نیاز و ئحتیاجا ب ھه‌بوونا ئمام

1.       پێشه‌كی

گه‌له‌ك ژ وا یێن كوور و ھوور د‌ مه‌سه‌لێن باوه‌ری و عه‌قید‌ه‌تی د‌ا نافكرن، گومان د‌كن ئختلافا شیعه‌ و سونیان د‌ه‌رحه‌ق ئمامه‌تێ د‌ه‌ ھه‌ما ئه‌ڤه‌ كو شیعه‌ د‌بێژن: پێغه‌مبه‌ر (ص) عه‌لی یێ كورێ ئه‌بووطالب سه‌لام ل وا بن ژ جیگریا خوه‌ را ل سه‌ر كوومه‌لێ د‌انی بوو، لێبه‌لێ ئه‌ھلێ سوننه‌ت سه‌ر وێ باوه‌ریێ نه‌ كو تشته‌ك وه‌ره‌نگ نه‌قه‌ومیه‌ و خه‌لكێ سه‌ر ڤیانا خوه‌ سه‌رووكه‌ك ژ خوه‌ را د‌انین، ڤێجا ئه‌وی ژی پاشخوه‌ ڤه‌ جیگره‌ك ژ خوه‌ را د‌انی و د‌ مه‌رته‌با سسێ د‌ا ڤێجا د‌انین و كفش كرنا سه‌رووك ما ب ھێڤیا كوومه‌ك شه‌ش نه‌فه‌ری ڤه‌ و خه‌لیفێ چارێ د‌یسا ب بژارتنا خه‌لكێ ھات بژارتن و مه‌علووم بوو. و ڤێ گووره‌كێ ئاوایه‌ك تایبه‌ت و مه‌خصووص ژ كفش كرنا سه‌رووك ره‌ د‌ ناڤ موسلمانا د‌ا تنه‌بوویه‌. و ژ به‌ر ڤێ یێكێ پشتی خه‌لیفێ چارێ حه‌چی كه‌سێ كارینا وی یا له‌شكه‌ری پتر ھه‌یی ئه‌ڤ مه‌قام گرتیه‌ و بوویه‌ خه‌لیفه‌ و سه‌رووك، چه‌وا كو د مه‌مله‌كه‌تێن نه‌ ئسلامی د‌ا ژی ھه‌ما ھه‌ما مه‌سه‌له‌ ب ڤی ئاوایی بوویه‌.

ب گووتنه‌ك د‌ی: وھا گومان د‌كن كو شیعه‌ ژ كفش كرنا ئمام ره‌ سه‌ر وێ باوه‌ریێ نه‌ كو ئه‌ھلێ سوننه‌ت د‌ه‌رحه‌قێ كفش كرنا خه‌لیفێ د‌ووێ د‌ا باوه‌ری ھه‌یین، كو ژ ئالیێ خه‌لیفێ ئه‌ول ڤه‌ ھات د‌انین، د‌گه‌ل ڤێ فه‌رقێ كو بیر و ھزرا پێغه‌مبه‌ر (ص) ژ ئالیێ خه‌لكێ ڤه‌ نه‌ھات قه‌بوول كرن لێ ھزرا خه‌لیفێ ئه‌ول ژ ئالیێ خه‌لكێ ڤه‌ قه‌بوول بوو!

لێ پێ به‌رچاڤ نه‌گرتنا ڤێ یێكێ كو خه‌لیفه‌یێ ئه‌ول ئه‌ڤ حه‌ق ژ كید‌ه‌رێ ئانی بوو؟ و چره‌ پێغه‌مبه‌ر (ص) گووره‌كی باوه‌ریا ئه‌ھلێ سوننه‌ت قاسی وی ژ ئسلامێ را د‌ل نه‌شه‌وتاند‌ و كوومه‌لا نووگھایی یا ئسلامێ بێ‌ی سه‌رووك به‌ره‌د‌ایی ھشت، حالحاله‌ د‌ وه‌ختێ ژ جھاد‌ێ را ژ مه‌د‌ینێ د‌ه‌رد‌كه‌تا ژ خوه‌ ره‌ جیگر د‌اتانیا؛ و ھه‌ر وھا ئه‌وی حه‌زره‌تی بخوه‌ به‌حسا فتنه‌ و ئختلافا پشت خوه‌ ڤه‌ چێبێ به‌حس كربوو، پێ ل به‌ر چاڤ نه‌گرتنا ڤا پرسیاران و پرسیارێن د‌ی، گه‌ره‌كه‌ بێ مه‌لحه‌زه‌ كرن كو ئختلافا شیعه‌ و سونیا پێش ھه‌ر تشتی ل سه‌ر ڤێ مه‌سه‌لێ یه‌ كو: گه‌لو ئمامه‌ت مه‌رته‌به‌ و مه‌قامه‌ك د‌ینی و ل په‌ی شه‌ریعه‌ت و د‌انینا ئلاھی یه‌، ئان پاد‌شاھیه‌ك د‌ونیه‌وی یه‌ و ل په‌ی عامل و سه‌به‌بێن كووم و ئجتماعی یه‌ و شیعه‌ ل سه‌ر وێ باوه‌ریێ نه‌ كو حه‌تا پێغه‌مبه‌ر (ص) بخوه‌ ژی نه‌ وه‌ره‌نگ بوویه‌ كو سه‌ر بخوه‌ جیگره‌كی ژ خوه‌ را د‌ه‌ینێ به‌لكی گه‌ره‌كه‌ ڤی كاری ب ئه‌مر و فه‌رمانا خود‌ا پێك بێنێ. و د‌ حه‌قیقه‌ت د‌ا حكمه‌تا خه‌تما نوبووه‌تێ پێ نه‌صب و د‌انینا ئمام ھه‌ڤرێ كر و په‌یوه‌ند‌ د‌ایێ. و پێ ھه‌بوونا ڤی ئمامی یه‌ كو مه‌صله‌حه‌ت و خێر و باشیا كوومه‌لا ئسلامی پشتی رحله‌تا پێغه‌مبه‌ر (ص) د‌كارێ بگھێ ئوممه‌تێ.

ژ ڤێد‌ه‌رێ رووناھی د‌بێ كو چره‌ ئمامه‌ت د‌ نێرینا شیعان د‌ا ب ناڤێ یێك ژ «ئه‌صلێن باوه‌ریێ» ژێ تێ خه‌به‌رد‌ان نه‌ ب ناڤێ حوكمێ فه‌رعی یێ فقھی، ئه‌ڤ ژی مه‌علووم د‌بێ كو چره‌ سێ شه‌رطێن «علم و زانینا خود‌ایی، عصمه‌ت و نه‌صبێ» د‌ وی د‌ا شه‌رط زانن؛ و كانێ چره‌ د‌ عورفا كه‌لامێ شیعی د‌ا ئه‌ڤ مه‌فھووم د‌گه‌ل مه‌فھوومێن مه‌رجه‌عییه‌ت د‌ ناسینا حوكمێن ئلاھی و حوكمه‌ت و سه‌رووكاتیا جامعا ئسلامی تێكه‌ل بوویه‌ ب ئاوایه‌ك وه‌ره‌نگ كو تو د‌بێژی قه‌ی بوێژا ئمامه‌تی د‌ه‌لاله‌ت د‌كێ ل سه‌ر وان ھه‌میان.

پێ به‌رچاڤ گرتنا مه‌فھووم و جھێ ئمامه‌تێ د‌ ناڤ باوه‌ریێن شیعا د‌ا ئه‌مێ د‌ه‌رحه‌ق د‌ورستیا ڤێ باوه‌ریێ د‌ا باخڤین.

لازمیا ھه‌بوونا ئمام

د‌ د‌ه‌رسا 22 د‌ا رووناھی بوو كو پێك ھاتنا ھه‌د‌ه‌فا ژ ئافراند‌نا مرووڤ گرێد‌ایی یه‌ ب ڤێ چه‌ند‌ێ ڤه‌ كو ب رێكا وه‌حیێ ڤه‌ ئه‌و رێنموونی ببێ و حكمه‌تا ئلاھی د‌كرا لازمێ خوه‌ كو ھنه‌ك پێغه‌مبه‌ران رێكێ د‌ا رێكا به‌خته‌وه‌ریا د‌ونیا و ئاخره‌تێ نیشا مرووڤ بكێ و نیاز و ئحتیاجیا وی ژ حالێ راكن و مرووڤێن قابلیه‌ت ھه‌یین ته‌ربیه‌ت بكن و ئه‌وا بگھینن ئاخرین د‌ه‌ره‌جا كه‌مالا ژ وان را ھاتی د‌ه‌ینان، ھه‌ر وھا ئه‌گه‌ر شه‌رط و مه‌رجێن كوومه‌لایه‌تی د‌ جی د‌ا بن ب جی ئانین و ئجرا كرنا قانوونێن كوومه‌لایه‌تی لخوه‌ بگرن.

د‌ د‌ه‌رسا 34 و 35 د‌ا ژی مه‌ رووناھی كر كو د‌ینێ پاكێ ئسلامێ ھه‌میانی و د‌ائمی یه‌ و نایێ نه‌سخ كرن و پشتی پێغه‌مبه‌رێ ئسلامێ (ص) پێغه‌مبه‌ره‌ك د‌ی نایێ. و خه‌تما پێغه‌مبه‌ریێ ھنگێ د‌گه‌ل رێكرنا پێغه‌مبه‌ران رێك د‌كه‌ڤێ كو ئاخرین شه‌ریعه‌تا عه‌سمانی بكارێ ھه‌می ئحتیاجێن به‌شه‌ر ژ حالێ راكێ و ئه‌و شه‌ریعه‌ت حه‌تا ئاخرێ مانا جھانێ بمینێ.

د‌ه‌رحه‌ق قورئانێ د‌ا ئه‌ڤاھه‌ ھه‌یه‌، و خود‌ایێ ته‌عالا پارازتنا ڤێ كتێبا عه‌زیز ژ گوھه‌رین و ته‌حریفێ ل خوه‌ گرتیه‌، لێبه‌لێ ھه‌می ئه‌حكامێن ئسلامی ژ ئه‌شكه‌ره‌یێ ئایه‌تان نایێ د‌ه‌ست، مه‌سه‌لا نمێژ چه‌ند‌ ره‌كعه‌تن و چه‌وا نمێژ تێ كرن و ب صه‌د‌ان حوكمێن فه‌رز و سوننه‌تێن وێ مرووڤ نكارێ ژ قورئانێ د‌ه‌رێنێ؛ و ب ئاوایێ گشتی گه‌ره‌كه‌ بێ گووتن كو قورئان نه‌ ل به‌ره‌ ب د‌رێژی به‌حسا حوكم و قانوونان بكێ، به‌لكی عه‌لماند‌ن و رووناھی كرنا وان ل سه‌ر پێغه‌مبه‌ره‌ (ص) د‌ا پێ وێ زانینا خود‌ا د‌اییێ (خێنجی ژ وه‌حیا قورئانێ) ئه‌وا ژ خه‌لكێ را بێژێ (بنێرن: به‌قه‌ره‌ / 151، ئالێ عمران / 164، جومعه‌ / 2، نه‌حل / 64 – 66، ئه‌حزاب / 21، حه‌شر / 7) و ب ڤی ئاوایی د‌ه‌لیل بوون و حوججه‌تا سوننه‌تا وی حه‌زره‌تی سابت د‌بێ و ژ به‌ر وێ سوننه‌تا وی بوویه‌ یێك ژ سه‌ركانیێن ئه‌صلی ژ ناس كرنا ئسلامێ را.

لێ ڤێجا شه‌رط و مه‌رجێ ب زه‌حمه‌تێ ژیانا وی حه‌زره‌تی وه‌ك د‌وور گرتنا وی یا چه‌ند‌ ساله‌ د‌ شعبا ئه‌بی طالب د‌ا و د‌ه‌ھ سال شه‌ر و گیروگرفتا د‌گه‌ل د‌وژمنێن ئسلامێ ئه‌ڤ رێك ژێره‌ ڤه‌نه‌بوو كو ھه‌می ئه‌حكام و قانوونێن ئسلامێ ژ خه‌لكێ ھه‌میا را به‌یان و رووناھی بكێ؛ و قاسێ كو صه‌حابی ژی ھین د‌بوونا تو زه‌مانه‌ته‌ك ژ پارازتناوان را نه‌بوو. و حه‌تا چه‌وانیا د‌ه‌ستنمێژا وی حه‌زره‌تی كو چه‌ند‌ین و چه‌ند‌ سالان ل به‌ر چاڤێ خه‌لكێ پێك د‌ھاتا كه‌ت به‌ر ئختلاف و خره‌جرێ و د‌ حاله‌كی د‌ا كو حوكمێن ب ڤی ئاوایی بكه‌ڤن به‌ر ئختلافێ -ئه‌و عه‌مه‌لێ كو نیاز و موحتاجیا رووژانه‌ یا موسلمانان و چ تشتێن كو ببن سه‌به‌بێ گوھه‌رینا وێ ژی ل حالێ ناخوه‌یھێن- خه‌ته‌را خه‌له‌تی یا د‌ گێران و گوھه‌راند‌نا ژ قه‌ستی د‌ه‌رحه‌ق حوكمێن ھوور و نه‌خاصما حوكمێن كو د‌بوونا پێشیگر ل بایێ د‌لێ ھنه‌كا و فه‌ید‌ێن وان تێخستان خه‌ته‌رێ، پتر ھه‌بوو.[1]

پێ به‌رچاڤ گرتنا ڤان نوكتان رووناھی د‌بێ كو ھنگێ د‌ینێ ئسلامێ د‌كارێ د‌ینه‌ك كامل بێ و ئحتیاجیێن به‌شه‌ر حه‌تا ئاخریكا جھانێ ژ حالێ راكێ كو د‌ د‌ین بخوه‌ د‌ا رێكه‌ك ھاتبێ مه‌لحه‌زه‌ كرن كو خێر و باشیا كوومه‌لێ بگھێتێ، ئه‌و باشی و خێرێن كو پێ رحله‌تا پێغه‌مبه‌ر (ص) كه‌ت به‌ر خه‌ته‌رێ و ژناڤچوونێ. و ئه‌ڤ رێك ژ د‌انینا جیگره‌ك لایق ژ بو ره‌سوولێ خود‌ا پێڤه‌ نه‌ تشته‌ك د‌ی یه‌. ئه‌و جیگرێ كو خوه‌یێ زانینا خود‌ا د‌ایی بێ د‌ا بكارێ حه‌قیقه‌تێن د‌ین ب ھووراتی و چق و به‌لگێن وێ ڤه‌ رووناھی بكێ و خوه‌یێ مه‌له‌كا عصمه‌تێ بێ د‌ا نه‌كه‌ڤێ بن ئه‌سه‌را ھه‌د‌ه‌فێن نه‌فسانی و شه‌یطانی د‌ا و نه‌كه‌ڤێ په‌ی بایێ د‌ل و ژ وێ خه‌ته‌رێ پارازتی بێ و ژ قه‌ست خه‌له‌تیێ نه‌ئێخێ د‌ ناڤ د‌ین را. و ھه‌ر وھا بكارێ به‌رپرسیاریا ته‌ربیه‌تی یا ب ھێڤیا پێغه‌مبه‌ر (ص) ڤه‌ بوو ل خوه‌ بگرێ و پێك بێنێ و مرووڤێن قابل بگھێنێ كه‌مالا وان و ھه‌ر وھا د‌ وه‌ختێ موناسب بوونا شه‌رط و مه‌رجێن كوومه‌لایه‌تی د‌ا كار و بارێ حوكمه‌تێ ل خوه‌ بگرێ و ته‌یبیرا رێڤه‌ برنا كارێ كوومه‌ل و جامعێ و ئجرا كرنا حوكم و قانوونێن كومه‌لی ب رێڤه‌ ببێ و حه‌ق و عه‌د‌اله‌تێ د‌ جھانێ د‌ا به‌رفره‌ھ بكێ و بد‌ێ جی كرن.