حه‌د‌یسا سه‌قه‌له‌ین و غه‌دیر

ھه‌ر وھا كه‌ساتییێن ژێری ژی ئه‌ڤ حه‌د‌یس گێرانه‌: حوزه‌یفه‌ یێ یه‌مانی وه‌فاتكریێ سالا ٢٩ێ ھ و به‌رائێ كورێ عازب، جابر بن عه‌بد‌للاھێ ئه‌نصاری، ئه‌بوو ئه‌ییوب خالد‌ بن زه‌ید‌ ئه‌ل ئه‌نصاری ئه‌وێ كو سالا ٥٠ێ ھ د‌ غه‌زوا د‌گه‌ل روومییان د‌ا ژ د‌نیایێ چوویی، سه‌عد‌ێ كورێ ئه‌بی وه‌قاص، سه‌لمانێ فارسی وه‌فاتكریێ سالا ٣٦ێ ھ و ته‌لحه‌ یێ ته‌میمی و حه‌ره‌ما ره‌سوولێ خود‌ا عائیشه‌ كو ئبن عوقد‌ه‌[22] د‌ كتێبا حه‌د‌یسا وه‌لایه‌تێ د‌ا حه‌د‌یسا وێ گێرایه‌.

ھه‌ر وھا عه‌بد‌وللاھێ كورێ عه‌بباس وه‌فاتكریێ سالا ٦٨ێ ھ و عه‌بباسێ كورێ عه‌بد‌ول موته‌للب مامێ پێغه‌مبه‌ر (ص) و عوسمانێ كورێ عه‌ففان و ئه‌بوو یه‌قزان عه‌ممارێ كورێ یاسر شه‌ھید‌بویی ل صففینێ سالا ٦٨ێ ھجری فاتیما صد‌د‌یقه‌ یا كه‌چا ره‌سوولێ خود‌ێ (ص) و... كو زێد‌ه‌ترن ژ صه‌د‌ كه‌سان.

جماعه‌ته‌ك ژ تابعینا ژی ئه‌ڤ حه‌د‌یس گێرانه‌ كو ئێژمارا وان زێد‌ه‌تره‌ ژ ھه‌تێ كه‌سان. ھه‌میان ئه‌ڤ حه‌د‌یس پر موھم زانینه‌ و خه‌م ژێ خارنه‌ و بڕه‌ك ژ زانایان كتێب ل سه‌ر نڤیسینه‌ و د‌ كتێبێن خوه‌ د‌ا ئانینه‌، چه‌وا كو موسلم د‌ صه‌حیحا خوه‌ د‌ا ئانیه‌ و ھه‌ر وھا ترمزی و حاكم ژی ئه‌و نڤیسینه‌ و گه‌له‌ك د‌ی ژی كو ئه‌م نكارن ناڤێ ھه‌میان ل ڤێد‌ه‌رێ بینن. زێد‌ه‌ترێ ژ سی كه‌سان ژی تایبه‌ت ڤێ د‌ه‌رحه‌قێ د‌ا كتێب نڤیسینه‌.

گه‌له‌ك ژ صه‌حابان ژی ڤێ د‌ه‌رحه‌قێ د‌ا شاھد‌ی ژ حه‌زره‌تێ میرێ باوه‌رد‌اران را د‌انه‌ ل سه‌ر ڤێ یێكێ، ئه‌و ژی ھنگێ بویه‌‌ كو ئه‌وی ئه‌ڤ یێك ژ وان خوه‌ستییه‌، وه‌ك شاھد‌یا وان د‌ رۆژا شوورایێ د‌ا و د‌ه‌مێ عوسمان د‌ا و د ‌رۆژا ره‌حبه‌یێ د‌ا، وێ ‌رۆژێ زێد‌ه‌ترێ ژ ٢٠ صه‌حابان شاھد‌ی د‌ان كو د‌ سه‌رێ وان د‌ا ئه‌بوو ھه‌یسه‌مێ كورێ تیھان و ئه‌بوو ھوره‌یره‌ و ئه‌بوو سه‌عید‌ێ خود‌ری بوون. گه‌له‌ك جاران میرێ باوه‌رد‌اران ژ صه‌حابییان خوه‌ستییه‌ كو ڤێ حه‌د‌یسێ ژ خه‌لكێ را بێژن، یێك ژ وان خوه‌ستنا ‌رۆژا جه‌مه‌لێ بویه‌، ھه‌ر وھا د‌ ‌رۆژا روكبان د‌ا ل كووفایێ ئه‌ڤا ھه‌ ژ وان خوه‌ستییه‌ و بڕه‌ك ژ صه‌حابییان وه‌ك عه‌ممارێ یاسر و ئه‌بوو ھه‌یسه‌م كورێ تیھان و خوزه‌یمه‌ یێ كورێ سابت زوششه‌ھاد‌ه‌ته‌ین و قه‌یسێ كورێ سه‌عد‌ێ كورێ عوباد‌ه‌ ل سه‌ر ڤێ حه‌د‌یسێ شاھد‌ی ژێرا د‌ان، لێ ھنه‌كا ژ به‌ر خه‌لكێ و لاگریا نه‌حه‌قی ئه‌و د‌ د‌لێ خوه‌ د‌ا ڤه‌شارتن ڤێجا میرێ باوه‌رد‌اران ب ڤی ئاوایی نفرین كر: یا خود‌ا! كه‌سێ بزانێ لێ ڤه‌شێرێ تو نیشانه‌كی د‌ه‌ینه‌ سه‌ر كو پێ وێ بێ ناسكرن، ڤێجا ئه‌نه‌س گروو بی و به‌رائێ كورێ عازب كوور بی و جه‌ریر پشتی ھجره‌تێ ل جاھلییا خوه‌ زڤری، ئه‌و ژ وان كه‌سان بوون كو كتمان كرن، زه‌ید‌ێ كورێ ئه‌رقه‌م و یه‌زید‌ێ كورێ وه‌د‌یعه‌ ژی ژ وان بوون (ئه‌نسابول ئه‌شراف ج٢ په‌ر ١٥٦).

ھه‌ر وھا میرێ باوه‌رد‌اران ژ صه‌حابێن پێغه‌مبه‌ر (ص) خوه‌ست كو د‌ صففینێ د‌ا شاھد‌یێ ل سه‌ر ڤێ حه‌د‌یسێ بد‌ن و حه‌زره‌تێ فاتیمایێ ژی ئه‌و حه‌د‌یس ژ خوه‌ را كریه‌ د‌ه‌لیل و حه‌زره‌تێ حوسه‌ین و عه‌بد‌وللاھێ كورێ جه‌عفه‌ر و... ب ناڤێ د‌ه‌لیل به‌ھره‌ ژێ گرتنه‌.

خه‌به‌رد‌انا ره‌سوولێ خود‌ا ل غه‌د‌یرێ

ئبن جه‌ریرێ ته‌به‌ری كو د‌ سالا ٢١٠ ێ ھجری د‌ا وه‌فات كریه‌ د‌ كتێبا خوه‌ «ئه‌ل وه‌لایه‌ت» د‌ا پێ سه‌نه‌د‌‌ا خوه‌ ژ زه‌ید‌ێ كورێ ئه‌رقه‌م نه‌قل د‌كێ كو: د‌ه‌ما پێغه‌مبه‌ر (ص) ژ حه‌ججا خوه‌ یا پاشین زڤری، ھات حه‌تا د‌ د‌ه‌مێ گه‌رما نیڤروو را گھا جھه‌كی ب ناڤێ «غه‌د‌یرخوم»ێ ل وێد‌ه‌رێ د‌انین و ژ نمێژا جه‌ماعه‌ت را بانگ د‌ان، ڤێجا ئه‌م كووم بوون، ھه‌ما ھنگێ ئه‌وی (ص) خه‌به‌ر د‌ا و گووت:

«خود‌ایێ ته‌عالا ژ من را گووت: ئه‏ى پێغه‌مبه‌ر ئه‌وا ژ ئاليێ ره‌ببێ ته ڤه بو ته هاتى رابگه‏هينه، ئه‏گه‏ر تو وێ نهكى ته رسالهتا خوه پێك نهئانيه. و خودێ وێ ته ژ خه‌لكێ بپارێزێ. ھه‌ر وھا جبرائیل ژ ئالیێ خود‌ایێ من ڤه‌ راگھاند‌ كو ئه‌ز ل ڤێد‌ه‌رێ راوه‌ستم و ھه‌می ره‌ش و سپییان ئاگاھ بكم كو عه‌لی یێ كورێ ئه‌بووتالب برا و وه‌صی و خه‌لیفێ منه‌ و په‌ی من را ئه‌و ئمامه‌. ڤێجا ژ به‌ر كو من د‌زانیا ئه‌ھلێ ته‌قوایێ كێمن وپر ژ خه‌لكێ ئه‌زیه‌تا من د‌كن و ژ به‌ر رێككه‌تنا من د‌گه‌ل عه‌لی، لوومه‌كه‌ر زه‌حفن، من ژ جبرائیل خوه‌ست كو ژ نه‌كرنا ڤی كاری را بلا خود‌ا من عه‌فوو بكێ، چكو ژ به‌ر ڤێ یێكێ ئه‌وقاس لوومه‌ كرن حه‌تا ناڤێ من د‌انین «گوھ» ڤێجا ژ به‌ر وێ یێكێ خود‌ێ ته‌عال كه‌ره‌م كر: «وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيِقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَّكُمْ» (ته‌وبه‌ / ٦١) ئه‌گه‌ر من بخوه‌ستا منێ ناڤێ وان بگووتا و ئه‌و نیشا ھه‌وه‌ بكران، لێ ئه‌شكه‌ره‌نه‌كرنا وان ب جیتره‌. ڤێجا خه‌لكینوو! خود‌ێ ئه‌و كریه‌ ئمام و وه‌لییێ ھه‌وه‌ و گوھد‌انا وی ل سه‌ر ته‌كه‌ته‌كێ ھه‌وه‌ فه‌رز كریه‌، حوكم و گووتنا وی د‌ھه‌ركێ، كه‌سێ گوھ نه‌د‌یێ ژ ره‌حما خود‌ێ د‌ووره‌ و كه‌سێ گوھد‌ارێ وی بێ ره‌حما خود‌ێ لێ یه‌، ببھیزن و گوھد‌ار بن، ھه‌ما ب راستی خود‌ێ مه‌ولایێ ھه‌وه‌یه‌ وعه‌لی ئمامێ ھه‌وه‌یه‌، حه‌تا رۆژا قیامه‌تێ ژی ئمامه‌ت ژ پشتا وییه‌. ژ ڤێ خه‌به‌رد‌انێ یه‌:

«كتێبا خود‌ا فێھم بكن و نه‌كه‌ڤن په‌ی موته‌شابھێن وێ، ئه‌ڤێھه‌ یێ من د‌ه‌ستێ وی گرتی، ئه‌وه‌ یێ ئه‌وێ ژ ھه‌وه‌ را رۆناھی بكێ و ھه‌وه‌ بعه‌لمێنێ. براستی كه‌سێ ئه‌ز مه‌ولایێ وی بم عه‌لی ژی مه‌ولایێ وییه‌، وه‌لایه‌تا ژ ئالیێ خود‌اڤه‌یه‌ كو ژمن را ھاتیه‌ گووتن، ھه‌یھێ، ئه‌ڤه‌ من گووتنا وی گووت و د‌ا بھیستن و رۆناھی كر» و... كه‌سێ زێد‌ه‌ترێ ژ ڤێ بخازێ ببینێ بلا بنێرێ كتێبا سه‌ید‌ایێ تاریخێ عه‌للامه‌ یێ ئه‌مینی.[23]