د‌انینا ئمام

د‌انینا ئمام

مه‌ د‌ د‌ه‌رسا بووریی د‌ا گووت كو خه‌تما پێغه‌مبه‌ریێ بێ‌ی نه‌صب و د‌انینا ئمام خلافێ حكمه‌تا ئلاھی یه‌؛ و كامل بوونا د‌ینێ جھانی و ئه‌به‌د‌یێ ئسلامێ ب ڤێ یه‌ كو پشتی پێغه‌مبه‌رێ ئسلامێ (ص) جیگرێن لایق ژ وی را بێن د‌ه‌ینان و كفش كرن كو خێنجی ژ پێغه‌مبه‌ریێ خوه‌یی مه‌قام و مه‌رته‌بێن وی یێن د‌ی بن.

گووتنا ژووری مرووڤ د‌كارێ ژ ئایه‌تێن قورئانا پیرووز و گه‌له‌ك حه‌د‌یس و روایه‌تێن سوننی و شیعان د‌ ته‌فسیرا وا ئایه‌تا د‌ه‌ نه‌قل كرین ئستفاد‌ه‌ بكێ.

یێك ژ ئایه‌تان، ئایه‌تا 3 ژ سووره‌تێ مائد‌ه‌ یه‌ كو كه‌ره‌م د‌كێ:

« .. الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا ...».

ئه‌ڤ ئایه‌ت كو تفاقا ئه‌ھلێ ته‌فسیرێ ل حه‌ججه‌تول وه‌د‌اعێ د‌ا نازل بوویه‌ و ته‌نێ چه‌ند‌ مه‌ھان پێشیا رحله‌تا پێغه‌مبه‌ر د‌ا (ص) ھاتیه‌ خارێ، پشتی بێ ھێڤی بوونا كافران ژ زه‌ره‌ر گھانا ئسلامێ «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ...» ل سه‌ر ڤێ مه‌سه‌لێ د‌شد‌ێنێ كو ئیروو من د‌ینێ ھه‌وه‌ كامل و نعمه‌ت و باشیا خوه‌ ل سه‌ر ھه‌وه‌ ته‌مام كر، پێ مه‌لحه‌زا روایه‌تێن زه‌حفی كو شه‌ئنێ نوزوولا ڤێ ئایه‌تێ د‌ا ھاتیه‌ باش باش رووناھی د‌بێ كو مه‌خسه‌د‌ ژ اكمال و اتمامێ كو د‌ وی وه‌ختی د‌ا بوویه‌ كو كافر بێ ھێڤی بوونه‌ ژ وێ یێكێ كو بكارن زه‌ره‌رێ بگھێنن ئسلامێ ھنگێ بوویه‌ كو ژ ئالیێ خود‌ێ ڤه‌ جیكر ژ ره‌سوولێ خود‌ێ را (ص) ھاتیه‌ د‌ه‌ینان. چكو د‌وژمنێن ئسلامێ ھێڤید‌ار بوون پشتی وه‌فاتا پێغه‌مبه‌ر (ص) نه‌خاصما كو زارووكێن كور ژی تنه‌بوون ئسلام بمینێ بێ سه‌رووك و بكه‌ڤێ زه‌عێفی و به‌ر ژناڤچوونێ، لێ پێ د‌انینا جیگرێ وی، د‌ینێ ئسلامێ گھا كه‌مالا خوه‌ و نعمه‌ت و قه‌نجی یا ئلاھی ته‌مام بوو و كافر بێ ئومید‌ و بێ ھێڤی بوون (ژ زانینا پتر را بنێرن ته‌فسیرا ئه‌ل میزان – ته‌فسیرا ئایه‌تا ژووری).

ئه‌و Ú˜ÛŒ ب Ú¤ÛŒ ئاوایی بوو كو د‌ه‌ما پێغه‌مبه‌ر (ص) Ú˜ ئاخرین حه‌ججا خوه‌ (حه‌ججه‌تول وه‌د‌اع) زڤری، حه‌جی ھه‌می Ù„ جیه‌كی ب ناڤێ  غه‌د‌یر خومێ كووم كرن Ùˆ د‌ وه‌ختێ خوه‌ند‌نا خوتبه‌یه‌كی د‌رێژ د‌ا Ú˜ وان پرسی: ألست اولی بكم من أنفسكم – ما گه‌لو ئه‌ز Ú˜ ئالیێ خود‌ێ ڤه‌ نه‌ مه‌زن Ùˆ سه‌رووكێ ھه‌وه‌ مه‌؟[1] ھه‌میا پێكڤه‌ جه‌واب د‌ان كو: به‌لێ. ڤێجا ملێ عه‌لی گرت Ùˆ ئه‌و Ù„ به‌رابه‌رێ خه‌لكێ د‌ا بلند‌ كرو كه‌ره‌م كر: من كنت مولاه‌ فعلی مولاه‌– كه‌سێ ئه‌ز سه‌رووكێ ÙˆÛŒ بم عه‌لی Ú˜ÛŒ سه‌رووكێ ÙˆÛŒ یه‌ Ùˆ ب Ú¤ÛŒ ئاوایی ولایه‌تا ئلاھی Ú˜ ÙˆÛŒ حه‌زره‌تی راگھاند‌ Ú¯ÙˆÚ¾ÛŽ ھه‌میان. پاشێ ھه‌می یێن حازر گه‌ل ÙˆÛŒ حه‌زره‌تی به‌یعه‌ت كرن Ùˆ یێك Ú˜ به‌یعه‌تكه‌ران خه‌لیفێ د‌ووێ بوو كو د‌ه‌ما به‌یعه‌ت گه‌ل میرێ باوه‌رد‌ارن عه‌لی كری گووتێ: بخ بخ لك یا علی اصبحت مولای Ùˆ مولی كل مؤمن Ùˆ مؤمنة – مزگینی Ùˆ شاھی Ú˜ ته‌ را ئه‌ی عه‌لی تو بوویی سه‌رووكێ من Ùˆ سه‌رووكێ ھه‌می Ú˜Ù† Ùˆ مێرێن باوه‌رد‌ار». Ú˜ زانینا زێد‌ه‌تر را بنێرن عه‌به‌قاتول ئه‌نوار Ùˆ ئه‌لغه‌د‌یرێ.

و ھه‌ما د‌ ڤێ رووژێ د‌ا بوو كو ئه‌ڤ ئایه‌ت ھات خارێ: « .. الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا ...» و ڤێجا پێغه‌مبه‌ر د‌ا به‌ر ته‌كبیران (ألله‌ أكبر) و كه‌ره‌م كر: ته‌مام بوونا پێغه‌مبه‌ریا من و ته‌مام بوونا د‌ینێ خود‌ێ پێ وه‌لایه‌تا عه‌لی یه‌ پشتی من.

د‌ روایه‌ته‌كی د‌ا كو ھنه‌ك ژ مه‌زنێن ئه‌ھلێ سوننه‌ت ژی (حه‌موینی) نه‌قل كرنه‌، ھاتیه‌ كو: ئه‌بوو به‌كر و عومه‌ر ژ جی رابوون و ژ پێغه‌مبه‌ر پرسین: گه‌لو ئه‌ڤ وه‌لایه‌ت تایبه‌تی عه‌لی یه‌؟ ئه‌وی (ص) كه‌ره‌م كر: تایبه‌تی عه‌لی و وه‌صیێن منن، حه‌تا رووژا قیامه‌تێ. گووتن وه‌صیێن ته‌ كینه‌؟ كه‌ره‌م كر: «عه‌لی، برا و وه‌زیر و میراتبه‌ر و وه‌صی و خه‌لیفێ منه‌ ل سه‌ر ئوممه‌تێ و سه‌رووكێ ھه‌می موئمنا یه‌ پشتی م، پاشێ كورێ من حه‌سه‌ن، پاشێ كورێ من حوسین، پاشێ نه‌ھ زارووكێن من ژ پشتا حوسه‌ین یێك پێ یێكی ره‌، قورئان گه‌ل وا یه‌ و ئه‌و گه‌ل قورئانێ نه‌؛ نه‌ ئه‌و ژ قورئانێ ڤد‌بن و نه‌ قورئان ژ وان ڤه‌د‌بێ حه‌تا ل سه‌ر حه‌وز بگھێن من (بنێرن: غایه‌تول مه‌رام، باب 58، حه‌د‌یس 4 كو ژ فه‌رائد‌ا حه‌موینی نه‌قل بوو).

گووره‌كی كو ژ گه‌له‌ك روایه‌تا تێ زانین پێغه‌مبه‌ر (ص) پێشد‌ا ئه‌مر ژێره‌ ھاتبوو كو ئه‌شكه‌ره‌ و ب ئاوایه‌ك ره‌سمی ئمامه‌تا میرێ باوه‌رد‌اران ته‌بلیغ بكێ و رابگھێنێ، لێبه‌لێ طرسا وی ژ وێ بوو كو نه‌وه‌بێ خه‌لك گومان بكن ئه‌و ڤی كاری ژ به‌ر خوه‌ د‌كێ و ڤێجا قه‌بوول نه‌كن. ڤێجا ژ به‌ر وێ یێكێ ل په‌ی فورصه‌ت و د‌ه‌رفه‌ته‌ك موناسب بوو كو رێك ژ ڤی كاری ره‌ حازر ببێ، حه‌تا كو ئه‌ڤ ئایه‌ت ھات: « يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ - مائد‌ه‌ - 67» - ژ زانینا پتر را بنێرن ته‌فسیرا ئه‌ل میزان – پێ ڤێ ئایه‌تێ ل سه‌ر راگه‌ھاند‌نا په‌یاما ئلاھی ھات شد‌اند‌ن كو ئه‌و په‌یام ژی به‌رابه‌ر بوو د‌گه‌ل په‌یامێن د‌ی ھه‌میان و رانه‌گھاند‌نا وێ وه‌ بوو حه‌چوه‌كوو رساله‌تا ئلاھی ھه‌می ته‌رك د‌ایی و ته‌بلیغ نه‌كری – و مزگینی د‌ا وی حه‌زره‌تی كو خود‌ێ ته‌عالا وێ ته‌ ژ په‌یھاتێن وێ بپارێزێ. د‌ په‌ی ھاتنا ڤێ ئایه‌تێ ره‌ پێغه‌مبه‌ر (ص) پێ حه‌سھا كو وه‌خت و د‌ه‌مێ موناسب گھایه‌ و پاش خستنا راگه‌ھاند‌نێ ژ ڤێ پێڤه‌ ئێد‌ی چێنابێ. ژ به‌ر وێ د‌ غه‌د‌یرێ د‌ا ئه‌و په‌یام راگه‌ھاند‌. (مه‌زنێن ئه‌ھلێ سوننه‌ت ئه‌ڤ مه‌سه‌له‌ ژ حه‌فت صه‌حابێن پێغه‌مبه‌رێ خود‌ا (ص) نه‌قل كرنه‌، ئه‌و ژی ئه‌ڤن: زه‌ید‌ بن ئه‌رقه‌م، ئه‌بوو سه‌عید‌ێ خود‌ری، ئبن عه‌بباس، جابر بن عه‌بد‌وللاھێ ئه‌نصاری، بورراء بن عازب، ئه‌بو ھوره‌یره‌، ئبن مه‌سعوود‌ - بنێرن: ئه‌لغه‌د‌یر، ج 1)