[18] موعجه‌مول ئه‌وسه‌ط، ته‌به‌رانی ج٦ په‌رێ٤٠٦ / ٥٨٦٦

[19] ھد‌ایه‌تول باری په‌رێ ٥

[20] شه‌رحا ئه‌لفییه‌ یا عراقی ج١ په‌ر٤٧

[21] ئه‌د‌وا عه‌لا ئه‌سسونه‌ت ئه‌ل موحه‌ممه‌د‌ییه‌ په‌رێ ٣١٢

[22] ناڤێ وی ئه‌حمه‌د‌‌ه‌‌ ئه‌‌و كورێ محه‌‌مه‌‌د‌ێ كورێ سه‌‌عید‌ێ كووفییه‌‌، سالا ٢٣٠ێ ھ ژ د‌ونیایێ چوویه‌‌، زه‌‌ھه‌‌بی په‌‌صنێ وی د‌ایه‌‌ و به‌حسا حفز و حه‌د‌یسزانینا وی كریه‌. د‌ارقوتنی د‌ه‌رحه‌ق وی د‌ا گووتیه‌: خه‌لكێ كووفێ ل سه‌ر وێ باوه‌ریێ نه‌ ژ د‌ه‌مێ ئبن سوعوود‌ حه‌تا د‌ه‌مێ ئبن عوقد‌ه‌ ژ وی حه‌د‌یسزانتر د‌ كووفێ د‌ا نه‌ھاتنه‌ د‌یتن. ئه‌وی ب خوه‌ گووتیه‌ كو صه‌د‌ھه‌زار حه‌د‌یس ب سه‌نه‌د‌‌ا وان ڤه‌ ژبه‌رن... به‌حسا وی مه‌ ل ڤێد‌ه‌رێ ئانی چكو ئه‌و یێك ژ نڤیسه‌رێن صه‌د‌ێ چارێ یێ حه‌د‌یسا غه‌د‌یرێ یه‌ و ئه‌ڤ حه‌د‌یس ب ١٥٠ رێكان ڤه‌ روایه‌ت كریه‌.

[23] يَا أَيُّھاالرَّسوُلُ بَلِّغْ مَا اُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس. مائده‌/ ٦٧ ـ ئه‌ى پێغه‌‌مبه‌‌ر ئه‌‌وا ژ ئالیێ ره‌‌ببێ ته‌ ڤه‌ بو ته‌ ھاتى رابگه‌‌ھینه‌، ئه‌‌گه‌‌ر تو وێ نه‌‌كى ته‌ رساله‌‌تا خوه‌ پێك نه‌‌ئانیه‌. و خودێ وێ ته‌ ژ خه‌‌لكێ بپارێزت.

ئه‌‌ڤ ئایه‌‌ت ل غه‌دیرخومێ نازل بویه‌ و ئه‌‌ڤه‌ ھنه‌‌ك زانینێن زێده‌تر ڤێ بارێ دا ژ وه‌‌رگێر.

حاكمێ حه‌‌سكانى ل شه‌واھدوتته‌نزیلێ دا، ج 1 په‌ر 190، چاپ به‌یروت، صالا 1393 ھ ق ژ عه‌بد‌وللاھێ كورێ ئه‌بی ئه‌وفا دگێرت كو گوت: من رۆژا غه‌دیرخومێ ژ پێغه‌‌مبه‌‌ر صه‌‌لات و سه‌‌لام ل وی و ئالێ وی بھیست كو ئه‌‌ڤ ئایه‌‌ت خوه‌‌ند ـ يا ايھاالرسول بلغ... پاشێ ده‌ستێ خوه‌ ب ئالیێ عه‌سمانا ڤه‌ بلند كر حه‌تا سپیتاھیا بن چه‌نگێ وى خوه‌یھا، پاشێ گوت: ھه‌‌یھێ! ئه‌‌و كه‌‌سێ ئه‌ز وه‌لى و مه‌زنێ وى بم ئه‌‌ڤ عه‌‌لی مه‌ولا و مه‌زنێ وى یه‌..

واحدى ل ئه‌‌سبابوننوزوولێ رویپه‌رێ 135 دا و سیوطى ل د‌وررول مه‌‌نسوور جلدێ 2 رویپه‌رێ 198 دا ژ ئه‌‌بوو سه‌‌عید‌ێ خود‌ری روایه‌‌ته‌ك گێرایه‌ كو دبێژت: ئه‌‌ڤ ئایه‌‌ت ـ يا ايھاالرسول بلغ... ل بارا عه‌‌لی بن ئه‌‌بى طالب دا ھاتیه‌‌.

ده‌ما پێغه‌‌مبه‌‌ر صلى الله عليه وآله ژ حه‌ججا خاترخوه‌ستنێ زڤرى (مه‌‌جمه‌‌عوززه‌‌وائد‌/ ج 9 / په‌‌ر 165 – 163 حه‌ججا خاترخوه‌ستنێ دبێژن ئاخرین حه‌ججا پێغه‌‌مبه‌ر صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی كو پاش وێ حه‌جێ چ حه‌ج دى نه‌كرن و ژ د‌نیایێ چوو/ وه‌رگێر) ئه‌‌ڤ ئایه‌‌ت ل ھه‌‌ژده‌‌ھێ ذیحججه‌‌ یێ نازل بى سه‌‌ر پێغه‌‌مبه‌ر صلى الله عليه وآله (حاكمێ حه‌‌سكانى/ شه‌‌واھد‌وتته‌‌نزیل/ ج 1 په‌‌ر 193 - 192) ڤێجا ئه‌‌و ژى دگه‌ل كاروان ب رێكا جوحفه‌‌ یێ ڤه‌ ھات و ل غه‌دیرخومێ دانین (مه‌‌جمه‌‌عوز زه‌‌وائد‌/ ج 9 په‌‌ر 165 - 163. ئبن كه‌‌سیر/ ج 5 په‌‌ر 213 - 209). غه‌‌دیرخوم جھه‌كه كو رێكا مه‌دینه‌ و مصر و شامێ وێد‌ه‌رێ را د‌بوورێ (موعجه‌‌مول بولد‌ان/ ماد‌دا ـ جوحفه‌‌) ل وێد‌ه‌رێ سه‌كنى حه‌تا كاروانێن پاش ویڤه‌ ھاتن گھانێ و ئه‌‌وێن پێشدا ژى چویین ھه‌‌می زڤراندن (تاریخا ئبن كه‌‌سیر/ ج 5 په‌‌ر 213) و صه‌حابێن خوه‌ ھه‌‌می كوم كرن و نه‌‌ھێلا بلاڤ ببن و خوه‌ بدن به‌‌ر سیبه‌‌ران و دارو تراشێن بلاڤه‌ یێن ل وان دورو به‌‌ران، یێن بلاڤبویین ژى گازى كرن بو نمێژا جماعه‌ت و نمێژا نیڤرو كرن (موسنه‌‌د‌ا ئه‌حمه‌د‌‌/ ج4 په‌‌ر 281. سونه‌‌نا ئبن ماجه‌/ بابه‌‌تێ فه‌‌زلا عه‌‌لی. ئبن كه‌‌سیر/ ج 5 په‌‌ر 212) و پاشێ رابى خه‌‌به‌‌ر دا، حه‌‌مدێ خودێ كر و وه‌‌عز دا و پاشێ گووت: باركرنا من ژ ڤێ دنیایێ نیزیكه‌ و ئه‌‌ز به‌‌رپرسم و ھون ژى به‌رپرسین، ڤێجا ھون چ دبێژین؟ ھه‌میا گووتن ئه‌م شه‌هاده‌ت ددین كو ته گووتنا خودێ راگهاند و شیره‌ت كرن و خودێ خێرا ته بنڤیست. پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وآله ئه‌مر كر: ما ھون شه‌هاده‌ت نادین كوچ ئلاھ ژ غه‌یرى خودێ نینن و موحه‌ممه‌د به‌نده و هنارتى یێ وییه‌ و بهشت و جه‌هنه‌م هه‌نه و حه‌قن؟ ئه‌وا گووتن به‌لى ئه‌م شه‌هده‌یی یێ سه‌ر ھه‌میا ددین... پاشى ئه‌مر كر گوھ بدنێ.. خه‌لكینو! برٍاستى ل سه‌ر حه‌وز ئه‌زێ ده‌رحه‌قێ د‌وو گرانبھا یا - سه‌قه‌له‌ین- پرٍسیارێ ژ ھه‌وه‌ بكم، ڤێجا بنێرن پاش من ھونێ چه‌وا گه‌ل وا ببوورینن. یێكى گازى كر - سه‌قه‌له‌ین- د‌وو گرانبھا، چنه ئه‌ى پێغه‌مبه‌رێ خودێ؟ كه‌ره‌م كر: یێك كتێبا خودێیه كو سه‌ره‌ك یێ وێ ل بال خودا یه و سه‌رێ دى ل ده‌ستێ ھه‌وه‌ دا یه، ڤێجا خوه پێ بگرن كو ھون ل رێ وندا نه‌بن و نه‌یێن گوھه‌راندن، یا دى عتره‌تا من، ئه‌ھلێ مالا منن، براستى خودێ ته‌عالا گوتیه من كو ئه‌و ھه‌ردوو ژ ھه‌ڤ ڤه‌نابن حه‌تا ل سه‌ر حه‌وز - ل بهشتێ - بگهێن من. ڤێجا پێش وان نه‌كه‌ڤنن كو هوون ل هلاكێ بچین و پاش وا ڤه نه‌مینن - ژ وان دویر نه‌كه‌ڤنن ـ كو دیسان ژى ھونێ ل هلاكێ بچین، ئه‌وا نه‌عه‌لمینن چكو ئه‌و ژ ھه‌وه‌ زاناترن (مه‌جمه‌عوز زه‌وائد‌. ھنه‌ك ژ گووتنێن وى ل روایه‌تا حاكم / ج 1 / په‌ر 110 - 109 و ئبن كه‌سیر ج 5/ په‌ر 209، دا هاتیه). پاشێ گوت: ما گه‌لو نه‌وه‌یه كو حه‌قێ من ل سه‌‌ر ھه‌‌ر موسولمانه‌‌كى پتره‌ ژ حه‌قێ وى بخوه‌ ل سه‌‌ر نه‌‌فسا وى؟ گووتن به‌لێ ئه‌ى پێغه‌‌مبه‌‌رێ خودێ (موسنه‌‌‌دا ئه‌‌حمه‌‌د‌‌ ج /1 په‌‌ر 118 و 119، و ج 4/ په‌‌ر 281 ـ سونه‌‌‌نا ئبن ماجه‌ / ج 1/ په‌‌ر /43 حه‌‌د‌یسا 116 و كه‌لیما ـ نعم ـ ل موسنه‌‌دا ئه‌حمه‌د‌ دا ھاتیه، ج 4/ په‌ر 281و 368 و 370 و 372. و ـ ئبن كه‌سیر ج 5 /په‌ر 209. و ـ ئبن كه‌سیر ج 5/ 210 دا وھا ھاتیه: الست اولى بكل امرء من نفسه). گوت گه‌لوو ما ھون شه‌ھده‌یێ ناد‌ن - نزانن- من ژ ھه‌ر موسولمانه‌‌كى ژ وى بخوه پتر حه‌ق لسه‌ر وى هه‌یه؟ گووتن: بلێ یا رسول الله (موسنه‌‌د‌ا ئه‌حمه‌د‌‌ ج 4 په‌ر 281 و 368 و 370 و 372. و ـ ئبن كه‌سیر ج 5 په‌ر 209 و 212). پاشێ ده‌ستێ عه‌لی یێ كورێ ئه‌بى طالب گرت و بلند كر حه‌تا خه‌لكێ سپیتاهیا بن چه‌نگێ وان دیت (حاكمى حه‌سكانى روایه‌ت دكت: فرفع يديه حتى يرى بياض ابطيه. و ل په‌رێ 93 دا: حتى بان بياض ابطيھما - ھاتیه) ڤێجا وھا كه‌ره‌م كر: اَيُّھاالنَّاس، اَللَّه مَوْلاي وَ أَنا مَوْلاكُم (حاكمى حه‌سكانى/ شه‌واھد‌وتته‌نزیل/ ج 1 په‌ر 191. ئبن كه‌سیر/ ج 5 په‌ر 347: و انا مولى كل مؤمن) فَمَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَھذا عَلێ مَوْلاهُ اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداه (ئه‌حمه‌د‌ێ حه‌نبه‌ل/ موسنه‌‌د‌/ ج 1 په‌ر 119 - 118، ج 4 په‌ر 281 و 370 و 372 و 373، ج 5 په‌ر347 و 370. حاكم/ مستدرك/ ج 3 په‌ر 109، حاكمێ حه‌سكانى ج 1 په‌ر 191 - 190. تاریخا ئبن كه‌سیر/ ج 5 په‌ر 210 - 209 و 213. ئبن كه‌سیر/ ج5 په‌ر 209 دا دنڤیست: من گوته زه‌ید گه‌لو ته‌ ژ پێغه‌مبه‌ر صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی ـ بخوه بھیست؟ ئه‌وى گوت، كه‌س نه‌‌بى كو ب ھه‌ردو گوھێ خوه نه‌‌بھیستی و نه‌‌دیتى، پاشێ ئبن كه‌سیر دنڤیست: شێخێ مه عه‌بد‌وللاھێ زه‌ھه‌بى گوتیه ئه‌ڤ حه‌د‌یس صه‌حیحه) وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَه (موسنه‌‌د‌/ ج 1 په‌ر ١١٩ - ١١٨ مه‌جمه‌عوز زه‌وائد‌/ ج 9 په‌ر ١٠٤ و ١٠٥ و ١٠٧. شه‌واھد‌وتته‌نزیل/ ج 1 په‌ر ١٩٣! تاریخا ئبن كه‌سیر ج 5 په‌ر ٢١١ - ٢١٠) وَأَحبّ من أَحَبَّه و أَبْغِضْ مَنْ أَبْغَضَهُ (شه‌واھد‌وتته‌نزیل/ ج 5 په‌ر 191. تاریخا ئبن كه‌سیر/ ج 5 په‌ر ٢١٠) ثمَّ قالَ اَللَّھمَّ اَشْھد (حاكمێ حه‌سكانى/ شه‌واھد‌وتته‌نزیل/ ج 1 په‌ر ١٩٠).

خه‌لكینو، خودێ مه‌زن و مه‌ولایێ منه‌ و ئه‌‌ز مه‌زن و مه‌ولایێ ھه‌‌وه‌‌مه‌، ڤێجا ئه‌‌و كه‌‌سێ ئه‌‌ز مه‌زن و مه‌ولایێ وى بم ئه‌‌ڤ عه‌‌لی مه‌زن و مه‌ولایێ وییه‌، یا ره‌ببی، خوه‌یتی یێ بكه‌ ل وی كه‌سی یێ ئه‌وی بكێ مه‌زنێ خوه‌ و دوژمن به بو وى یێ دوژمنیا وى بكێ و ئاریكار به بو وى یێ ئاریكارێ وى بێ و زه‌لیل بكه‌ وى ێێ ل زه‌لیلكرنا وى بگه‌رھێ، حه‌ژ وى بكه‌ یێ حه‌ژ وى بكێ و بعه‌نره‌ ژ وى یێ كو ژ وى بعه‌نرت. پاشێ گوت یا ره‌ببی تو شاھدبه‌.

راوى دبێژت: پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وآله و عه‌لی ل وى حالى دا مان و ژ ھه‌‌ڤ ڤه‌نه‌‌بین حه‌تا ئه‌‌ڤ ئایه‌‌ت ھات: اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ اْلإِسْلام ديناً - ئیرو من دینێ ھه‌‌وه‌ ژ ھه‌‌وه‌‌ را كامل كر و من نعمه‌تا خوه‌ ل سه‌‌ر ھه‌‌وه‌‌ ته‌مام كر و ئه‌‌ز بو ھه‌‌وه‌‌ ب دینێ ئسلامێ رٍازى بیم. ڤێجا پێغه‌‌مبه‌ر صلى الله عليه وآله گوت: اَللَّهُ أَكْبَر عَلى اِكْمالِ الدّين وَ اِتْمامِ النِّعمة وَ رضا الرَّبِ بِرِسالتى وَ الْوِلاية لِعَلى ـ الله اكبر ل سه‌ر كامل كرنا دین و ته‌مامكرنا نعمه‌تێ و رٍازى بینا خد‌ا ب رساله‌تا من و وه‌‌لایه‌تا عه‌‌لی (حاكمێ حه‌‌سكانى ژ سه‌عیدێ خودرى روایه‌‌ت دكت: ج 1 په‌‌ر 158 - 157 حه‌‌د‌یسا 211 و 212. ھه‌‌روھا ژ ئه‌بو ھوره‌یره‌ نه‌‌قل دكت: په‌ر 158 حه‌د‌یسا 213. تاریخا ئبن كه‌سیر/ ج 5 په‌ر 214، بكورتى). گه‌له‌ك ئایه‌تێن دیتر ژى ھه‌نه كو ژ مه‌زناھى و كه‌ساتییا بلندا ئه‌ھلێ به‌یتێ دئاخڤن. ئانینا وان ئایه‌تا ھه‌میا ل ڤێ كتێبێ دا مومكن نینه.