چه‌ند نوكتێن گرینگ و موھم

گووره‌كی وه‌حیێ و به‌یانێن قورئان و گووتنێن پێغه‌مبه‌ر (ص) و ئه‌ھلێ مالا وی یا پاك، بێ شك كه‌مالا نھایی یا مرووڤ مه‌رته‌به‌یه‌كه‌ ژ وجوودا وی كو پێ گووتنا «قوربا ئلاھی» ژێ تێ خه‌به‌ردان و ئه‌سه‌رێن وێ ژی رازی بوونا خودا یه‌ كو وێ د عاله‌ما ئاخره‌تێ دا ئه‌شكه‌ره‌ ببێ. و رێكا وێ ژی خوداپه‌رێسی و ته‌قواتی یه‌ كو ھه‌می ژیانا فه‌ردی و كوومی ل به‌ر خوه‌ دگرێ.

لێبه‌لێ ژ نێرینا عه‌قلی ڤه‌ مرووڤ دكارێ ده‌لیلێن ھنكی ڤه‌ ئالووز ژ ڤێ را بێنێ كو موحتاجێ پێشه‌كی یێن فه‌لسه‌فی یێن زه‌حفی نه‌. ل ڤێده‌رێ ئه‌مێ خوه‌ ره‌حت بكین دا ئه‌م بكارین مه‌سه‌لێ رحه‌تتر رووناھی بكین.

ته‌بیینا عه‌قلی

مرووڤ د فطره‌تا خوه‌ دا ل په‌ی كه‌مالا بێ حه‌دد و بێ سینووره‌، كو زانین و قودره‌ت ژ وێ تێن حه‌ساب كرن. و گھانا ئه‌ڤێ كه‌مالێ یه‌ دبێ سه‌به‌بێ له‌ززه‌تا بێ سینوور و به‌خته‌وه‌ریا جی گرتی. و ھنگێ ئه‌ڤ كه‌مال چێدبێ ژ مرووڤ را ھه‌بێ كو گه‌ل سه‌رچاڤكا علم و قودره‌ت كه‌مالا ته‌مام یانی خودایێ ته‌عالا په‌یوه‌ند و گرێدانێ په‌یدا بكێ و ھه‌ما ئه‌ڤ ئرتباط و گرێدا نه‌ كو ب ناڤێ «قورب» ھاتیه‌ ناڤ كرن. (بنێرن كتێبا: خودشناسی برای خودسازی – ژ نڤیسه‌ر).

نخوه‌ كه‌مالا حه‌قیقی یا مرووڤ كو ھه‌ده‌فا خلقه‌تا وی یه‌ د بن سیبه‌را گرێدان و قوربا خودایێ ته‌عالا ڤه‌ تێ ده‌ست و مرووڤێ كو كێمترین مه‌رته‌با ڤێ كه‌مالێ، یانی زه‌عێفترین مه‌رته‌با ئیمانێ ژی تنه‌بێ، وه‌ك وێ دارێ كو ھێژ نه‌گھایه‌ به‌رێ خوه‌ و نووبه‌رێ وێ ژی نه‌ھاتیه‌ ده‌ست. ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ دار ژ به‌ر ئافتا سه‌ردا ھاتی قابلیه‌تا فێكی دانێ ژ ده‌ست بدێ وێ ژ دارێن بێ به‌ر ژی كێمتر بێ حه‌ساب كرن.

ڤێ گووره‌كێ موھمیا ئیمانێ د كه‌مال و به‌خته‌وه‌ریا مرووڤ دا ژ ڤی جھه‌تی ڤه‌ یه‌ كو تایبه‌تی یا ئه‌صلی یا رووحێ مرووڤ ئرتباط و گرێدانا ئاگاھانه‌ و ئختیاری یه‌ ب خوودایێ ته‌عالا ڤه‌؛ و بێ‌ی وێ ژ كه‌مالا لایق و ئه‌سه‌رێن وێ مه‌حرووم و بێ به‌ھر دمینێ و ب گووتنه‌ك دی: ئنسانیه‌تا وی ناگھێ فعلییه‌تێ. و ئه‌گه‌ر پێ بژارتنا خراب ڤێجا ئه‌ڤێ قابلییه‌ت و ئستعدادا ھێژایی ژناڤ ببێ، مه‌زنترین زولم ل خوه‌ كریه‌ و بوویه‌ موسته‌حه‌قێ جه‌زادانا ئه‌به‌دی. قورئانا پیرووز ده‌رحه‌ق ڤا كه‌سا ده‌ دبێژێ: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ - بێ شك پیسترین جڤووك ل بال خودێ ئه‌ون یێن كافر بوویین ڤێجا باوه‌ریێ ناینن» (ئه‌نفال / 55).

حاصلێ گووتنێ: ئیمان و كوفر به‌رگه‌ھێ مرووڤه‌ ژ بونا گھانا كه‌مال و به‌خته‌وه‌ریێ ئان كه‌تن و به‌ختره‌شیێ. و ته‌بیعی یه‌ كو كیژان ل پاشتر بێ وێ گووره‌كێ ئه‌سه‌را نھایی و پاشین وێ ھه‌بێ.

ئه‌سه‌را ھه‌ده‌ف و نیه‌تێ

ئه‌گه‌ر ئه‌صلێ ھاتی گووتن به‌رچاڤ بێ گرتن رووناھی دبێ بھایێ حه‌قیقی یێ كارێن ئختیاری یێن مرووڤ ب ڤێ ڤه‌ گرێدایی یه‌ كانێ ژ گھانا كه‌مالا حه‌قیقی را كو قوربا ئلاھی یه‌ چقاس ئه‌سه‌ر ھه‌بوویه‌. و ھه‌رچه‌ند ھنه‌ك كار ب ئاوایه‌كی – حه‌تا ئه‌گه‌ر ب چه‌ند واسطان رێكا ته‌كامولا خه‌لكێ ڤه‌دكێ- وه‌صفێ باشیێ ب خوه‌ دگرن، لێ ئه‌سه‌را وان د به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی یا فاعل ده‌، گرێدایی یه‌ ب وێ ئه‌سه‌رێ ڤه‌ كو كه‌تیه‌ رێكا ته‌كامولا رووحێ وی دا.

ژ ئالیێ دی ڤه‌ گرێدانا ئه‌فعالێ خارجی دگه‌ل رووحێ فاعل ژ رێكا ئرادێ ڤه‌ تێ ده‌ست كو كارێ وی یێ بێ واسطه‌یه‌، و ئرادا كار، ژ مه‌یل و شه‌وق و ڤیانا ب غایه‌ت و نه‌تیجا ده‌رتێ و ھه‌ما ئه‌ڤه‌ كو بزاڤێ د ناڤ رووح ده‌ چێدكێ كو ب ئالیێ ھه‌ده‌ف و مه‌خسه‌دێ ڤه‌ دكه‌ڤێ رێ، و د شكلێ ئرادا كار ده‌ خوه‌ نیشان ددێ. نخوه‌ بھایێ كارێ ئرادی تابعێ نیه‌ت و بزاڤچێكه‌رێ فاعله‌ و حوسنا فعلی بێ‌ی حوسنا فاعلی د ته‌كامولا رووح و به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی دا بێ ئه‌سه‌ر. ھه‌ما ژ به‌ر ڤێ یه‌ كو كارێن ب نیه‌تا ماددی و دونیه‌وی پێك تێن د به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی دا بێ ئه‌سه‌رن. و مه‌زنترین خزمه‌تێن كوومی ژی ژ خه‌لكێ را ئه‌گه‌ر ب قست و نیه‌تا خوه‌ نشان دان و پێشده‌ دانێ (ریا) بێ كێمترین فه‌یدێ ناگھێنێ فاعل.[1] به‌لكی ببێ سه‌به‌بێ زه‌ره‌ر و پاشكه‌تنا رووحێ وی ژی. و ل سه‌ر ڤێ بنیاتێ یه‌ كو قورئانا پیرووز ئه‌سه‌را عه‌مه‌لێ قه‌نج د به‌خته‌وه‌ریا ئاخره‌تێ دا گرێدایه‌ ب ئیمان و قه‌ستا قوربه‌تا خودێ ڤه‌.[2]

وه‌لحاصل: كارێ قه‌نج نه‌ ئه‌و ته‌نێ یه‌ كو مرووڤ ژ خه‌لكێ را خزمه‌تێ بكێ. ھه‌ر وھا خزمه‌تا ژ خه‌لكێ را وه‌ك عباده‌تێ ه‌ردی ھنگێ ئه‌سه‌ر د كه‌مال و به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی دا ھه‌یه‌ كو نیه‌ت خودایی بێ و ھه‌ده‌ف ژ سه‌رچاڤكا خودایی ھاتبێ گرتن.