حه‌بط و ته‌كفیر

د ده‌رسێن بووریی دا مه‌ زانی چ كارێن قه‌نج بێ‌ی باوه‌ریا ئه‌صلێن دینی نابێ سه‌به‌بێ به‌خته‌وه‌ریا ئه‌به‌دی. ب گووتنه‌ك دی: كوفر سه‌به‌بێ پووچ كرن و بێ ئه‌سه‌ر كرنا كارێ قه‌نج و باشه‌.

ل ڤێده‌رێ ئه‌م سه‌ر گووتنا پێشدا زێده‌ بكین كو: ئیمانا مرووڤ د ئاخریكا عه‌مر ده‌ ئه‌سه‌رێن خرابێن كوفرا پێشدا ژناڤ دبێ و مه‌حو دكێ و وه‌ك تیرووژێن رووناھیێ طاریتیێ پێشدا رادكێ. به‌رڤاژیێ وێ ژی ڤێجا ھه‌یه‌ كو كوفرا دووماھیكا عه‌مر ئه‌سه‌رێن ئیمانا پێشدا ژناڤ دبێ و مه‌حو دكێ و په‌روه‌نده‌ و دوسیا مرووڤ ره‌ش و سه‌رنڤیسا وی خراب دكێ. حه‌چوه‌كو ئاگر ل بێده‌ره‌كی بكه‌ڤێ ھه‌می باشیان دشه‌وتێنێ.

مساله‌ك دی ئه‌گه‌ر ئه‌م بینن ئه‌ڤه‌ كو ئیمان چرایه‌كه‌ كو د مالا دل دا ھاتیه‌ به‌ردان Ùˆ مالا دل Ù¾ÛŽ رووناھی بوویه‌ Ùˆ كوفر طه‌فین Ùˆ طه‌مرینا ÙˆÛŽ چرایێ یه‌ Ùƒ وحالا دل دناڤ ره‌شی Ùˆ طاریتیێ دا یه‌. حه‌تا كو مرووڤ د Ú¤ÛŽ جھانێ دا یه‌ دائم ئه‌ڤ گوھه‌رین Ùˆ جھ گوھازتن ژێرا مومكنه‌، جار چێدبێ چرا گه‌ش د دلێ ÙˆÛŒ دا ھلبێ Ùˆ جار ھه‌یه‌ ÙƒÛŽÙ… رووناھی بێ Ùˆ جار ھه‌یه‌ ئێكجار بطه‌مێ، ئه‌ڤاھه‌ حه‌تا Ú¾Ù†Ú¯ÛŽ یه‌ كو د Ú¤ÛŽ جھانێ دا بژی، Ù„ÛŽ ده‌ما مرووڤ Ú˜ Ú¤ÛŽ دنیایێ بار كر ئێدی چرا ÙˆÛŒ د حالێ مرنا ÙˆÛŒ دچ  حالی دا بێ ئێدی ÙƒÛŽÙ… Ùˆ زێه‌ نابێ Ùˆ حه‌قێ بژارتنێ Ú˜ÛŽ تێ گرتن (بنێرن ده‌رسا 49).

ئه‌ڤ ئه‌سه‌را د ناڤبه‌ینا كوفر و ئیمانێ دا ھه‌یی گووره‌كی نێرینا قورئانێ شك و شوبھه‌ تێدا نینه‌ و گه‌له‌ك ئایه‌ت ڤێ ده‌رحه‌قێ دا ھه‌نه‌ كو یێك ژ وان: ته‌غابون / 9، كه‌ره‌م دكێ: «وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ - كه‌سێ ئیمانێ ب خودێ بێنێ و كارێن لایق بكێ وێ (خودا) كارێن وی یێن خراب پووچ و مه‌حو بكێ».

د سووره‌تێ به‌قه‌ره‌، ئایه‌تا 217 دا ژی دبێژێ: «وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُوْلَـئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ - و كه‌سێ ژ ھه‌وه‌ ژ دینێ خوه‌ بزڤرێ و د حالێ كوفرێ دا بمرێ كارێن وی د دونیا ئاخره‌تێ دا پووچ دبێ و ئه‌ڤێنھه‌ ئه‌و جه‌ھنه‌می نه‌ كو وێ ل ور بمینن».

په‌یوه‌ندا كارێ قه‌نج و خراب

وه‌ك په‌یوه‌ند و گرێدانا د ناڤبه‌ینا ئیمان و كوفرێ دا ھه‌یی مرووڤ دكارێ ل ڤێده‌رێ ژی بێژێ. لێ نه‌ ب ئاوایێ گشتی و ئاوایه‌ك وه‌ره‌نگ كو ژ ھه‌ر و ھه‌ر را كارێ باش د ناما عه‌مه‌لێ وی دا سابت بێ و عه‌مه‌لێ نه‌باشێ پێشده‌ ژناڤ چووبێ (چه‌وا كو ھنه‌ك ژ موته‌كه‌للمێن موعته‌زلی گووتین)...

ڤێ ده‌رحه‌قێ ده‌ گه‌ره‌كه‌ مه‌سه‌له‌ ژ ھه‌ڤ بێ قه‌تاندن، ب ڤی ئاوایی: ھنه‌ك كارێن قه‌نج ئه‌گه‌ر ب دورستی و باش و مه‌قبوول پێك بێن ئه‌سه‌رێن خراب یێن پێشده‌ ژناڤ دبێ، وه‌ك ته‌وبێ كو ئه‌گه‌ر ب ئاوایه‌ك مه‌قبوول پێك بێ گونه‌ھێن مرووڤ عه‌فوو دبن و تێن به‌خشین (نساء / 110، ئالێ عمران / 135، ئه‌نعام / 54، شوورا / 25، زومه‌ر / 53 و ...).

ته‌وبه‌ وه‌ك تیرووژێ یه‌ كو تام دكه‌ڤێ سه‌ر نوقتا طاری Ùˆ ئه‌وێ رووناھی دكێ. Ù„ÛŽ ھه‌ر كاره‌ك قه‌نج ئه‌سه‌را ھه‌ر گونه‌ھه‌كی ژناڤ ناێ. Ú˜ به‌ر Ú¤ÛŽ یه‌ كو مرووڤێ باوه‌ردار حه‌تاب  ده‌مه‌كی گرفتارێ كێشانا جه‌زایێ گونه‌ھێ خوه‌ ببێ Ùˆ پاشی را بچێ د بھشتا ھه‌ر دائم ھه‌یی دا. حه‌چوه‌كو رووحێ مرووڤ چه‌ند ئالیی یه‌ ھه‌ر بره‌ك Ú˜ كارێن باش Ùˆ خراب ب ئالیه‌ك یێ ÙˆÛŽ ڤه‌ گرێدایی نه‌. مه‌سه‌لا كارێ باش كو ئالیێ «ئه‌لف»ێ ڤه‌ گرێدایی یه‌ نكارێ ئه‌سه‌را گوه‌ھێ ئالیێ «ب» ژناڤ ببێ، ئللا كو عه‌مه‌ل Ùˆ كارێ قه‌نج Ùˆ اش ئه‌وقاس رووناھی بێ Ùƒ رووناھیا ÙˆÛŽ بگھێ ئالیێن دی یێن رووح، ئان گونه‌ھ گه‌له‌ك ئه‌سه‌را خوه‌ ھه‌بێ Ùˆ گه‌نی بێ كو طاریتیێ سه‌ر كارێ باش دا بدێ.

د حه‌دیسا شه‌ریف ده‌ ھاتیه‌ كو نمێژا مه‌قبوول گونه‌ھان دشوو و دبێ سه‌به‌بێ عه‌فوو بینا وان. قورئانا پیرووز كه‌ره‌م دكێ: (ھوود / 114) «وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّـيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ - د دو ئالیێ رووژێ و قسمه‌كی ژ شه‌ڤێ نمێژ بكه‌، براستی باشی نه‌ باشی ژناڤ دبن».

ھنه‌ك ژ گونه‌ھان وه‌ك: پێك نه‌ئانینا حه‌قێ دا و بابا و ئه‌زیه‌تا وان؛ عه‌ره‌ق ڤه‌خارن و ... حه‌تا ب ده‌مه‌كی دبن سه‌به‌بێ قه‌بوول نه‌بوونا عباده‌ت. ئان منه‌ت كرن پشتی ئاریكاریێ خێرا وێ ژناڤ دبێ. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى - قه‌نجی یێن خوه‌ پێ منه‌ت و ئه‌زیه‌تێ پووچ نه‌كن» (به‌قه‌ره‌ / 264).

لێ مرووڤ نكارێ قانوون و قاعده‌یه‌ك گشتی ژ ڤێ مه‌سه‌لێ را بدێ و ژ قاسێ ته‌ئسیر كرن و ئاوایێ ئه‌سه‌ر دانینێ گه‌ره‌كه‌ ئه‌م ژ رێكا وه‌حیێ و خه‌به‌ردانێن پێغه‌مبه‌ر (صه‌لات و سه‌لام ل سه‌ر وی و ئالێ وی بن) و بنه‌مالا وی یا پاك ڤه‌ ده‌ستڤه‌ بێنین.

گووتنا ڤێ چه‌ندێ ژی باشه‌ كو جارنا كارێن باش و خراب ئه‌سه‌را خوه‌ ژ خوه‌ی و نه‌خوه‌شی و ته‌وفیق و سه‌لبا ته‌وفیقێ و ... د ڤێ دونیایێ بخوه‌ دا ژی ھه‌یه‌، مه‌سه‌لا قه‌نجی یا گه‌ل خه‌لكێ و نه‌خاصما دێ و باب و فامیل دبێ سه‌به‌بێ درێژیا عه‌مر و ده‌فعا ئافه‌تان و به‌لان، ئان بێ قیمه‌ت كرنا مه‌زنا و نه‌خاصما سه‌یدایێ مرووڤ دبێ سه‌به‌بێ بێ ته‌وفیقیێ. لێ د ھه‌ر حال و كاری دا جھێ گرتنا خێر و جه‌زایێ عاله‌ما ئاخره‌تێ یه‌، و ئه‌وا د دونیایێ دا نابێ پێشی گرێ وێ.