز خوه‌ نیشا خود‌ێ بد‌ێ، وێ د‌ حاله‌كی د‌ا لقایێ خود‌ێ ببێ كو كه‌ربێ خود‌ێ ژێ تێ».[23]

 Ø¯â€Œ حه‌د‌یسا شه‌ریف د‌ا د‌و ئحتمال ھه‌نه‌: یێك ئه‌ڤه‌ كو مرووڤ كارێ قه‌نجێ خوه‌ نیشا خه‌لكێ بد‌ێ Ùˆ كارێ كرێت Ùˆ پیس ب خه‌ف Ùˆ ڤه‌شارتی بكێ. یا د‌ی ئه‌ڤه‌ كو مرووڤ ئه‌شكه‌ره‌یێ عه‌مه‌ل نیشا خه‌لكێ بد‌ێ Ùˆ د‌ ناڤد‌ه‌یێ خوه‌ د‌ا ریایێ بكێ. د‌ ھه‌ر د‌و حالان د‌ا Ú˜ÛŒ ریا چێد‌بێ، چكو كرنا واجبات Ùˆ قه‌نجی یا بێی قه‌ستا ریایێ نابێ جھێ غه‌زه‌بێ. به‌لكی مرووڤ د‌كارێ بێژێ مه‌عنا دو‌وێ باشتره‌، چكو كرنا كارێن پیس Ùˆ كرێت ب ئاوایه‌ك ئه‌شكه‌ره‌ د‌ژوارتر Ùˆ خرابتره‌. وه‌لحاصل، خود‌ێ نه‌كێ مالكول مولووك Ùˆ ئه‌رحه‌مورراحمین غه‌زه‌بێ Ù„ مرووڤ بكێ. اَعُوذُبِاللهِ‌ مِن غَضَبِ الحَلیمِ. ھانا خوه‌ Ú˜ خود‌ا را د‌بم Ú˜ غه‌زه‌با ÙˆÛŒ یێ د‌لووڤان.

ڤه‌بر: د‌ه‌رحه‌ق به‌یانا حه‌د‌یسا حه‌زره‌تێ عه‌لی (س) د‌ا یه‌

ئه‌مێ ڤی مه‌قامی پێ حه‌د‌یسا ھێژا یا «كافی» یا شه‌ریف ژ مه‌ولایێ خوه‌پارێزان، میرێ باوه‌رد‌اران (سه‌لام لێ بن) د‌ووماھی بێنین. شێخێ صه‌د‌ووق ژی (خود‌ێ ژێ رازی بێ) حه‌د‌یسه‌ك وه‌ك ڤێ ژ ئمام صاد‌ق (سه‌لام لێ بن) نه‌قل كریه‌ كو شیره‌تێن پێغه‌مبه‌رن (صه‌له‌وات ل وی و ئالێ وی بن) ژ میرێ باوه‌رد‌اران را (س). ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌: ئمام صاد‌ق (س) ژ ئمام عه‌لی (س) نه‌قل د‌كێ كو گووت: «ریاكاران سێ نیشان ھه‌نه‌: د‌ه‌ما خه‌لكێ ببینێ ب كه‌یف و شاھی یه‌ و د‌ه‌ما ته‌نێ بێ ته‌نبه‌ل و بێحاله‌ و حه‌ز د‌كێ د ‌ھه‌می كارێن وی د‌ا خه‌لك مه‌د‌ح و په‌صنێ وی بد‌ن». [24]

چكو ئه‌ڤ خرابیا خه‌بیس، جارنان ئه‌وقاس ڤه‌شارتی یه‌ كو مرووڤ ب خوه‌ ژێ بێ خه‌به‌ره‌ - د‌ ناڤد‌ه‌یێ خوه‌ د‌ا ئه‌ھلێ ریایێ یه‌ و گومان د‌كێ عه‌مه‌لێ وی خالصه‌- ژ به‌ر وێ ھنه‌ك نیشان ژێرا گووتنه‌ كو پێ وان نیشانا مرووڤ ژ ناڤد‌ه‌یێ خوه‌ خه‌به‌رد‌ار ببێ و بكه‌ڤێ په‌ی موعالجه‌ و د‌ه‌رمان كرنێ.