د‌ه‌رحه‌ق ریایێ و د‌ه‌ره‌جێن وێ د‌ا

نه‌وه‌بێ تو گومان بكی مه‌ منه‌ت ھه‌یه‌ سه‌ر ئه‌نبیایێن ھێژایی ئان ئه‌ولیایێن گرانقه‌د‌رێ خود‌ا ئان عالمان، كو رێناسێن به‌خته‌وه‌ری و خلاسیا مه ‌نه‌ و ئه‌م ژ نه‌زانین و به‌ختره‌شیێ خلاس كرنه‌ و ئه‌م گازی كرنه‌ ژ جھانا رووناھی و كه‌یف و شاھی و مه‌زناھیێ را و ئه‌وقاس ژ ته‌ربیا مه‌ را زه‌حمه‌ت كێشانه‌ و د‌كێشن د‌ا كو مه‌ ژ زولمه‌ت و طاریتیێن عه‌قید‌ه‌ و باوه‌ریێن پووچ و باطل و جه‌ھاله‌تێن موره‌ككه‌ب[8] د‌وور بكن و ژ وان عه‌زابێن كو صووره‌تێ مه‌له‌كات و ئه‌خلاقێن رزیل و شكلێن بزد‌ێنه‌ر یێن مه‌له‌كووتی یێن عه‌مه‌ل و كریارێن مه‌ یێن كرێت و بێمه‌رێس خلاس بكن، و مه‌ بگھینن وان رووناھی و شاھی و كه‌یف و خوه‌شی و رحه‌تی و حوور و قه‌سران كو ئه‌م نكارن بد‌ن عه‌قلێ خوه‌ ژی، كو ئه‌ڤ عاله‌ما مولك د‌گه‌ل ڤێ ھه‌می به‌رفره‌ھیا خوه‌ ته‌نگتره‌ ژ وێ چه‌ند‌ێ كو حه‌لقه‌یه‌ك یا بھشتێ بینن تێد‌ا؛ ئه‌ڤان چاڤێن مه تاقه‌تا د‌یتنا طایه‌ك مو یێ حووریه‌ك نینه‌، كو ئه‌ڤێنھه‌ ھه‌می صووره‌ت و شكلێ مه‌له‌كووتی یێ وان باوه‌ری و ئه‌خلاق و كریارا یه‌، ئه‌وێن پێغه‌مبه‌رێن گرانقه‌د‌ر نه‌خاصما خوه‌یێ كه‌شفا كوللی و فه‌رمانا جامع، خاته‌مێ پێغه‌مبه‌ران (صه‌له‌وات ل وی و ئالێ وی بن) ب وه‌حیا ئلاھی فێھم كری و د‌یتی و بھیستی و ئه‌م ب وی ئالیی ڤه‌ گازی كرین. ئه‌مێن ره‌به‌ن ژی وه‌ك وان زارووكێن کو گوھد‌اریا عاقلان ناكن و ئه‌وان د‌شكینن و هه‌رد‌ائم د‌گه‌ل وان كه‌تنه‌ شه‌ر و به‌ربه‌ره‌كانی و خره‌جرێ، لێ ئه‌وان نه‌فسێن پاك و رووحێن پاقژ ژ به‌ر د‌لووڤانی و مه‌رحه‌مه‌تا كو د‌ به‌رابه‌رێ به‌ند‌ه‌ یێن خود‌ا د‌ا ھه‌یین قه‌ت چ جاران د‌ گازی و د‌ه‌عوه‌تا خوه‌ د‌ا ژ به‌ر نه‌زانی یا مه‌ كێماسی و ته‌خسیراتی نه‌كرنه‌ و بێ‌ی زوور و زێرا ئه‌م ب ئالیێ به‌خته‌وه‌ری و بھشتێ ڤه ‌برنه بێ‌ی وی قاسی كو كرھ و ئوجره‌ته‌كی ژ مه‌ بخازن. ھنگێ ژی كو ره‌سوولێ ئه‌كره‌م (صه‌له‌وات ل وی و ئالێ وی بن) ژ ئوجره‌تا خوه‌ را ھه‌ما ته‌نێ حه‌ژێ كرنا مرووڤێن خوه‌ د‌خازێ؛[9] صووره‌ت و شكلێ ڤێ مه‌وه‌د‌د‌ه‌ت و حه‌ژێكرنێ د‌ عاله‌ما د‌یتر د‌ا به‌لكی ژ بونا مه‌ ژ ھه‌می شكلان رووناھیتر بێ، ئه‌و ژی ژ مه‌ بخوه‌ را یه‌ كو ئه‌م بگھێن به‌خته‌وه‌ری و د‌لووڤانیێ. نخوه‌ كرھا رساله‌تێ د‌یسا ل مه‌ بخوه‌ زڤری و ئه‌م ژێ به‌ھره‌مه‌ند‌ بوون. ئه‌مێن ره‌به‌ن مه‌ چ منه‌ت سه‌ر وان ھه‌یه‌، ئخلاص و حه‌زكرنا مه‌ ژ وان را چ فه‌ید‌ه‌ تێد‌ا ھه‌یه‌، مه‌ چ منه‌ت ھه‌یه‌ سه‌ر عالم و زانایێن ئوممه‌تێ؟ ژ وی یێ گووتنێن د‌ینی د‌بێژێ بگره‌ حه‌تا ب پێغه‌مبه‌رێ گرانقه‌د‌ر و حه‌تا خود‌ایێ ته‌عالا (جل جلاله) ‌ھه‌ر كه‌س د‌ د‌ه‌ره‌جه‌ و مه‌قامێ خوه‌ د‌ا كو رێكا ھد‌ایه‌تێ نیشا مه‌ د‌كێ، منه‌ت ل سه‌ر مه‌ ھه‌نه‌ كو كرھا وان د‌ ڤێ جھانێ د‌ا ئه‌م نكارن بد‌ن، ڤێ عاله‌مێ لیاقه‌تا كریا وان نینه‌؛ نخوه‌ مننه‌ت یا خود‌ا و پێغه‌مبه‌رێ وی و ئه‌ولیایێن وی یه‌. چه‌وا كو خود‌ایێ ته‌عالا كه‌ره‌م د‌كێ: «يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لَّا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلَامَكُم بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلْإِيمَانِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ * إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ - حوجورات/ 17- 18» یانی: «بێژه‌ وا یێن ژ به‌ر موسلمان بوونا خوه‌ منه‌تێ ل ته‌ د‌كن و د‌بێژن مه‌ بێ‌ی شه‌ر ئسلام قه‌بوول كر: پێ ئسلاما خوه‌ منه‌تێ نه‌د‌ه‌ینن سه‌ر من، به‌لكی منه‌تا خود‌ێ سه‌ر ھه‌وه ‌یه‌ ژ به‌ر رێنموونیا ھه‌وه‌ ژ وێ ئیمانێ را كو ھوون به‌حسێ د‌كن، ئه‌گه‌ر ھوون راستگوونه‌ د‌ ڤێ د‌ه‌عوایێ د‌ا، براستی خود‌ێ ب خه‌فێن عه‌سمانا و عه‌رد‌ێ زانا یه‌ و خود‌ێ بینایه‌ ب وێ یا ھوون د‌كن».

نخوه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م د‌ د‌ه‌عوا ئیمانێ د‌ا راستگوو و صاد‌ق بین د‌ ڤێ ئیمانێ ب خوه‌ د‌ا ژی منه‌تا خود‌ێ سه‌ر مه‌ ھه‌یه‌. خود‌ێ ژ عاله‌ما غه‌یبێ ئاگاھه‌ و زانێ شكل و صووره‌تێ ئیمان و ئسلاما مه‌ د‌ عاله‌ما غه‌یبێ د‌ا چیه‌. ئه‌مێن ره‌به‌ن چكو ئه‌م حه‌قیقه‌ت و راستیێ نزانین، ئه‌م زانینێ ژ وی یێ مه‌سه‌له‌گوو د‌گرین و منه‌تا خوه‌ لێ د‌كین، ئه‌م ته‌قلید‌ا عالمه‌كی د‌كین و منه‌تا خوه‌ لێ د‌كین، ب ئمامه‌تا عالم ئه‌م نمێژا خوه‌ یا جه‌ماعه‌ت د‌كین و منه‌تێ لێ د‌كین، حالحاله‌ منه‌تا وان سه‌ر مه‌یه‌ و ئه‌م ژێ بێ خه‌به‌رین. به‌لكی ئه‌ڤ منه‌ت كار و عه‌مه‌لێن مه‌ به‌رڤاژی د‌كن و ئه‌وێ تێخن د‌ سججینێ د‌ا و به‌ر بایێ به‌رد‌د‌ن.

مه‌قامێ دو‌وێ: ریا د‌ ئه‌خلاق و مه‌له‌كاتێن ناڤد‌ه‌یی د‌ا

ڤه‌برا یێكێ: كێشه‌كا ریازه‌تێن حه‌قانی و نه‌فسانی

بزانه‌ كو ریا، د‌ ڤی مه‌قامی د‌ا ھه‌رچه‌ند‌ نه‌ د‌ د‌ژواریا مه‌قامێ ئه‌ول د‌ا یه‌، لێبه‌لێ پێ ھشیار بوونا ل گووتنه‌كی چێد‌بێ كارێ ریاكار بزڤرێ جھه‌كی كو به‌رابه‌ر ببێ گه‌ل كارێ ریاكار د‌ مه‌قامێ یێكێ د‌ه‌. مه‌ د‌ به‌یانا حه‌د‌یسا پێشیێ د‌ا گووت كو مرووڤ د ‌عاله‌ما مه‌له‌كووتێ د‌ا چێد‌بێ ھنه‌ك شكل ھه‌بن نه ‌وه‌ك شكلێن ئنسانی و ئه‌و شكل و صووره‌ت تابعێ مه‌له‌كووتا نه‌فسێ و مه‌له‌كاتێن وی نه‌. ئه‌گه‌ر ته‌ مه‌له‌كاتێن قه‌نجێن ئنسانی ھه‌بن ھنگێ ئه‌و مه‌له‌كات صووره‌تێ ته‌ د‌كن ئنسانی كو بێ‌ی كێم و زێد‌اھی تو د‌گه‌ل وان مه‌له‌كه‌یان مه‌حشوور ببی. به‌لكی مه‌له‌كات ھنگێ قه‌نجن كو نه‌فسا ئه‌مماره‌ ته‌ئسیر د‌ وێ د‌ا نه‌كربێ و د‌ د‌ورست كرنا وێ نه‌فسێ د‌ا مود‌اخله‌ تنه‌بێ. سه‌ید‌ایێ مه‌ (خود‌ێ ته‌مه‌نێ وی د‌رێژ بكێ) كه‌ره‌م د‌كرا: «میزان د‌ ریازه‌تا باطل و ریازه‌تا شه‌رعی یا د‌ورست د‌ا قه‌د‌ه‌ما نه‌فسێ و قه‌د‌ه‌ما حه‌ققه»‌. ئه‌گه‌ر سالك پێ قه‌د‌ه‌م و گاڤا نه‌فسێ حه‌ره‌كه‌ت كر و ریازه‌تا وی ژ په‌ید‌ابوونا قووایێ نه‌فسێ و ھێزا پاد‌شاھیا وێ را بێ، ریازه‌ت باتله‌ و سولووكا وی د‌گھێ عاقبه‌تا نه‌باش. و د‌ه‌عوه‌ت و گازیێن باطل و نه‌د‌ورست زێد‌ه‌تر ژ مرووڤێن وھا چێد‌بێ. و ئه‌گه‌ر مرووڤێ سالك ب قه‌د‌ه‌ما حه‌ق كه‌ت سولووكێ و كه‌ت په‌ی خود‌ا، ریازه‌تا وی حه‌ق و شه‌رعی یه‌ و وه‌ك چه‌وا ئایه‌تا پیرووز د‌بێژێ، خود‌ا ئاریكاریا وی د‌كێ: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا» - «كه‌سێ د‌ رێكا مه‌ د‌ا خه‌بات و موجاھد‌ێ بكێ موحه‌قه‌ق ئه‌مێ وی بێخین سه‌ر رێكێن خوه‌» (عه‌نكه‌بووت/69). ڤێجا ئاخریكا كارێ وی د‌بێ به‌خته‌وه‌ری و ژ ئه‌زئه‌زی و خوه‌بینیێ د‌چێ پاش و ژ خوه‌ نیشاند‌انێ د‌وور د‌كه‌ڤێ. و رووناھی یه‌ كو كه‌سێ ئه‌خلاقباشی یا خوه‌ و مه‌له‌كاتێ قه‌نج یێن نه‌فسا خوه‌ بێخێ د‌ چاڤێ خه‌لكێ را و نیشا وان بد‌ێ، گاڤا وی گاڤا نه‌فسێ یه‌ و خوه‌بین و خوه‌خاز و ژ خوه‌حه‌زه‌. و ئه‌گه‌ر مرووڤ خوه‌بین بێ، ئێد‌ی خود‌ا خازی و خودا بینی خیاله‌ك ڤاله‌ و كاره‌ك پووچ و باطله‌. حه‌تا كو مه‌مله‌كه‌تێ وجوود‌ا ته‌ ته‌ژی یه‌ ژ حوببا نه‌فسێ و حه‌زكرنا مه‌قام و مه‌رته‌به‌ و مه‌زناھی و ناڤد‌ه‌نگی و ریاسه‌تا سه‌ر عه‌ڤد‌ێن خود‌ێ، مرووڤ نكارێ مه‌له‌كاتێن ته‌ مه‌له‌كاتێن قه‌نج حه‌ساب بكێ و ئه‌خلاقێ ته‌ ئه‌خلاقێ ئلاھی بحه‌سبێنێ؛ كارتێكه‌رێ د‌ مه‌مله‌كه‌تێ ته‌ د‌ا شه‌یطانه‌ و مه‌له‌كووتێ باطنێ ته‌ نه‌ شكل و صووره‌تێ مرووڤ و ئنسانا یه‌. و پشتی ڤه‌بوونا چاڤێ به‌رزه‌خی، تو د‌ێ مه‌له‌كووتێ خوه‌ سه‌ر شكلێ نه‌ مرووڤ، به‌لكی وه‌ك یێك ژ شه‌یتانان ببینی. و زانینێن ئلاھییه‌ و ته‌وحید‌ا د‌ورست ژ د‌له‌ك وھا ره‌ كو ژینگه‌ھا شه‌یطانه‌ په‌ید‌ا نابێ و حه‌تا مه‌له‌كووتێ ته‌، نه‌ مه‌له‌كووتێ ئنسانی بێ و د‌لێ ته‌ ژ ڤان خوه‌ھری و خوه‌خازیان پاقژ نه‌بێ، نابێ جھێ حه‌ق ته‌عالا. د‌ حه‌د‌یسا قود‌سی د‌ا ھاتیه‌: «لا یَسَعنی اَرضی و لا سَمائی، بَل یَسَعُنی قَلب عَبد‌ی المُوءمِن» - «عه‌رد‌ و عه‌سمانێ من، من د‌ خوه‌ د‌ا‌ ناگرێ، لێ د‌لێ به‌ند‌ێ من یێ باوه‌رد‌ار من د‌ خوه‌ د‌ا د‌گرێ».[10] قه‌ت چ مه‌وجوود‌ه‌ك ژ د‌لێ موئمن پێڤه‌، نه‌ ئاینا جه‌مالا مه‌حبووبه‌. كارتێكه‌رێ د‌ د‌لێ موئمن د‌ا حه‌ق ته‌علا یه‌، نه‌ نه‌فس. كاركه‌ر د‌ وجوود‌ا وی د‌ا مه‌حبووبه‌. د‌لێ موئمن نه‌ سه‌ربه‌ره‌د‌ایی یه‌؛ نه‌ ھه‌رزه‌ یه‌. د‌ه‌ستێ حه‌ق د‌ مه‌مله‌كه‌تێ د‌لێ وی د‌ا كارتێكه‌ره‌؛ گوھه‌رین و گوھازتنا د‌لێ وی د‌ د‌ه‌ستێ حه‌ق ته‌عالا د‌ا یه‌.[11]

ئه‌ی ره‌به‌ن، تو كو عابد‌ێ نه‌فسێ یی و كارتێكه‌رێ د‌ نه‌فسا ته‌ د‌ا شه‌یطان و جه‌ھله‌ و ته‌ د‌ه‌ستێ كارتێكرنا حه‌ق ژ د‌لێ خوه‌ بریه‌، ته‌ چ ئیمانه‌ك ھه‌یه‌ كو ببی ته‌جه‌للی یا حه‌ق و پاد‌شاھیا موطله‌ق؟ ڤێجا بزانه‌ حه‌تا تو د ‌ڤی حالی د‌ا یی و ئه‌ڤ رزیلا خوه‌نیشاند‌انێ گه‌‌ل ته‌ ھه‌یه‌ تو كافرێ بللاھی و د‌ سلكێ منافقان د‌ا تێیی حه‌سابێ، ھه‌رچه‌ند‌ تو د‌ خیالا خوه‌ د‌ا موسلمان و موئمنی.

ڤه‌برا د‌ووێ: سه‌تتاریه‌تا حه‌ق ته‌عالا نه‌ پێشیگرێ غه‌یووریه‌تا وی یه‌

نخوه‌ ئه‌ی عه‌زیز، ھشیار ببه‌ و په‌نبوویێ بێخه‌به‌ریێ ژ گوھێ خوه‌ د‌ه‌رینه‌ و خه‌وا غه‌فله‌تێ ژ چاڤێ خوه‌ را حه‌رام بكه‌ و بزانه خود‌ێ ته‌عالا تو ژ خوه‌ را چێكریی، چه‌وا كو د‌ حه‌د‌یسا قود‌سی د‌ا ھاتی: «یابن آد‌م، خلقت الاشیاء لأجلك و خلقتك لأجلی» - «ئه‌ی كورێ ئاد‌ه‌م، من ھه‌ر تشت ژ ته‌ را ئافراندی ‌یه‌ و تو‌ ژ خوه‌ را ئافراند‌ی».[12] و د‌لێ ته‌ كر جھێ خوه‌، تو و د‌لێ ته‌ یێك ژ نه‌وامیسێن خود‌ێ نه‌، ئه‌و ژ نامووسا خوه‌ را غه‌یووره‌، ئه‌ڤقاس د‌ه‌رحه‌ق نامووسا حه‌ق د‌ا نه‌ په‌رد‌ه‌د‌ر به‌، د‌ه‌ست د‌رێژیێ باش نه‌زانه، بترسه‌‌ ژ غیره‌تا حه‌ق ته‌عالا كو ھه‌تكا ته‌ د‌ ڤێ جھانێ د‌ا ببێ و ئێد‌ی تو نه‌كاری د‌ورست بكی. تو د‌ مه‌له‌كووتا خوه‌ د‌ا د‌ حوزوورا مه‌لائیكه‌تان و پێغه‌مبه‌رێن گرانقه‌د‌ر د‌ا نامووسا ئلاھی د‌قه‌تینی و ئه‌خلاقێ قه‌نج كو پێ وێ ئه‌ولیایێن ئلاھی ته‌شه‌ببوھا ب حه‌ق په‌ید‌ا د‌كن تو ته‌سلیمێ خێنجی حه‌ق د‌كی و تو د‌لێ خوه‌ د‌د‌ی د‌وژمنێ حه‌ق و د‌ باطنێ مه‌له‌كووتا خوه‌ د‌ا د‌كه‌ڤی شركێ، بترسه‌ كو حه‌ق ته‌عالا د‌ ڤێ جھانێ د‌ا ھه‌تكا ته‌ ببێ و به‌لایه‌كی بێنێ سه‌رێ ته‌ كو ئێد‌ی قه‌ت جوبران نه‌بێ. خود‌ا سه‌تتاره‌ لێ غه‌یووره‌ ژی، ئه‌رحه‌مورراحمینه‌، لێ ئه‌شه‌د‌د‌ول موعاقبه‌ یه‌ ژی. ڤه‌د‌شێرێ و خه‌ف د‌كێ حه‌تا وه‌ختێ كو ژ قه‌ید‌ێ نه‌د‌ه‌ركه‌ڤێ، چێد‌بێ كو خود‌ێ نه‌كری ئه‌ڤ كارێ مه‌زن و ھه‌تكا ژ قه‌ید‌ێ د‌ه‌ر، غیره‌تێ سه‌ر ستراند‌نێ بێخێ، چه‌وا كو د‌ حه‌د‌یسا شه‌ریف د‌ا ھاتی گووتن.

نخوه‌ ھنه‌كی ب خوه‌ڤه‌ وه‌ره‌ و به‌رێ خوه‌ بد‌ه‌ خود‌ێ و ل وی بزڤره‌ كو خود‌ێ ره‌حیمه‌ و ژ ره‌حمه‌ت كرنێ را ل په‌ی بھانه‌كی یه‌. ئه‌گه‌ر ته‌ به‌رێ خوه‌ د‌ایێ، پێ غوفرانا خوه‌ كێماسی و ته‌خسیراتی یێن بووریی ڤه‌د‌شێرێ و ناھێلێ خه‌لك پێ بحه‌سھێن و ته‌ خوه‌ی قه‌نجی د‌كێ و ئه‌خلاقێن ھێژایی د‌ ته‌ د‌ا د‌خوه‌یھێنێ و ته‌ د‌كێ ئاینا صه‌‌فایا خوه‌ و د‌ وێ عاله‌مێ د‌ا ئراده‌ یا ته‌ خوه‌ی ئه‌سه‌ر د‌كێ، چه‌وا كو ئراده‌ یا وی ب خوه‌ د‌ ھه‌می عاله‌مان د‌ا كارتێكه‌ر و خوه‌ی ئه‌سه‌ره‌‌. چه‌وا د‌ حه‌د‌یسێ د‌ا ھاتی گێران: «د‌ه‌ما ئه‌ھلێ بھشتێ جی د‌گرن نامه‌یه‌ك ژ ئالیێ خود‌اڤه‌ ژ وان را تێ كو ناڤه‌رووكا وێ ئه‌ڤه‌: ژ ئالیێ وی ڤه‌ كو ھه‌ر ساخه‌ و مرن ژێرا نینه‌، ژ وان كه‌سا ره‌ ئه‌وێن ساخ، و مرن ژ وان را نه‌یی، چ تشتا ئه‌ز ھه‌بوونا وێ بخازم ئه‌ز ژێرا د‌بێژم: ھه‌به،‌ ڤێجا د‌ جید‌ا چێد‌بێ، ئیروو من وه‌ ل ته‌ كریه‌، تشتا تو ھه‌بوونا وێ بخازی بێژه‌: ھه‌به‌، وێ ھه‌بێ».[13] بلا ته‌ ئه‌ڤقاس خوه‌خازی تنه‌بێ، تو ئراد‌ا خوه‌ ته‌سلیمێ خود‌ێ بكه‌ وێ زاتێ موقه‌د‌د‌ه‌س ژی ته‌ بكێ مه‌زھه‌رێ ئراد‌ه‌ یا خوه‌ و ته‌ كارتێكه‌ر بكێ د‌ كارێن خوه‌ د‌ا؛ وێ مه‌مله‌كه‌تێ ئیجاد‌ێ د‌ ئاخره‌تێ د‌ا بكێ د‌ ئختیارا ته‌ د‌ا. و ئه‌ڤاھه‌ تشته‌ك خێنجی ژ «ته‌فویض»ا مه‌حالا باطله‌، چه‌وا كو د‌ جیێ خوه‌ د‌ا مه‌علووم بوویه‌.

ڤێجا ئه‌ی عه‌زیز، تو ب خوه‌ زانی، تو‌ كیژانێ بخازی ئه‌وێ بگره‌، ڤێ، ئان وێ. د‌ ھه‌ر حالی د‌ا خود‌ێ ژ مه‌ و ھه‌می مه‌خلووقان و ئخلاصا مه‌ و ھه‌می مه‌وجوود‌ان بێ نیاز و بێ ئحتیاجه‌.