حه‌ضره‌تێ موحه‌ممه‌د(ص)

د سالا ٢. ھ. ک. دا گرینگترین گه‌نگه‌شه‌ و رووبروو بوونا چه‌کدارانه‌ یا موسلمانا و موشرکێن مه‌ککه‌هێ قه‌ومی؛ د شه‌ره‌کی کو ب ناڤێ «به‌در» ده‌نگ دا، دگه‌ل ڤێ یێکێ کو هه‌ژمارا موسلمانان کێمتر ژ یا مه‌ککیان بوو ل به‌ر وان دا ب سه‌ر که‌تن و ژ موشرکان گه‌له‌ک که‌سان هاتن کوشتن و هێسیر بوون و یێن دی ژی ره‌ڤیان. سه‌رکتنا ل به‌درێ دا بهنا موسلمانان گه‌ش و کێفا وان خوه‌ش کر؛ لێ به‌لێ ل مه‌ککه‌هێ دا هه‌می ژ به‌ر شکه‌ست و هلوه‌شینێ خه‌مگیر و شیندار و عه‌رنوک بوون و ل هزرا تولهلدانێ دا بوون. ژ ئالیێ دی ڤه‌ ژی یێکه‌مین شه‌رێ موسلمانان دگه‌ل جهوویێن «به‌نی قینقاع»ێ کو ل ده‌رڤه‌یێ مه‌دینه‌یێ دا دژیان، پشت ده‌مه‌کی کورت پاش شه‌رێ به‌درێ پێک هات و یێن جهوو بێچار مان و سه‌رئه‌نجام خوه‌ پاشدا دان و ئه‌و هه‌رێم ته‌سلیمێ موسلمانان کرن.

ل سالا ٣. ھ. ک. دا قوره‌یشیان ژ عه‌شیرێن دی بونا سه‌کنینا ل به‌ر موسلمانان دا ئاریکاری خوه‌ستن و دگه‌ل له‌شکه‌ره‌کی بهێز ب فه‌رمانده‌ریا ئه‌بوو سوفیان به‌ره‌و مه‌دینه‌یێ ڤه‌ رێکه‌تن. پێغه‌مبه‌ر (ص) پێشیێ دخوه‌ستا کو ل مه‌دینه‌یێ دا بمینێ، لێ سه‌رئه‌نجام بریار دا کو بونا سه‌کنینا ل به‌ر له‌شکه‌رێ مه‌ککیان دا ژ باژار ده‌رکه‌ڤه‌. ل جهه‌کی نێزیکێ چیایێ ئوحودێ دا هه‌ر دو له‌شکه‌ر گه‌ل هه‌ڤ رووبروو بوون و دگه‌ل ڤێ یێکێ کو ئه‌ول سه‌رکه‌تن یا موسلمانا بوو، لێ پێ پیلانه‌کی کو خالدێ کورێ وه‌لید پێک ئانی و ژ به‌ر غه‌فله‌تا کومه‌کی ژ موسلمانان، موشرکان ژ پاشڤه‌ ئێریش ئانین و ده‌ستپێ کوشتنێ کرن. ل ڤێ شه‌رێ دا حه‌مزه‌ مامێ پێغه‌مبه‌ر (ص) گه‌هشت شه‌هاده‌تێ. پێغه‌مبه‌ر (ص) ب خوه‌ بریندار بوو کو شایعه‌یا شه‌هید بوونا پێغه‌مبه‌ر (ص) موسلمانان لاواز کر. موسلمانان ب ئاوایه‌کی دلگرتی و خه‌مگیر به‌ره‌و مه‌دینه‌یێ ڤه‌ زڤریان و ئایه‌تێن قورئانا پیروز کو ل ڤێ ڤه‌برێ دا هاتنه‌ هنارتن، ته‌سلیه‌ت و سه‌رخوه‌شی دانێ دگره‌ به‌ر خوه‌.
ل سالا ٤-ێ ھ. ک. چه‌ند په‌ڤچوون و گه‌نگه‌شه‌یێن فه‌شکیلی/په‌راکه‌نده‌ دگه‌ل عه‌شیرێن مه‌دینه‌یێ دا پێش هات کو ئه‌ڤ دیانه‌تا نوو ب سوود و فه‌یدا خوه‌ نه‌ددیتان و مومکن بوو کو دگه‌ل یێن دی ل هه‌ڤ بجڤن و ببن یێکپه‌رچه‌ و ئێریشێ بئانیان سه‌ر مه‌دینه‌یێ. دو قه‌ومینێن «ره‌جیع» و «بێرێ موعه‌ووه‌نه‌»یێ کو چه‌ند ته‌بلیغکه‌رێن موسلمان ب ده‌ستێ شه‌رڤانێن عه‌شیرێن یێکپه‌رچه‌ هاتن کوشتن، ڤێ یێکیتی و یێکپه‌رچه‌ییێ نیشان دده‌، و هه‌ر وصا خه‌باتا پێغه‌مبه‌ر (ص) بونا به‌رفره‌ھ کرنا ئیسلام ل مه‌دینایێ دا. ل ڤی سالی دا یێک ژ گرینگترین گه‌نگه‌شه‌یێن پێغه‌مبه‌ر (ص) دگه‌ل عه‌شیره‌کی ژ جهوویێن مه‌دینایێ سه‌ر ناڤێ «به‌نی نه‌ضیر» پێش هات کو پێغه‌مبه‌ر (ص) دگه‌ل وان موزاکه‌ره‌ کر و جهوو نێتا جانێ وی کرن و خوه‌ستن کو ئه‌وی بکوژن؛ لێ به‌لێ سه‌رئه‌نجام بێچار مان کو ژ وێ هه‌رێمێ کوچ بکن.

ل سالا داوی دا پێغه‌مبه‌ر (ص) و موسلمانان به‌ر ب سینورێن شامێ ل ده‌ره‌کی سه‌ر ناڤێ «دومه‌تول جه‌نده‌لێ» چوون؛ ده‌ما له‌شکه‌رێ ئیسلامێ گها وێ ده‌رێ، دژمن ره‌ڤیا بوو و پێغه‌مبه‌ر (ص) دگه‌ل موسلمانان ڤه‌گه‌ریان مه‌دینایێ. ل سالا ٥-ێ ھ. ک. هێجا نه‌قه‌دیا بوو کو ته‌هلووکه‌یه‌ک گه‌له‌ک مه‌زن پێغه‌مبه‌ر (ص) و موسلمانان ته‌هدید‌ کر و گه‌ف لێ کر. قوره‌یشیێن مه‌ککه‌هێ و جهوویێن قه‌وراندی یێ به‌نی نه‌ضیرێ و هه‌ڤپه‌یمانێن دی یێ وان ل هه‌مبه‌ر پێغه‌مبه‌ر (ص) دا بوون یێک و دگه‌ل له‌شکه‌ره‌کی گران کو هه‌ژمارا شه‌رڤانێن وان حه‌تا ١٠ هه‌زار ژی هاتیه‌ گوتن، به‌ره‌و مه‌دینایێ ڤه‌ رێکه‌تن. ده‌ما پێغه‌مبه‌ر (ص) ژێ ئاگاھ بوو، ئاناگورا روایه‌ته‌ک مه‌شهوور، ب پێشنیاریا سه‌لمانێ فارسی فه‌رمانا کولینا که‌ند و خه‌نده‌قێ ل ده‌ر و دورا مه‌دینایێ دا، دیار کر. ب ڤی ئاوایی ده‌ما له‌شکه‌رێ کافران گها مه‌دینایێ، ڤێجا دگه‌ل وێ ته‌یبیرا نوو رووبروو بوون و ل درێژاهیا روژێن کو هه‌ر دو له‌شکه‌ر ل به‌ر هه‌ڤ سه‌کنی بوون، تنێ په‌ڤچوونێن په‌راکه‌نده‌ قه‌ومی. سه‌رئه‌نجام، پاش ١٥ روژان، له‌شکه‌رێ کافران بێ نه‌تیجه‌ ڤه‌گه‌ری و موسلمانان ژی ژ نوو ڤه‌ ده‌ست پێ ژیانا خوه‌ یا روژانه‌ کرن.

ل سالا ٦-ێ ھ. ک. موسلمان کارین قه‌ومێ به‌نی موصطه‌له‌قێ کو ل دژ پێغه‌مبه‌ر (ص) به‌ر هه‌ڤ دبوون، ژ هه‌ڤ بقه‌تینه‌ و هه‌ما ل وێ سالێ دا ده‌سته‌یێن جووراجوور ژ له‌شکه‌رێن موسلمان به‌ره‌و عه‌شیرێن هه‌رێمێ هاتن رێکرن. ژ به‌ر هه‌ول و خه‌باتا په‌ی و په‌یا پێغه‌مبه‌ر (ص) ئێدی گه‌له‌ک ژ پرسگرێکان ژ سه‌ر رێکا موسلمانان هاتبوو راکرن، چکو ل باکوورا شووبهێ جزیره‌یێ، گه‌له‌ک ژ قه‌وم و قه‌بیله‌یان ل به‌ر پێغه‌مبه‌ر (ص) سه‌رێ فه‌رمانبه‌ریێ ته‌واندی بوون ئان ژی بووبوون موسلمان؛ و ئه‌و جهێ کو هێجا بیرا پیروزا پێغه‌مبه‌ر (ص) مژوول دکر، مه‌ککه‌ بوو. ل ڤێ سالێ دا پێغه‌مبه‌ر (ص) و موسلمانان قرارا چوونا حه‌ججێ دان و ب ڤی ئاوایی به‌ره‌و مه‌ککه‌هێ ڤه‌ رێکه‌تن. قوره‌یشیان بونا پێشی گرتنا ل پێغه‌مبه‌ر (ص) به‌رهه‌ڤ بوون و ل هه‌ڤ جڤیان و هنارتیه‌ک بال وی حه‌زره‌تی ڤه‌ رێکرن دا کو ئه‌وی ژ قوره‌یشیان بترسینه‌، لێ به‌لێ پێغه‌مبه‌ر (ص) دووباره‌ کر کو ل دژ شه‌ر و په‌ڤچوونێ یه‌ و پیروز گرتنا خانیێ خودا لازم دزانێ و حه‌تتا که‌ره‌م کر کو ئاماده‌ یه‌ قاس ده‌مه‌کی دگه‌ل قوره‌یشیان ئاشتیێ بکه‌ و په‌یمانا ئاشیتیێ گرێ بدن. قوره‌یشیان، ئه‌ول هه‌ڤده‌نگ نه‌بوون ل ڤێ مژارێ دا، لێ به‌لێ سه‌رئه‌نجام یێکی ژ ناڤبه‌ینا خوه‌ بونا گرێدانا په‌یماننامه‌یێ رێکرن بال پێغه‌مبه‌رێ خوه‌دێ (ص). ل سه‌ر ڤێ ئه‌ساسێ، ناڤبه‌ینا پێغه‌مبه‌ر (ص) و قوره‌یشیان ١٠ سالان ئاشیتی و ته‌رکا شه‌ر و شوره‌شێ هات په‌ژراندن و هات شه‌رت کرن کو پێغه‌مبه‌ر (ص) حه‌تا ساله‌ک دی نه‌که‌ڤێ مه‌ککه‌هێ. گورا روایه‌ته‌ک، هه‌رچه‌ند هنه‌ک ژ موسلمانان ژ ڤێ ئاشیتیێ دلگرتی بوون، لێ به‌لێ سه‌ره‌نجام ب گرینگیا وێ ژ بونا پێشره‌ویا ئیسلامێ حه‌سیان. ده‌ما پێغه‌مبه‌ر گورا په‌یماننامه‌یێ عه‌مه‌ل دکرا، ل سالا ٧-ێ ھ. ک. بریار گرت کو فه‌رمانده‌ر و پادشاهێن وه‌لاتێن ده‌ر و دورێ بال ئیسلامێ ڤه‌ گازی بکه‌. ب ڤی ئاوایی ژ ئیمپه‌راتورا رووما شه‌رقی، نه‌ججاشی و هه‌ر وصا ئه‌میرێ خه‌سسانیێن شامێ و ئه‌میرێ یه‌مامه‌ ره‌ چه‌ند نامه‌ رێکرن. هه‌م ژی ل ڤی سالی دا ل به‌ر جهوویێن خه‌یبه‌رێ سه‌رکه‌ت کو ل ده‌م و گاڤێن به‌رێ ل دژ وی حه‌زره‌تی دا هه‌ڤکاریا دژمنان دکران و گه‌له‌ک ته‌عب و ئه‌زیه‌تی ل پێغه‌مبه‌ر (ص) دکران، که‌لها خه‌یبه‌رێ کو ل نێزیکیا مه‌دینایێ جی گرتبوو، که‌ت ده‌ستێ موسلمانان و پێغه‌مبه‌ر ژی قه‌بوول کر کو جهوو دیسا ده‌وام بدن کار و بارێ خوه‌ یێ چاندناهی و هه‌ر سال پاره‌ک ژ ده‌ستهاتێن خوه‌ بدن موسلمانان، پێغه‌مبه‌ر (ص) ڤه‌گه‌ریا مه‌دینایێ، لێ به‌لێ هه‌ر سپاه و له‌شکه‌ر و که‌روانان رێدکر ده‌ر و دورێن هه‌رێمێ.

ل سالا ٨-ێ ھ. ک. قوره‌یشیان په‌یمانا خوه‌ شکاندن و ب شه‌ڤ چوون سه‌ر عه‌شیره‌کی کو هه‌ڤپه‌یمانا موسلمانان بوون و سه‌ر وا دا ئێریش برن. ژ به‌ر ڤێ یێکێ، پێغه‌مبه‌ر (ص) دگه‌ل له‌شکه‌ره‌ک گران به‌ره‌و مه‌ککه‌هێ ڤه‌ ب رێ که‌ت و ب شه‌ڤ ل ده‌رڤه‌یێ مه‌ککه‌هێ دا خێڤ و چادر ڤه‌دان. ئه‌بوو سوفیان، مه‌زنێ موشرکان ب مه‌هده‌رکاریا عه‌بباس مامێ پێغه‌مبه‌ر (ص) هات بال وی حه‌زره‌تی و ئیزهارا ئیسلامێ کر و پێغه‌مبه‌ر (ص) خانیێ وی کر جیگه‌هێ ئه‌من و هێسانیێ. له‌شکه‌رێ ئیسلامێ، بێی په‌ڤچوون و شه‌ر که‌ت ناڤ مه‌ککه‌هێ و پێغه‌مبه‌ر (ص) بێ ده‌ره‌نگی فه‌رمانا لێبورینا گشتی دیار کر و ئه‌وی ب خوه‌ چوو ناڤ که‌عبه‌یێ ره‌ و خانیێ خود‌ا ژ هه‌می سه‌نه‌م و پووتان پاقژ کر. ڤێجا چوو سه‌ر بلندیا صه‌فایێ روونشت و خه‌لک هه‌می ده‌ستێ به‌یعه‌تێ دان وی. هێجا ١٥ روژ ژ ماینا پێغه‌مبه‌ر (ص) ل مه‌ککه‌هێ نه‌بوری بوو کو هنه‌ک ژ عه‌شیرێن زه‌حفی کو نه‌ موسلمان بوون ژ جه‌زیره‌تول عه‌ره‌بێ، ل دژ پێغه‌مبه‌ر (ص) به‌رهه‌ڤ بوون. پێغه‌مبه‌ر (ص) دگه‌ل له‌شکه‌رێ گرانێ موسلمانان ژ مه‌ککه‌هێ ده‌رکه‌ت و ده‌ما گهان جهه‌ک سه‌ر ناڤێ حونه‌ین، دژمنان کو خوه‌ ل که‌ندال و نه‌والان دا ڤه‌شارتبوون ده‌ستپێ تیر ئاڤێتنێ کرن. تیرباران وصا گران بوو کو له‌شکه‌رێ ئیسلامێ پاشڤه‌ چوو، چه‌ند که‌س ته‌نێ ل وێده‌رێ مان، لێ به‌لێ سه‌رئه‌نجام ئه‌وێن ره‌ڤیا بوون ڤه‌گه‌ریان و ل سه‌ر له‌شکه‌رێ دژمن دا ئێریش برن و ئه‌وا شکه‌ستن و ژ هه‌ڤ قه‌تاندن.

ل هاڤینا سالا ٩-ێ ھ. ک. خه‌به‌ر گها پێغه‌مبه‌ر (ص) کو روومیان له‌شکه‌ره‌کی ساز کرنه‌ و دڤێن ئێریش بێنن سه‌ر مه‌دینایێ. پێغه‌مبه‌ر و موسلمانان چوون دا پێشیا وان بگرن حه‌تا گهان ته‌بووکێ، لێ به‌لێ شه‌ر و په‌ڤچوونه‌کی نه‌قه‌ومی و پێغه‌مبه‌رێ خوه‌دێ (ص) پاش گرێدانا په‌یماننامه‌یان دگه‌ل قه‌بیله‌یێن ل وێ هه‌رێمێ دا، ڤه‌گه‌ریا مه‌دینایێ. پاش ڤێ بوویه‌رێ کو ب ناڤێ غه‌زوه‌یا ته‌بووکێ مه‌شهوور بوو؛ ئیسلام ل هه‌می ده‌ر و دورێن جه‌زیره‌تول عه‌ره‌بێ پێشره‌وی کر و به‌رفره‌ھ بوو. ژ هنگێ پێڤه‌ هه‌ر تم کومه‌ک ژ ئالی قه‌بیله‌ و عه‌شیرێن جووراجوور به‌ره‌و مه‌دینایێ ڤه‌ دهاتن و ئیسلام دئانیان. پێغه‌مبه‌ر ل درێژاهیا سالا ١٠-ێ ھ. ک. ب ته‌ڤاهی کو ب «سه‌نه‌تول ووفوود - سالا په‌یمانان» دهاتا زانین، ل مه‌دینایێ ما و هنارتیێن قه‌بیله‌ و عه‌شیران دهه‌باند. هه‌ما ل ڤێ سالێ دا پێغه‌مبه‌ر (ص) ته‌ڤی فڵه‌/مه‌سیحیێن نه‌جرانێ په‌یمان گرێدا، چوو حه‌ججێ و ل رێکا ڤه‌گه‌رینێ دا ل جهه‌کی ب ناڤێ «غه‌دیرێ خوم»، عه‌لی یێ کورێ ئه‌بوو تالب (س) پاش خوه‌ سه‌ر ناڤێ مه‌ولایێ موسلمانان دا زانین.

ل سه‌رده‌ما سالا ١١-ێ ھ. ک. نه‌خوه‌شی و رحله‌تا پێغه‌مبه‌ر (ص) پێش هات. چاوا کو نه‌خوه‌شیا پێغه‌مبه‌ر (ص) دژوار بوو، چوو سه‌ر منبه‌رێ و ژ موسلمانان خوه‌ست کو ژ هه‌ڤوودو را باش و دلوڤان بن و که‌ره‌م کر: «ئه‌گه‌ر که‌سه‌کی ل سه‌ر من حه‌قه‌کی هه‌یه‌ بلا بستێنه‌ یان ژی حه‌لال بکه‌ و ئه‌گه‌ر من ئه‌زیه‌تی ل که‌سی کریه‌ بلا بێ و تولا خوه‌ هلده‌ کو ئه‌ز ژ ڤێ یێکێ ره‌ ئاماده‌ مه‌». وه‌فاتا پێغه‌مبه‌ر (ص) ل روژا ٢٨-ێ مه‌ها صه‌فه‌رێ سالا ١١-ێ ھ. ک. یان ژی گورا روایه‌ته‌ک دی ل روژا ١٢-ێ ره‌بیعول ئه‌ووه‌لێ وێ سالێ دا ل ته‌مه‌نێ ٦٣ سالیێ دا قه‌ومیه‌. ل وی ده‌می دا ژ زاروکێن وی حه‌زره‌تی ته‌نێ فاطیما (س‌) دژیا و زاروکێ وی یێن دی هه‌می ئه‌مرێ خوه‌دێ کربوون ژ ناڤ وان ئبراهیم، کو یێک ئان دو سالان پێشیا وه‌فاتا پێغه‌مبه‌ر (ص) ژ دایک بوو. ئیمام عه‌لی (س) ب ئاریکاریا چه‌ند که‌س ژ مالباتا وی، به‌ده‌نێ وی یێ پاقژ و طاهر شووشتن، غوسل دان، که‌فه‌ن کرن و ل خانیێ وی دا -کو نها ل مزگه‌فتا مه‌دینایێ دا یه‌- سپارت ئاخێ.

ده‌رحه‌ق وه‌صفا ره‌فتار و صفه‌تێن پێغه‌مبه‌ر (ص) تێ گوتن کو زه‌حفتر بێده‌نگ بوو و زێده‌تر ژ قاسێ نیاز و لازم خه‌به‌ر نه‌ددا. تو جار ده‌ڤێ خوه‌ ب ته‌مامی ڤه‌نه‌دکر، پتر لێڤبکه‌ن بوو و تو جاران ب ده‌نگه‌ک بلند نه‌دکه‌نیا، ده‌ما دڤیا کو به‌رێ خوه‌ بده‌ که‌سی، هه‌می به‌ژن و به‌ده‌نێ خوه‌ به‌ر وی که‌سی ڤه‌ دزڤراند. کێفا وی ژ پاقژی و بهنێن خوه‌ش ره‌ دهاتا، ب وی ئاوایی کو ده‌ما ژ رێکه‌ک دبوریا، ئه‌و که‌سێن کو پاش وی حه‌زره‌تی ژ وێده‌رێ ره‌ ده‌رباس دبوون، ژ بهنا خوه‌ش پێ دحه‌سیان کو پێغه‌مبه‌ر (ص) ژ وێده‌رێ ده‌رباس بوویه‌. زه‌حف ساده‌ دژیا، سه‌ر عه‌ردێ روودنشت و سه‌ر عه‌ردێ خوارن دخوارا و قه‌ت خوه‌ گرانی و ته‌که‌ببورێ نه‌دکر. تو جار تێر خارن نه‌دخوارا و پتر -ب تایبه‌ت ده‌ما هێنووکا هاتبوو مه‌دینایێ- برچی دما؛ لێ دگه‌ل هه‌می ڤا تشا، وه‌ک راهبان نه‌دژیا و ب خوه‌ که‌ره‌م دکر و دگوت کو ژ نعمه‌تێن دنیایێ قاس لازم به‌هره‌ وه‌رگرتیه‌، هه‌م روژی گرتیه‌ و هه‌م ژی عباده‌ت کریه‌. ته‌ڤگه‌ر و ره‌فتارا وی ته‌ڤی موسلمانان و حه‌تا دگه‌ل باوه‌ردارێن دینێن دی، شێوه‌ و ئاوایه‌ک ل سه‌ر ئه‌ساسا شه‌فقه‌ت و دلگه‌شی و دلوڤانی و بوراندن و خوه‌شرووتیێ بوو. سیره‌ت و ژیانا وی وصا ب دلێ موسلمانان خوه‌ش دهاتا کو هوورترین گوشه‌یێن وێ سینگ ب سینگ دگێریان و نه‌قل دکران و ئیرو ژی ئه‌وان ئه‌خلاق و ره‌فتاران دکن سه‌رنڤیسا ژیان و دینێ خوه‌.

په‌یاما بنیاتیا ئیسلامێ، ڤه‌گه‌رینا بال هه‌ده‌ف و ئارمانجا موشته‌ره‌کێ پێغه‌مبه‌ران، یانی بال ته‌وحیدێ و یێکتاپه‌ره‌ستیێ بوو؛ باوه‌ره‌ک کو ئیمانا ب وێ ل په‌یڤه‌ک بناڤووده‌نگ ژ پێغه‌مبه‌ر (ص) سه‌رمایه‌ یا رزگاریا مروڤێ یه‌: «قولوا لا اله‌ الا‌ الله‌، تفلحوا - بێژن تو ئیلاھ تونه‌ ژ بلی ئه‌ڵلاھ، و رزگار ببن»؛ د باوه‌ریه‌ک ب وی ره‌نگی، هه‌ڤرێ دگه‌ل پێک ئانینا داد و عه‌داله‌تێ کو یێکی ژ ئارمانجێن ئه‌صلی یێ پێغه‌مبه‌رێن ئلاهی یه‌ (بنێ: حه‌دید / ٢٥) هه‌می سه‌راتیێن به‌شه‌ری وه‌ک ره‌نگ و نژاد و زمان و یێن دی، ته‌نێ ده‌ستاڤێژه‌کی نه‌، بونا ناس کرنا خه‌لکێ ژ یێکوودو هاتیه‌ زانین و ئه‌و تشتا کو میزان و پیڤه‌کا سه‌راتریێ یه‌ ته‌نێ ته‌قوا - خوه‌ پارێزیێ یه‌ (بنێ: حوجورات / ١٣). پێغه‌مبه‌رێ ئیسلامێ (ص) بونا پێک ئانینا ڤێ هێلا رساله‌تا خوه‌، ل باژاره‌کی بچووک حکوومه‌ته‌ک گورا ئه‌صلێ ته‌وحید و دادوه‌ریێ ساز کر و قه‌ومێن دلره‌قێ حجاز و توهامه‌یێ ب ئالیێ یێکیتی و ساز کرنا ئوممه‌تێ واحده‌ / یێک کومه‌لیێ ڤه‌ رێنموون کر (بنێ: ئه‌نبیا / ٩٢) کو ب مه‌نزه‌له‌یا ڤه‌گه‌رینه‌ک بال ڤێ پێشینه‌یا قورئانی یه‌ کو هه‌می ئنسانان ژ ئه‌ول ڤه‌ ئوممه‌ته‌ک ته‌نێ و یێکپه‌رچه‌ بوون و پێغه‌مبه‌ران هه‌ر خه‌بتینه‌ کو یێکیتیێ بزڤرینن بال ئوممه‌تێ و ئه‌وێ قایم راگرن (بنێ: به‌قه‌ره‌ / ٢١٣). په‌یاما رساله‌تا وی حه‌زره‌تی، هه‌رچه‌ند کو ئه‌ول پێدڤێ بوو ژ قه‌وم و مالباتا خوه‌ ره‌ رابگه‌هینه‌ (بنێ: ئه‌نعام / ٩٢)؛ لێ به‌لێ هه‌ما ژ ده‌ستپێکێ دا په‌یامه‌کی جیهانشموول بوو (بنێ: یووسوف / ١٠٤).

شێوه‌ و ئاوایێ رول و نه‌خشا ئیسلامێ، جیهه‌تدانا به‌ره‌و ته‌وحیدێ ڤه‌ بوو و ژ چێکرنا خه‌له‌تیان ره‌.

وه‌رگێر: «سه‌ید سه‌ججادێ حوسه‌ینی یێ ئێرسی» (کوچه‌رێ بێ زوزان)