هۆو ئامانجی به‌ربه‌ره‌كانێی قورِه‌یش

[هه‌ردو، ده‌ستی ئه‌بوله‌هه‌ب ببرِێ وه‌ هه‌ر له‌ ناو بچێ، ماڵا و سه‌روه‌ت و ئه‌وه‌ی كه‌ به‌ ده‌ستی هێناوه‌، سودێكی پێ ناگه‌یه‌نێت وه‌ به‌ زویی، ئه‌گاته‌ ناو ئاگرێكی بڵێسه‌دار و ئه‌سوتێ] [8].

[وای بۆ هه‌ر عه‌یبگیرو گاڵته‌كه‌رێ، ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ماڵای كۆ كرده‌وه‌ و ژماردی، وا ئه‌زانێ كه‌ ماڵه‌كه‌ی بۆ هه‌میشه‌ ئه‌یهێڵێته‌وه‌، وانیه‌ كه‌ بیری لێ ئه‌كاته‌وه‌، به‌رِاستی هه‌ڵا ئه‌درێته‌ ناو حوته‌مه‌، تۆ چوزانیت حوته‌مه‌ چیه‌، ئاگری هه‌ڵا كراوی خوایه‌، ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ ناو دڵا و ده‌رونه‌وه‌ بڵێسه‌ ئه‌كات و سه‌ر هه‌ڵا ئه‌دات] [9].

[جا ئه‌وه‌ی كه‌ به‌خشین و چاكه‌ی كرد و له‌ نافه‌رمانی خوا خۆی پاراست، وه‌ باوه‌رِی به‌ پاداشتی خوا هه‌یه‌، ئێمه‌ ئه‌و ئه‌خه‌ینه‌، سه‌ر رِێگایه‌كی ئاسان، به‌ڵام ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ رِه‌زیلی بكات و بڵێ من پێویستم به‌ هیچ نیه‌ وه‌ نكۆڵی پاداشتی چاكی خوا بكات، به‌ زوویی ئه‌یخه‌ینه‌ سه‌ر رِێگای سه‌خت و ئاڵۆز، له‌ كاتێ كه‌ ئه‌كه‌وێته‌ ناو دۆزه‌خ، ماڵا و سه‌روه‌تی هیچ سودێكی بۆ ناكات] [10].

ئه‌گه‌ر به‌وردی له‌ ده‌قی، ئایه‌ته‌كان Ùˆ Ù‡Û†ÛŒ دابه‌زینیان بكۆڵینه‌وه‌، تێده‌گه‌ین كه‌ ئه‌و ئایه‌تانه‌ له‌ دوای ئه‌وه‌ كه‌ نارِه‌زایه‌تی خۆیان ده‌ر برِیوه‌  دابه‌زیون، وه‌ Ù‡Û†ÛŒ به‌ربه‌ره‌كانێی سه‌ره‌تاییان ئه‌وانه‌ نه‌بوونه‌، به‌ڵكو له‌وانه‌ زیاتر هانیان دابێ به‌ره‌و به‌ربه‌ره‌كانێ كردن Ùˆ دوژمنایه‌تی كردنیان. رِه‌نگه‌ ئه‌و خاڵانه‌بێ كارتێكردن نه‌بن، بۆ زیاد بوونی ØŒ دووژمنان Ùˆ رِاوه‌ستانیان له‌ به‌رامبه‌ر پێغه‌مبه‌رصلی الله علیه Ùˆ اله سه‌ره‌رِای ئه‌وانه‌، سه‌رمایه‌دارانی مه‌زنو، بازرگانه‌كانی ØŒ مه‌ككه‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ی دوژمنان له‌ به‌رانبه‌ر پێغه‌مبه‌رصلی الله علیه Ùˆ اله رِائه‌وه‌ستان، له‌ رِاپۆرتێكی ØŒ مێژوویی له‌م باره‌وه‌ هاتوه‌و، نوسیویه‌تی، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا هۆزه‌كه‌ی خۆی به‌ره‌و رِێگای رِاست وه‌، به‌ره‌و ئه‌و رِوناكیه‌ كه‌ له‌ ڵایه‌نی خواوه‌ بۆی دابه‌زیبوو، بانگه‌واز ئه‌كرد، له‌ سه‌ره‌تای بانگهێشته‌كه‌یدا Ù„ÛŽÛŒ دوورنه‌كه‌وتنه‌وه‌، وه‌خه‌ریك بوو باوه‌رِیان به‌قسه‌كانی ئه‌كرد تا كاتی كه‌ پێغه‌مبه‌ر ناوی بته‌كانیانی به‌خراپه‌ برد، وه‌ هه‌روه‌ها، ده‌سته‌یه‌ك له‌ بازرگانانی، قورِه‌یش كه‌ له‌ «تایف» سه‌رمایه‌یان دانابوو، گه‌رِانه‌وه‌، بۆ مه‌ككه‌[11] قسه‌كانی پێغه‌مبه‌ریان قه‌بوڵا نه‌بوو، وه‌ به‌ خراپیان زانی Ùˆ به‌ توندی له‌ به‌رانبه‌ری رِاوه‌ستان Ùˆ په‌یرِه‌وه‌كانی خۆیان هان دا كه‌ دوژمنایه‌تیان بكه‌ن، لێره‌دا بوو، كه‌ خه‌ڵكی رِه‌شو Ùˆ رِووت Ù„ÛŽÛŒ هه‌ڵا گه‌رِانه‌وه‌ Ùˆ وازیان Ù„ÛŽÛŒ هێنا[12].

3 ـ ترسو هه‌راس له‌ هێزه‌ كانی دراوسێ:

ئه‌وانه‌وایان بییر ئه‌كرده‌وه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ئیسلام قه‌بوڵا بكه‌ن له‌گه‌ڵا هێزه‌كانی دراوسێ رِوبه‌رِو ئه‌بنه‌وه‌، وه‌ له‌و كاره‌ش زۆر ئه‌ترسان قورئان ئه‌و بیره‌یانی هه‌ڵا وه‌شانده‌وه‌، وه‌ ئه‌و ترسه‌یانی به‌ شتێكی پرِو پوچ ناو بردوه‌، بۆیه‌ ئه‌فه‌رموێ:

[وه‌ وتیان ئه‌گه‌ر ئێمه‌ له‌ گه‌ڵا تۆ له‌ رِێگای رِاست په‌یرِه‌وی بكه‌ین له‌ سه‌ر زه‌ویه‌كانمان ئه‌مان دزن ئایا مه‌گه‌ر ئێمه‌ شوێنێكی هێمنمان بۆ دیاری نه‌كردوون، كه‌ له‌ به‌روبوومی هه‌موو میوه‌یه‌كیان بۆ دێ، ئه‌وانه‌ رِزق و رِۆزییان ڵای ئێمه‌یه‌ به‌ڵام زۆر به‌یان نازانن][13].

رِۆژێكیان حارسی كورِی نه‌وفه‌ل به‌ پێغه‌مبه‌ری ئیسلامی وت: ئێمه‌ ئه‌زانین ئه‌وه‌ی كه‌ تۆ ئه‌ی ڵێیت هه‌قه‌، به‌ڵام ئێمه‌ له‌وه‌، ئه‌ترسین ئه‌گه‌ر باوه‌رِت پێ بكه‌ین وه‌ له‌گه‌ڵتا هاو باوه‌رِ بین له‌وانه‌یه‌ عه‌ره‌ب كانی تر بێنه‌ سه‌ر زه‌ویمان و، بمان دزن و ئێمه‌ش توانای رِووبه‌رِوو بونه‌وه‌مان له‌ گه‌ڵیاندا نیه‌. [14]

له‌ ڵابه‌ڵای قسه‌كانیان وا ده‌ر ئه‌كه‌وی ترسیان له‌ پاشاكانی ئێران و قه‌یسه‌ری رِۆم بوه‌، [15] ئه‌وه‌ش بۆ خۆی نیشانه‌ی ڵاوازی و بچوكی عه‌ره‌ب بووه‌ له‌ به‌رانبه‌ر هێزه‌كانی دراوسێ.

رِۆژێكیان پێغه‌مبه‌ری ئیسلامصلی الله علیه و اله چه‌ندكه‌س له‌ سه‌رانی عه‌ره‌بی بانگ هێشت كرد، بۆ ئیسلام وه‌ چه‌ند ئایه‌تی له‌ قورئانی پیرۆز كه‌ هه‌ندێ ده‌ستوری فیتری و ئه‌خڵاقی له‌ خۆیدا گرتوه‌ خوێندیه‌وه‌كه‌ زۆر كاری كرده‌ سه‌ریان وهه‌مویان زۆر باش گوێیان ئه‌گرت، به‌ڵام یه‌كێ له‌ مه‌زنه‌كانیان به‌ ناوی موسه‌ننای كورِی حاریسه‌ وتی:

 "ئێمه‌ له‌ نێوان دوو ئاوین، یه‌كیان ئاوه‌كانی عه‌ره‌ب، كه‌ ئێمه‌ له‌م به‌ره‌وه‌ین Ùˆ ئه‌وبه‌ری سه‌ر زه‌ویش ئێران Ùˆ رِوباره‌كانی كیسرِایه‌ كه‌ ده‌وری ئێمه‌ی گرتوه‌، وئێمه‌ په‌یمان مان داوه‌ كه‌ هیچ كێشه‌یه‌ك دروست نه‌كه‌ین Ùˆ به‌ هیچ تاوانكارێك رِێگا نه‌ده‌ین، رِه‌نگه‌ وه‌رگرتنی ئایینی تۆ رِه‌زامه‌ندی پاشاكانی ئێرانی به‌ دواوه‌ نه‌بێ، ئه‌گه‌ر له‌ سه‌رزه‌ویی ئێمه‌ هه‌ڵه‌یه‌ك رِو بدات ئه‌توانین چاوی Ù„ÛŽ بپۆشین، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ قه‌راغی سه‌ر زه‌وی ئێران بێ له‌ ڵایه‌نی كیسرِاوه‌ چاو پۆشی Ù„ÛŽ ناكرێ[16].