په‌یوه‌ندا دونیا و ئاخره‌تێ



دھ ه‌ر حال و كاری دا ئه‌گه‌ر كه‌سه‌ك ئاخره‌تێ سه‌ر بخوه‌ و نه‌ گرێدایی ب دونیایێ ڤه‌ بزانێ و كارێ دونیایێ بێ ته‌ئسیر بزانێ د خوه‌شی و عه‌زابێ ئاخره‌تێ دا ئه‌وی باوه‌ری ب قیامه‌تا كو یێك ژ روكنێن باوه‌ریا دینێن عه‌سمانی یه‌ مه‌ ئانیه‌. چكو ئه‌ڤ ئه‌صل ب خێر و جه‌زا و كریارێن دونیایی ڤه‌ گرێدایی یه‌ و ل سه‌ر ڤێ یێكێ ئاڤا بوویه‌ و ژ به‌ر ڤێ یه‌ك و دونیا بازار و تجاره‌تخانه‌ ئان زه‌ڤی و مه‌زره‌عا ئاخره‌تێ ھاتیه‌ ناڤ كرن. كو گه‌ره‌كه‌ ل ڤێده‌رێ كار و خه‌بات بێ كرن و بێ چاندن و ل وێده‌رێ ژێ ھلانی و چنی.[1] مه‌فھوومێ ده‌لیلێن مه‌عادێ و گووتنێن قورئانێ ژی ژ ڤێ پێڤه‌ نه‌ تشته‌ك دی یه‌.

خوه‌شیێن دونیایێ نه‌ سه‌به‌بێ به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ نه‌

ھنه‌كا ژی وه‌ره‌نگ فكر كریه‌ كو خوه‌شی و زارووك و مالێ دونیایێ سه‌به‌بێ رحه‌تی و خوه‌شیا ئاخره‌تێ نه‌ ژی. و به‌لكی چال كرنا زێر و زیڤ و موجه‌وھه‌رات و تشتێن خارنێ دگه‌ل مری ژ ڤێ خیال و بیر و ھزرێ ھاتبێ مه‌یدانێ.

قورئان كه‌ره‌م دكێ كو ئه‌و مال و زارووك بخوه‌ بخوه‌ دبن سه‌به‌بێ نێزیكیا خودا (سه‌به‌ء / 37) نه‌ ژی د جھانا ئاخره‌تێ دا فه‌یدێ دگھینن كه‌سی (شوعه‌راء / 88؛ لوقمان / ٣٣، ئالێ عمران / ١٠، ١١٦، موجادله‌ / ١٧) و ژ خوه‌ ئه‌ڤ ئاوایێ په‌یوه‌ند و وه‌سیلێن دونیه‌وی ل وێده‌‌رێ ژناڤ دچن (به‌قه‌ره /‌ ١٦٦، موئمنوون / ١٠١) و ھه‌ركه‌س ھه‌یی و ھه‌می تشتێن خوه‌ به‌ر ددێ (ئه‌نعام / ٩٤) و ته‌ك و ته‌نێ ب ئالیێ خودایێ خوه‌ ڤه‌ تێ حه‌شر كرن و برن (مه‌ریه‌م / ٨٠، ٩٥) و ته‌نێ په‌یوه‌ند و گرێدانێن مه‌عنه‌وی و خودایی دمینن و ژ به‌ر ڤێ یه‌ كو باوه‌ردارێن كو دگه‌ل ھه‌ڤژین و زارووك و فامیل و ئه‌قره‌بان په‌یوه‌ند و گرێدانێن ئیمانێ ھه‌بن د بھشتێ دا گه‌ل ھه‌ڤن (ره‌عد / ٢٣، غافر / ٨، طوور / ٢١).

وه‌لحاصل: په‌یوه‌ند و گرێدانا د ناڤبه‌ینا دونیا و ئاخره‌تێ دا ھه‌یی نه‌ وه‌ك په‌یوه‌ندێن د ناڤ تشتێن دونیایی دا نه‌. نه‌ وه‌ره‌نگه‌ كو ھه‌ر كه‌س د دونیایێ دا كه‌یفخوه‌شتر و قه‌وی تر و سپه‌حیتر و ده‌وله‌مه‌ندتر بێ د ئاخره‌تێ دا ژی وێ وه‌ره‌نگ بێ، ئه‌گه‌ر نه،‌ گه‌ره‌ك فرعه‌ون و قاروون به‌ھره‌مه‌ندتار بوونا...!

ھنه‌ك ژ نه‌زانا گومان كرنه‌ كو مه‌ئالا ئایه‌تا ئسراء / 72 « وَمَن كَانَ فِي هَـذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلاً - و كه‌سێ د ڤێ دونیایێ دا كوور بێ د ئاخره‌تێ دا ژی كوور و ل رێ ونداتره‌»؛ ئه‌ڤه‌ كو به‌ھره‌مه‌ندی و سه‌لامه‌تیا دونیای گرێدانه‌ك راسته‌راست گه‌ل سه‌لامه‌تی و به‌ھره‌مه‌ندی یا ئاخره‌تێ ھه‌یه‌، حالحاله‌ كوری یا د ئایه‌تێ دا نه‌ كوریتی یا به‌ده‌نی و ئه‌شكه‌ره‌ یه‌ به‌لكی مه‌خسه‌د كوریتی یا دله‌. چه‌وا كو د ئایه‌ته‌ك دی دا كه‌ره‌م دكێ: « فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ - چاڤ كور نابن به‌لكی ئه‌و دلێن د سنگا دا كور دبن» (حه‌ج / ٤٦).

Ùˆ طاھا / ١٢٤-١٢٦ كه‌ره‌م دكێ: « ÙˆÙŽ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى õ قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا  õ قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى - كه‌سێ ژبیر ئانینا من (ئان كتێبا من) پش خوه‌ ڤه‌ ئاڤێت ÙˆÛŽ ژیانه‌ك ب زه‌حمه‌ت ھه‌بێ. Ùˆ رووژا قیامه‌تێ ئه‌مێ ئه‌وی كوور مه‌حشوور بكن. دبێژێ: چره‌ ته‌ ئه‌ز كوور مه‌حشوور كرم حالحاله‌ ئه‌ز بینا بووم؟ (خودێ) دبێژێ: وھا یه‌، ئایه‌تێن خودایێ ته‌ ب ئالیێ ته‌ دا ھاتن، ڤێجا ته‌ئ ه‌و ژبیر كرن؛ ئھا ب ÙˆÛŒ ئاوایی ئیروو تو Ú˜ÛŒ ھاتی Ú˜ بیر كرن». نخوه‌ سه‌به‌بێ كوری یا د ÙˆÛŽ جھانێ دا ژبیر كرنا ئایه‌تێن خودا یه‌ د Ú¤ÛŽ جانێ دا، نه‌ كوریا زاھری Ùˆ ئه‌شكه‌ره‌.

Ú¤ÛŽ گووره‌كێ گرێدان Ùˆ په‌یوه‌ندا دونیا Ùˆ ئاخره‌تێ نه‌ Ú˜ قسمێ په‌یوه‌ندا د ناڤبه‌ینا ئه‌سبابو  موسه‌ببه‌باتێن دونیه‌وی یه‌.

خوه‌شیێن دونیایی سه‌به‌بێ به‌ختره‌شیا ئاخره‌تێ نینن

ھنه‌كا ژی گومان كریه‌ ناڤبه‌ینا خوه‌شیێن دونیا و ئاخره‌تێ دا گرێدان و ه‌یوه‌نده‌ك به‌رڤاژی ھه‌یه‌ و ئه‌و كه‌س به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ ده‌ستڤه‌ تینن كو ژ خوه‌شیێن دونیایێ بێ به‌ھر بن. و به‌رھه‌مه‌ندێن ژ خوه‌شیێن دونیایێ ژی ژ به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ بێ به‌ھرن. لێ ئڤێنھه‌ بێ خه‌به‌رن ژ ڤێ یێكێ كو دنیا خازی به‌رابه‌ر نینه‌ دگه‌ل به‌ھره‌مه‌ندیا ژ خوه‌شیێن دونیایێ (بنێرن ئایه‌تێن: به‌قه‌ره‌ / ٢٠٠، ئالێ عمران / ٧٧، ئسراء / ١٨، شوورا / ٢٠، ئه‌حقاف / ٢٠) به‌لكی دونیاخاز ئه‌وه‌ یێ له‌ززه‌تێن دونیایێ بكێ ئارمانج و ھه‌ده‌فا خه‌بات و كریارێن خوه‌ و ھه‌می قووه‌تا خوه‌ ژ گھانا وان را بكار ببێ، ھه‌رچه‌ند نه‌گھێ خوه‌ستا خوه‌. و ئاخره‌تخاز ژی ئه‌وه‌ دلێ خوه‌ ب له‌ززه‌تێن دونیایێ ڤه‌ گرێ نه‌دێ و ھه‌ده‌فا وی ئاخره‌ت بێ ھه‌رچه‌ند گه‌له‌ك ژ خوه‌شیێن دونیایێ به‌ھره‌مه‌ند بێ، وه‌ك حه‌زره‌تێ سوله‌یمان و گه‌له‌ك ژ پێغه‌مبه‌رێن دی یێن خودا صه‌له‌وات و سه‌لامێن خودا ل سه‌ر وان بن، كو ژ گه‌له‌ك خوه‌شیێن دونیایێ به‌ھره‌مه‌ند بوونه‌ و ژ بونا گھانا به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ و رازی بوونا خودا ئستفاده‌ ژێ كرنه‌.

نخوه‌ ناڤبه‌ینا به‌ھره‌مه‌ندیا ژ خوه‌شیێن دونیایی و خوه‌شیێن ئاخره‌تێ نه‌ ته‌ناسوبا راسته‌راست و نه‌ ته‌ناسوبنا به‌رڤاژی تنه‌ھن. به‌لكیھ ه‌م خوه‌شی و ھه‌م به‌لایێن دونیایێ حه‌كیمانه‌ د ناڤ خه‌لكێ ده‌ بلاڤ بوونه‌ (زوخروف / 32) و ھه‌می ژ بو ئمتحانا وا یه‌[2] و به‌ھره‌مه‌ندی ئان مه‌حروومیه‌تا ژ خوه‌شیێن دونیایێ بخوه‌ بخوه‌ نه‌ نیشانێ نێزیكی و نه‌ دووریا ژ خودێ یه‌ و نه‌ ژی سه‌به‌بێ به‌خته‌وه‌ری و به‌ختره‌شی یا ئاخره‌تێ (ئالێ عمران / 179، موئمنوون / 56، فه‌جر / 15، 16).

نه‌تیجه‌ و ده‌ستھات

ده‌ستھاتا ڤێ به‌حسێ ئه‌ڤه‌ كو ئنكارا په‌یوه‌ندا ناڤبه‌ینا دونیا و ئاخره‌تێ ده‌ د حوكمێ ئنكارا مه‌عاد‌ێ دا یه‌، لێ نه‌ په‌یوه‌ندا د ناڤ خوه‌شیێن دونیایێ و ئاخره‌تێ و نه‌خوه‌شیێن وا ده‌. ئه‌وا دبێ سه‌به‌بێ خوه‌شی ئان عه‌زابێ ئاخره‌تێ كار و كریارێن ئختیاریێن مرووڤانه‌ د دونیایێ ده‌. و ئه‌ڤاھه‌یه‌ ده‌ستاتا ب صه‌دان ئایه‌تێن قورئانێ كو به‌ھره‌مه‌ندیا به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ د گره‌وا ئیمانا ب خودێ و رووژا قیامه‌تێ و پێغه‌مبه‌را دا دانیه‌ و ھه‌ر وھا كرنا كارێن خودایی وه‌ك نمێژ و رووژی و جھاد و دانا د رێكا خودێ دا و قه‌نجی یا دگه‌ل عه‌ڤدێن خودێ و ئه‌مرێ ب قه‌نجیێ و نه‌ھیا ژ كرێتێ و موقالا گه‌ل كافر و زالمان و رابوونا عه‌داله‌ت و جی كرنا وی. و عه‌زابێ ئه‌به‌دی ژی د ناڤ كوفر و شرك و نفاق و ئنكارا قیامه‌تێ و ده‌ره‌وین كرنا پێغه‌مبه‌ران و گونه‌ھكاری و زولمێ و ... دانیه‌.

د ئایه‌ته‌كی دا ب ئاوایێ گشتی سه‌به‌بێ به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی «ئیمان و كار و عه‌مه‌لێ صالح و قه‌نج» زانیه‌[3] و سه‌به‌بێ به‌ختره‌شیێ ژی كوفر و گونه‌ھكاری دایه‌ ناساندن.[4]

[1]- لازمه‌ مرووڤ ھای ژ ڤێ یێكێ ھه‌بێ كو د‌ قورئانا پیرووز د‌ا مزگینیا پاد‌اش و خه‌لاتێن د‌ونیایی ژی ھاتیه‌ د‌ایین، لێبه‌لێ پاد‌اش و جه‌زایا كامل و د‌ائمی تایبه‌تیێ ئاخره‌تێ یه‌.

[2]- ئه‌نفال / 28، ئه‌نبیاء / 35، ته‌غابون / 15، ئه‌عراف / 168، كه‌ھف / 7، مائد‌ه‌ / 48، ئه‌نعام / 165، نه‌مل / 40، ئالێ عمران / 186.

[3]- به‌قه‌ره‌ / 25، 38، 62، 82، 103، 112، 277، ئالێ عمران / 15، 57، 114، 115، 133، 179، 195، 195، 198، نساء / 13، 57، 122، 124، 146، 152، 162، 173، مائد‌ه‌ / 9، 65، 69، ئه‌نعام / 48، ته‌وبه‌ / 72، یوونس / 4، 9، 63، 64، ره‌عد‌ / 29، ئبراھیم / 23، نه‌حل / 97، كه‌ھف / 2، 29، 30، 107، طاھا / 75، حه‌ج / 14، 23، 50، 56، فورقان / 15، عه‌نكه‌بووت / 7، 9، 58، رووم / 15، لوقمان / 8، سه‌جد‌ه‌ / 19، سه‌به‌ء / 4، 37، فاطر / 7، ص / 49، زومه‌ر / 20، 33، 35، غافر / 40، فوصصله‌ت / 8، شوورا / 22، 26، جاسیه‌ / 30، فه‌تح / 17، حه‌د‌ید‌ / 12، 21، ته‌غابون / 9، طه‌لاق / 11، ئنشقاق / 25، بورووج / 11، تین / 6، به‌یینه‌ / 7، 8.

[4]- به‌قه‌ره‌ / 24، 39، 81، 104، 161، 162، ئالێ عمران / 21، 56، 86، 88، 91، 116، 131، 176، 177، 196، 197، نساء / 14، 56، 121، 145، 151، 161، 168، 169، 173، مائد‌ه‌ / 10، 36، 72، 86، ئه‌نعام / 49، ته‌وبه‌ / 3، 68، یوونس / 4، 8، ره‌عد‌ / 5، كه‌ھف / 32، غافر / 6، شوورا / 26، جاسیه‌ / 11، فه‌تح / 13، 17، حه‌د‌ید‌ / 19، موجاد‌له‌ / 5، ته‌غابون / 10، مولك / 6، ئنشقاق / 22، 24، غاشیه‌ / 23، 24، به‌یینه‌ / 6.



back 1 2