قسمێن غه‌یبه‌تێ

گووره‌كی كو هات گووتن غه‌یبه‌ت و ڤه‌شارتنا ئمام مه‌هدی (س) كاره‌ك لازم و پێ دڤێ بوو. لێبه‌لێ چكو هه‌می حه‌ره‌كه‌ت و بزاڤێن رێبه‌رێن مه‌ یێن مه‌زن د رێكا قه‌وی كرن و بهێز كرنا ئیمان و باوه‌ری یێن خه‌لكێ دا بوویه‌ و طرسا وێ چه‌ندێ هه‌بی كو غه‌یبه‌تا ئاخرین حوججه‌تێ ئلاهی، ئافه‌تێن ئه‌ساسی و نه‌یێ جبران كرن ژ دیانه‌تا موسلمانا را بێنێ پێش، ده‌ورانا غه‌یبه‌تێ بێ حه‌سابه‌ك دورست و به‌رنامه‌یه‌ك هویر و جیگرتی چێبی و ده‌وام كر.

ب سالان پێشیا ژ دایك بوونا ئمامێ دازدێ دا، خه‌به‌ردانا ژ غه‌یبه‌تا وی و لازمیا وێ كه‌ت سه‌ر زمانا و د جڤاتێن ئمامێن پاك و یارانێن وان د‌ا ژێ هات ئاخفتن. ھه‌ر وها ئاوایێ ئرتباط و گرێدانا ئمام هادی و ئمام عه‌سكه‌ری سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر وا بن د قالبه‌ك نوو و ب شكله‌ك سینوور كری دا د‌ گه‌ل په‌یره‌وێن وا پێك هات. و په‌یره‌وێن ئه‌هلێ به‌یتێ پێ حه‌سهان كو د گه‌له‌ك ژ ئحتیاجی یێن مادی و مه‌عنه‌وی دا مه‌جبوور نینن كو ‌بچن جه‌م ئمامێ حازر، به‌لكی دكارن پێ چوونا بال وا كه‌سێن كو ژ ئالیێ ئماما ڤه‌ بناڤێ وه‌كیل هاتین ناساندن و ئه‌وا باوه‌ری پێ هه‌یی ب وه‌زیفا خوه‌ عه‌مه‌ل بكن. پشتی شه‌هید بوونا ئمام حه‌سه‌نێ عه‌سكه‌ری (س) و ده‌سپێ كرنا ده‌ورانا غه‌یبه‌تا حه‌زره‌تێ حوججه‌ت (س) دیسا ژی گرێدانا ئمام و ئوممه‌تێ ب ته‌مامی نه‌هات بڕین و د ڤێ ده‌ورێ دا په‌یره‌وێن وان هات و چووا به‌رفره‌ھ ‌لبال عالمێن دینی ژ خوه‌ ره‌ كرن عه‌ده‌ت و زانین كو د زه‌مانێ غه‌یبه‌ت و ڤه‌شارتی بوونا ئمام دا ژی رێكا ناس كرنا وه‌زیفه ‌و به‌ر پرسیاریا دینی ل به‌ر وان نه‌گرتیه. ڤێجا د ڤی زه‌مانێ موناسب دا بی كو غه‌یبه‌تا درێژا حه‌زره‌تێ بقیة ‌الله (س) قه‌ومی و ئه‌و رابطه‌ و گرێدانا كو د زه‌مانێ پێشدا د ناڤبه‌ینا ئمام و په‌یره‌وێن وا دا هه‌یین هات بڕین.

ل ڤێده‌رێ ئه‌مێ هنه‌كی ده‌رحه‌ق دو ده‌ورێن كورت و بلندێن غه‌یبه‌تێ دا باخڤین:

ده‌ورانا غه‌یبه‌تا كورت

بێ ڤه‌بر پشتی شه‌هید بوونا ئمام حه‌سه‌نێ عه‌سكه‌ری (س) د سالا 260 ھ.ھ. ده‌ورانا ئمامه‌تا ئمامێ دازدێ (س) ده‌سپێ كر و هه‌ما هنگێ ژی «غه‌یبه‌تا كورت» یا وی كو ب «غه‌یبه‌تا صوغرا» مه‌شهور بیه‌ ده‌سپێ بی و حه‌تا سالا 329 ھ.ھ. نێزیكێ 70 سالا ده‌وام كر.

موهمترین تایبه‌تی یا ده‌ورانا غه‌یبه‌تا كورت ئه‌وه‌ كو خه‌لكێ ب رێكا وه‌كیلێن ئمام یێن خاص و تایبه‌تڤه‌ گرێدان و ئرتباط د‌ گه‌ل وی حه‌زره‌تی هه‌بین و ب رێكا واڤه ‌په‌یامێن وی و جه‌وابا پرسیارێن خوه‌ دگرتان.[i] جارنا ژی ب رێكا نائبێن ئمامڤه‌ دگهان خروو راوی.

نائبێن خاص یێن ئمام كو هه‌می ژی ژ عالم و مه‌زنێن په‌یره‌وێ ئه‌هلێ به‌یتێ و بژارتی یێن ئمام زه‌مان (س) بوونه، چار كه‌سن ب ڤێ ته‌رتیبا ژێری، گووره‌كی زه‌مانێ نیابه‌تێ:

1 – عوسمانێ كورێ سه‌عیدێ عه‌مری. د ده‌سپێكا ده‌ورانا غه‌یبه‌تێ د‌ا ئه‌و بی نائبێ ئمام و د سالا 265 ھ.ھ. د‌ا وه‌فات كر. ئه‌و ھه‌ر وھا وه‌كیلێ ئمام هادی و ئمام عه‌سكه‌ری (س) بی.

2 – موحه‌ممه‌د بن عوسمانێ عه‌مری. ئه‌و كورێ نایبێ ئه‌وله‌ كو پشتی وه‌فاتا بابێ خوه‌ گها مه‌رته‌با نیابه‌تێ. و د سالا 305 ھ.ھ. وه‌فات كریه.

3 – حوسه‌ینێ كورێ نووحێ نووبه‌ختی. ئه‌وی پشتی بیست و یێك سالا كو نیابه‌تی كری د سالا 326 ھ.ھ. د‌ا وه‌فات كر.