راكرنا چه‌ند شوبھان

شوبھا 4: ئه‌گه‌ر حوكمێ ئلاھی ژ عه‌زاب دانا گونه‌ھكارا ره‌ ده‌ستھاتا عه‌داله‌تێ بێ، ھنگێ عه‌زاب نه‌دانا وان خلافێ عه‌داله‌تێ یه‌، و ئه‌گه‌ر خلاسیا ژ عه‌زاب كو نه‌تیجا قه‌بوولیا شه‌فاعه‌تێ یه‌ عادلانه‌ بێ، ھنگێ ئه‌و حوكمێ پێشده‌ ب عه‌زابدانێ ھاتی دایین نه‌عادلانه‌ بوویه‌.

جه‌واب: ھه‌ر یێك ژ حوكمێن خودێ – چ حوكمێ ب عه‌زاب پێشیا شه‌فاعه‌تێ، چ ژی حوكمێ خلاسیا ژ عه‌زاب پشتی شه‌فاعه‌تێ – رێك كه‌تیه‌ دگه‌ل عه‌داله‌ت و حكمه‌تێ و مه‌عنا عه‌داله‌ت و حكمه‌تا ھه‌ردوكا پێكڤه‌ نه‌ جه‌معا ناڤبه‌ینا «ضدین»ا ده‌ یه‌ چكو «مه‌وضووع»ێ وا فه‌رق دكێ. رووناھی كرنا ڤێ گووتنێ ئه‌ڤه‌ كو: حوكمێ ب عه‌زاب ده‌ستھاتا كرنا گونه‌ھا یه‌، بێ‌ی وێ یێكێ كو ناڤه‌رووكا شه‌فاعه‌تێ به‌رچاڤ بێ گرتن ده‌رحه‌ق گونه‌ھكارا دا. و حوكمێ خلاسیا ژ عه‌زاب ب حوكمێ ئه‌شكه‌ره‌ بوونا ناڤه‌رووكا شه‌فاعه‌تێ یه‌. و گوھه‌رینا حوكم ژ به‌ر گوھه‌رینا قه‌یدا «مه‌وضووع» د ئه‌حكام و ته‌قدیراتێن ته‌كوینی و د ئه‌حكامێن ته‌شریعی دا گه‌له‌ك ھه‌یه‌. و عه‌ینی وه‌ك چه‌وا حوكمێ ب عادلانه‌ بوونا مه‌نسووخ نسبه‌ت ب زه‌مانێ خوه‌ مونافات تنه‌ گه‌ل عادلانه‌ بوونا حوكمێ ناسخ د زه‌مانێ پشتی نه‌سخێ ده‌؛ و حه‌كیمانه‌ بوونا ته‌قدیرا به‌لا پێش دوعایێ ئان دانا صه‌ده‌قێ مونافات تنه‌ گه‌ل حه‌كیمانه‌ بوونا راكرنا وێ پشتی دوعا و صه‌ده‌قه‌ دانێ؛ و حوكمێ عه‌فوو كرنا گونه‌ھ ژی پشتی شه‌فاعه‌تێ مونافات تنه‌ گه‌ل حوكمێ عه‌زاب پێشیا پێك ھاتنا شه‌فاعه‌تێ.

شوبھا 5: خودایێ ته‌عالا په‌یره‌ویا ژ شه‌یطان سه‌به‌ب زانیه‌ ژ بونا عه‌زاب دیتنێ، چه‌وا كو ئایه‌تێن ٤٣-٤٢ ژ سووره‌تێ حجر كه‌ره‌م دكێ: « إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ õ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِينَ - موحه‌قه‌ق ئه‌ی ئبلیس تو نكاری سه‌ر به‌نده‌یێن من بكه‌ڤی خێنجی ژ وانیێن دكه‌ڤن په‌ی ته‌ و قرارگه‌ھا وان ھه‌میان د جه‌ھنه‌مێ دا یه‌».

نخوه‌ عه‌زابدانا گونه‌ھكاران د عاله‌ما ئاخره‌تێ دا یێك ژ سوننه‌تێن ئلاھی یه‌ و مه‌علوومه‌ كو گوھه‌رین ژ سوننه‌تێن ئلاھی را چێنابێ، چه‌وا كو ئایه‌ت ژی كه‌ره‌م دكێ: « ... و َلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا - قه‌ت تو گوھه‌رینێ د سوننه‌تا خودا ره‌ نابینی و ئێكجار تو ته‌بدیلێ د سوننه‌تا خودا ده‌ په‌یدا ناكی». (فاطر / ٤٣). نخوه‌ چه‌وا چێدبێ كو ئه‌ڤ سوننه‌ت پێ شه‌فاعه‌تێ بێ شكاندن؟

جه‌وابا ٥: جه‌وابا ڤێ شوبھێ ئه‌ڤه‌ كو قه‌بوول بوونا شه‌فاعه‌تێ ده‌رحه‌ق گونه‌ھكارێن خوه‌ی شه‌رط و مه‌رج دا یێك ژ سوننه‌تێن بێ گوھه‌رینێن ئلاھی تابعێ پیڤه‌ك و ملاكێن واقعی نه‌ و قه‌ت چ سوننه‌ت دگه‌ل وی قاسی كو شه‌رط و مه‌رجێن وێ د جی دا بن نایێن گوھه‌رین. لێ گووتنێن كو ده‌لاله‌ت دكن ل سه‌ر ڤان سوننه‌تان ، غالب د مه‌قامێ به‌یان كرنا ھه‌می قه‌ید و شه‌رطێن وێ دا نینه‌. ژ به‌ر ڤێ ھنه‌ك جاران ئه‌شكه‌ره‌یێ ھنه‌ك ئایه‌تان به‌حسا چه‌ند سوننه‌تان ب ھه‌ڤ را دكێ؛ حالحاله‌ د واقع دا مصداقا ئایه‌تێ ئه‌خه‌صص و تابعێ ملاكا ته‌قوا یه‌. نخوه‌ ھه‌ر سوننه‌ته‌ك پێ به‌رچاڤ گرتنا قه‌ید و شه‌رطێن وێ یێن واقعی سابته‌ و نایێ گوھه‌رین. سوننه‌تا شه‌فاعه‌تێ ژی ژ وا یه‌ كو نسبه‌ت ب گونه‌ھكارێن تایبه‌ت كو شه‌رط و مه‌رجێن لازم و موعه‌ییه‌ن د وا دا ھه‌بن و مه‌شموولێ چارچووڤه‌ك كفش بن سابت و قابلیه‌تا گوھه‌رینێ ژێرا نینه‌.

شوبھا 6: وه‌عده‌ و سووزا شه‌فاعه‌تێ دبێ سه‌به‌ب كو خه‌لك زر ببن و ده‌وامێ بدن گونه‌ھ و رێكا خوه‌ یا خوه‌ھر.

جه‌واب: جه‌وابا ڤێ شوبھێ كو ده‌رحه‌ق قه‌بوولا ته‌وبێ و عه‌فوو كرنا گونه‌ھان (ته‌كفیر السیئات) دا ژی عه‌ینی یه‌، ئه‌ڤه‌ كو: داگری و مه‌شموول بوونا شه‌فاعه‌ت و مه‌غفره‌تێ ھنه‌ك شه‌رط ھه‌نه‌ كو شه‌خصێ گونه‌ھكار نكارێ یه‌قین بكێ كو وێ ئه‌و شه‌رط بێن جی. یێك ژ شه‌رطێن به‌ر شه‌فاعه‌تێ كه‌تن ئه‌ڤه‌ كو مرووڤ ئیمانا خوه‌ حه‌تا ئاخرین بێھنێن ژیانا خوه‌ یا دونیایێ بپارێزێ و خوه‌ی بكێ و ئه‌م زانین كه‌س نكارێ ئه‌ڤێ یه‌قینێ ده‌ست خوه‌ ڤه‌ بێنێ.

ژ ئالیێ دی ڤه‌ ژی ڤێجا كه‌سێ گونه‌ھه‌ك كر ئه‌گه‌ر قه‌ت چ به‌رھێڤی ژ عه‌فوو كرنێ تنه‌بن وێ بێ ھێڤی ببێ و ده‌ما بێ ھێڤی بوو ئێدی ده‌ست كێشانا ژ گونه‌ھ د وی دا زه‌عێف دبێ و وێ ده‌وامێ بدێ رێكا خه‌له‌ت و خوه‌ھر. ژ به‌ر ڤێ یێكێ ئاوایێ ته‌ربیه‌تا ته‌ربیه‌تكه‌رێن خودایی ئه‌ڤه‌ كو دائم خه‌لكێ د ناڤ خه‌وف و ره‌جائێ دا (طرس و به‌رھێڤیێ) دھێلن؛ نه‌ ئه‌وقاس ئه‌وا ب ره‌حما خودێ ھێڤیدار دكن كو ئێكجار خوه‌ ل به‌رابه‌رێ خودا دا د ئێمناھیێ دا ببینن و نه‌ ژی ئه‌وقاس ئه‌وا بطرسینن كو ژ ره‌حمه‌تا خودا بێ ھێڤی ببن. و چه‌وا كو ئه‌م زانن ئه‌ڤ ئێمناھی و بێھێڤی بوون ژ گونه‌ھێن كه‌بیره‌ حه‌ساب دبن.

شوبھا 7: ئه‌سه‌را شه‌فاعه‌تێ د خلاسیا ژ عه‌زاب دا ب ڤێ مه‌عنێ یه‌ كو كارێ یێن دی (شه‌فاعه‌تكه‌ران) د به‌خته‌وه‌ری و خلاسیا ژ به‌ختره‌شیێ ژ مرووڤ ره‌ ئه‌سه‌ر ھه‌یه‌. حالحاله‌ گووره‌كی ئایه‌تا (نه‌جم / 39) : « وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى - ته‌نێ خه‌باتا مرووڤ بخوه‌ یه‌ كو ئه‌وی دگھێنێ به‌خته‌وه‌ری و سه‌عاده‌تێ.

جه‌وابا ٧ :سه‌عی و خه‌باتا مرووڤ ژ گھانا مه‌خسه‌دێ را جارنا راسته‌راست چێدبێ و حه‌تا بنی پێڤه‌ دچێ، جارنا ژی نه‌ راسته‌راست و پێ حازر كرنا وه‌سیله‌ و وه‌سائطان. ئه‌وێ به‌ر شه‌فاعه‌تێ دكه‌ڤێ خه‌باته‌ك ژ ده‌ستڤه‌ ئانینا پێشه‌كیێن به‌خته‌وه‌ریێ را كریه‌. چكو باوه‌ری ئانین ھه‌ر وھا ده‌ستڤه‌ ئانینا شه‌رط و مه‌رجێن شه‌فاعه‌تێ خه‌باتكه‌ر ژ گھانا به‌خته‌وه‌ریێ را ھه‌ر چه‌ند خه‌باته‌ك ب كێماسی ڤه‌. و ژ به‌ر وێ یه‌ ژ خوه‌ حه‌تا ب زه‌مانه‌كی د ناڤ طه‌نگی و نه‌رحه‌تیێ دا یه‌؛ زه‌حمه‌تیێن عاله‌ما قه‌برێ و عه‌ره‌ساتێ، یانی زه‌حمه‌تیێن ده‌سپێكا قیامه‌تێ. لێ د ھه‌ر حال و كاری دا ئه‌وی بخوه‌ كووك و دارا به‌خته‌وه‌ریێ یانی ئیمان د دلێ خوه‌ دا چاندیه‌ و جار و بار ژی پێ كار و عه‌مه‌لێ صالح و قه‌نج ئه‌و ئاڤ دایه‌ ب ئاوایه‌كی كو حه‌تا ئاخریكا عه‌مرێ وی د دونیایێ دا ھشك نه‌بێ. نخوه‌ به‌خته‌وه‌ریا وی دیسا پالدایی یه‌ سه‌ر سه‌عی و خه‌باا وی بخوه‌، ھه‌رچه‌ند شه‌فاعه‌تكه‌ر ژی ئه‌سه‌را وان ل سه‌ر به‌خته‌وه‌ریا وی ھه‌یه‌؛ وه‌ك چه‌وا د دونیایێ دا ژی ھنه‌ك دی ل ھدایه‌ت و ته‌ربیه‌تا مرووڤان دا ئه‌سه‌ر ھه‌بوونه‌؛ و ئه‌سه‌را وان نه‌ ب مه‌عنا نه‌فیا سه‌عی و خه‌باتا فه‌رد و مرووڤ بخوه‌ یه‌.