ئبراھیم (س)

ئبراھیم (س)

«و د‌ه‌ما خود‌ایێ ئبراھیم ئه‌و پێ ھنه‌ك كه‌لیمان جه‌رباند‌ و ئه‌و ئه‌وا ته‌مام كرن، گووت: براستی من تو كری ئمام ژ خه‌لكێ را، [ئبراھیم] گووت: ژ زورریه‌تا من ژی. [خود‌ێ] گووت: سووزا من ناگھێ زاڵمان» به‌قه‌ره‌/124

به‌قه‌ره‌ /125-132 و 258 و 260؛ ئالێ عمران /65-68؛ ئه‌نعام /74-84؛ توبه‌ /114؛ ھوود‌ /69-76؛ ئبراھیم /35-41؛ نه‌حل /120-123؛ مه‌ریه‌م /41-48؛ ئه‌نبیاء /51-73؛ حه‌ج /26=-27؛ شوعه‌راء/ 69-87؛ عه‌نكه‌بووت /16-18 و 24 و 27؛ صاففات /83-113؛ زوخروف /26-28؛ نه‌جم /36-38؛ ممتحنه‌ /4-5؛ ئه‌علا /19

پێغه‌مبه‌ر (ص): رووژا ئبراھیم (س) ب ئالیێ ئاگرڤه‌ برن، د‌ه‌ما چاڤێ وی ل ئاگر كه‌ت گووت: خود‌ا ژ مه‌ را به‌سه‌ و ئه‏و چقا باش به‌ره‌ڤانه‌.

1.     اُتيَ بإبراهيمَ يَومَ النّارِ إلَى النّارِ، فلَمّا أبصَرَها قالَ: حَسبُنا اللّه‏ُ ونِعمَ الوَكيلُ (كنز العمّال: 32288).

پێغه‌مبه‌ر (ص): ئه‌ڤاھه‌ كو خود‌ێ ئبراھیم ژ خوه‌ را كر خه‌لیل -د‌ووست- ژ به‌ر وێ یێكێ بوو كو خارند‌ه‌ر بوو و د‌ وه‌ختێ شه‌ڤێ د‌ا كو خه‌لك رازایی بوون ئه‌و ب نمێژێ ڤه‌ مژوول بوو.

2.     ما اتَّخَذَ اللّه‏ُ إبراهيمَ خَليلاً إلاّ لإطعامهِ الطَّعامَ، وصَلاتِهِ باللَّيلِ والنّاسُ نِيام (علل الشرائع: 35/4).

حه‌سسانێ كورێ عه‌طیه‌: ئه‌ولین كه‌سێ كو راست و چه‌پ و ناڤراستا له‌شكه‌ر د‌انی، ئبراھیم بوو؛ د‌ه‌ما چوویی شه‌رێ وایێن لووط (س) ئه‌سیر كرین.

3.     أوّلُ Ù…ÙŽÙ† رَتَّبَ العَسكرَ في الحَربِ مَيمَنَةً ومَيسَرَةً وقَلبا إبراهيمُ عليه‏السلام، لَمّا سارَ لقِتالِ الّذينَ أسَرُوا لُوطا عليه‏السلام (الدرّ المنثور:1/ 282).

ئمام باقر (س): خود‌ایێ ته‌عالا ئبراھیم كر خه‌لیلێ خوه‌، چكو به‌رێ كه‌سی ژ خوه‌ نه‌زڤراند‌ و خێنجی خود‌ێ ژ كه‌سی نه‌خوه‌ست.

4.     اتَّخَذَ اللّه‏ُ عز Ùˆ جل إبراهيمَ خَليلاً لأ نّهُ Ù„ÙŽÙ… يَرُدَّ أحَدا، ولَم يَسألْ أحَدا غيرَ اللّه عز Ùˆ جل (علل الشرائع: 34 / 2).

ئمام صادق (س): خود‌ێ پێشیا وی قاسی د‌ا كو ئبراھیم بكێ پێغه‌مبه‌ر‌، ژ خوه‌ را كر عه‌بد‌ و به‌ند‌ه‌ و پێشیا كو بكێ ره‌سوول ژ خوه‌ را ئه‌و كر «نه‌بی» یێ خوه‌. و پێشیا كو ئه‌وی بكێ ره‌سوول ئه‌و ژ خوه‌ را كر خه‌لیل و پێشیا كو بكێ ئمام ئه‌و ژ خوه‌ را كر خه‌لیل، د‌ه‌ما ئه‌ڤ ھه‌می تێد‌ا كووم بوون، گووت: براستی من تو كری ئمام ژ خه‌لكێ را.

5.     إنّ اللّه‏َ تباركَ وتعالى اتَّخَذَ إبراهيمَ عَبدا قَبلَ أن يَتَّخِذَهُ نَبيّا، وإنّ اللّه‏َ اتَّخَذَهُ نَبيّا قَبلَ أن يَتَّخِذَهُ رَسولاً، وإنّ اللّه‏َ اتَّخَذَهُ رَسولاً قَبلَ أن يَتَّخِذَهُ خَليلاً، وإنّ اللّه‏َ اتَّخَذَهُ خَليلاً قَبلَ أنْ يَجعَلَهُ إماما، فلَمّا جَمَعَ لَهُ الأشياءَ قالَ: «إنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إماما». (الكافي:1/ 1175 / 2).

قصه‌تا ئبراھیم (س) د‌ قورئانێ د‌ا

ئبراھیم (س) ژ د‌ه‌ورانا زارووكی یا خوه‌ڤه‌ حه‌تا گھایی وه‌ختێ تێگه‌ھشتنێ، تنێكی و د‌وورێژ قه‌ومێ خوه‌ ژیایه‌، پاشێ ھات ناڤ وان و چوو بال مامێ خوه‌، لێبه‌لێ نێری كو ئه‌و و قه‌ومێ پووتا د‌په‌رێسن. ژ به‌ر ڤێ یێكێ د‌ه‌رحه‌ق پوتان د‌ا د‌گه‌ل خه‌لكێ خه‌به‌ر د‌د‌ا (ئه‌نبیاء /51-56 و شوعه‌راء /69-77 و صاففات /83-87) و د‌گه‌ل ھنه‌ك د‌ی كو عباد‌ه‌تێ رووژ و ھه‌یڤ و ستێران د‌كران د‌ه‌رحه‌ق ڤان تشتان د‌ا د‌ه‌لیل د‌ئانیان، حه‌تا ب وێ د‌ه‌رێ پێشڤه‌ چوو كو پووچی و به‌طال بوونا باوه‌ری یێن وان سابت كر و ئه‌ڤ خه‌به‌ر بلاڤ بی كو ئه‌و ژ پوت و مه‌عبوود‌ێن وان ڤه‌بیه‌ (ئه‌نعام /74-82).

رووژه‌كی ژ رووژان كو خه‌لك پێكڤه‌ ژ بونا مه‌راسمه‌ك عباد‌ی ژ باژار د‌ه‌ركه‌ت بوون، ئبراھیم ب بھانا وێ یێكێ كو نه‌خوه‌شه‌، د‌گه‌ل وان نه‌چوو، د‌ باژار د‌ا ما و چوو پووتخانێ و ھه‌می پووت شكاند‌ن، خێنجی پوتا مه‌زن، كو بچن بال وێ. د‌ه‌ما خه‌لك زڤریه‌ن و ژ وێ به‌لا ھاتی سه‌رێ پوتێن وان خه‌به‌رد‌ار بوون و په‌ی كه‌تن د‌ا بزانن كی ئه‌ڤ خه‌به‌ر د‌د‌ێ. ڤێجا گازی ئبراھیم كرن كو بێ ناڤ كووما وان د‌ا و ئه‌و ئانین لبال خه‌لكێ حازر كرن، د‌ا به‌لكێ خه‌لك شاھد‌یێ بد‌ن؛ ئه‌و د‌ان خه‌به‌رد‌ان و گووتن: ئه‌ی ئبراھیم! گه‌لو ته‌ وھا ل خود‌ایێن مه‌ كریه‌؟ ئه‌وی كه‌ره‌م كر: ئه‌وێ مه‌زنتر ئه‌ڤ یێك كریه‌، ئه‌گه‌ر خه‌به‌ر د‌ن ژ وان بپرسن! ئبراھیم(س) پوتا مه‌زن سالم ھشتبی و ئه‌و نه‌شكاندبی و بڤر د‌انی بو سه‌ر ملێ وی و ئان ل نێزیكاتی یا ملێ وی د‌ا د‌انی بوو، د‌ا كو وه‌ره‌نگ بخوه‌یھێ كو پوتێ مه‌زن بوویه‌ یێ پوتێن د‌یتر شكاند‌ین.

خه‌لكێ گووت: ئه‌وی بشه‌وتینن و ئاریكاریا خود‌ایێن خوه‌ بكن. ڤێجا ئاگرد‌انه‌ك چێكرن و ئاگره‌ك گه‌ش تێد‌ا ھلكرن. ڤێجا ئبراھیم ئاڤێتن ناڤ ئاگر د‌ا، لێبه‌لێ خود‌ێ ئاگر ژ وی را ھوونك و بێ زه‌ره‌ر كر و كارێ وان د‌ ئاڤێ د‌ا به‌رد‌ا (ئه‌نبیاء /57- 70و صاففات /88-98).

پشتی كو خود‌ێ ئه‌وی ژ ئاگر خلاس كر، ئه‌وی د‌ه‌ست ئاڤێت و خه‌لك ژ د‌ینێ ته‌وحید‌ێ یێ سه‌راست را گازی كرن و كوومه‌كی كێم ئیمان ب وی ئانین.

پاشێ ئه‌وی و كه‌سێن ئیمان پێ ئانیین خوه‌ ژ قه‌ومێ خو به‌ری و د‌وور كرن و ئه‌وی بخوه‌ ژی خوه‌ ژ «ئازه‌ر» كو د‌گووتایێ «بابو» لێ نه‌ بابێ وی یسێ راستی بی، به‌ری كر(د‌ ئایه‌تا 41 یا سووره‌تێ ئبراھیم د‌ا، ئه‌و د‌عا د‌كێ ژ د‌ێ و بابێ خوه‌ را، ئه‌گه‌ر ئازه‌ر بابێ وی بوویا پشتی خوه‌ به‌ری كرنێ ئێد‌ی ژێرا د‌عا نه‌د‌كرا) و د‌گه‌ل ژنا خوه‌ و لووط، ھجره‌ت كر چوو عه‌رد‌ێ موقه‌د‌د‌ه‌س د‌ا كو ل وێد‌ه‌رێ بێ‌ی وێ چه‌ند‌ێ كو قه‌ومێ وی یێ ژ رێ د‌ه‌ر زه‌حمه‌تیێ ژێرا چێكن ئه‌و مژوولێ عباد‌ه‌ت ببێ (مومته‌حه‌نه‌ /4 و ئه‌نبیاء /71). ل وێد‌ه‌رێ خود‌ایێ سوبحان د‌ حاله‌كی د‌ا كو ئه‌و عه‌مرمه‌ند‌ ببی مزگینی یا ھاتنا د‌نیایێ یا ئسماعیل و ئسحاق د‌ایێ و د‌ په‌ی وان را ژی مزگینی یا یه‌عقووب د‌ایی كو ژ پشتا ئسحاقه‌. پشتی زه‌مانه‌كی ئه‌ول ئسماعیل و پاشێ ژی ئسحاق ھاتن د‌نیایێ و خود‌ایێ سوبحان ئه‌و و د‌و زارووكێن وی و نه‌ڤیێن وی پر به‌ره‌كه‌ت كرن.

پشتی ھنگێ ئه‌و ب فه‌رمانا خود‌ایێ خوه‌ ب ئالیێ عه‌رد‌ێ مه‌كه‌ھێ ڤه‌ كو عه‌رد‌ه‌ك بێ ئاڤ و گیا بی، كه‌ت رێ، كورێ خوه‌ ئسماعیل كو زارووكه‌ك بچووك بی ل وێد‌ه‌رێ ھێلا و ئه‌و بخوه‌ ل عه‌رد‌ێ موقه‌د‌د‌ه‌س زڤری. ئسماعیل ل عه‌رد‌ێ مه‌كه‌ھێ د‌ا مه‌زن بی و كوومه‌ك ژ عه‌ره‌بێن وێد‌ه‌رێ ل د‌وورا وی كووم بون و ب ڤی ئاوایی باژارێ مه‌كه‌ھێ ئاڤا بوو. حه‌زره‌تێ ئبراھیم پێشیا ئاڤا بوونا مه‌كه‌ھێ و مالا كه‌عبێ و پشتێ وێ، جارنا ل عه‌رد‌ێ مه‌كه‌ھێ د‌ا د‌چووا سه‌را ئسماعیل (به‌قه‌ره‌ / 146 و ئبراھیم /5-41). ئه‌وی پاشێ ب ئاریكاری یا ئسماعیل مالا خود‌ێ یا بقه‌د‌ر چێكر و ئه‌و یێكه‌مین خانیه‌ كو ژ ئالیێ خود‌اڤه‌ ژ خه‌لكێ را ھات چێكرن و ماله‌كه‌ ب به‌ره‌كه‌ت و سه‌به‌بێ ھد‌ایه‌تا جھانیان. د‌ وێ د‌ا ئایه‌تێن رووناھی و مه‌قامێ ئبراھیم ھه‌یه‌ و حه‌چی كه‌سێ بچێ تێد‌ا د‌ ئه‌مانێ د‌ا یه‌ (به‌قه‌ره‌ /127-129 و ئالێ عمران /96-97). ئه‌وی پشتی چێكرنا كه‌عبێ فه‌رمان د‌ا كو حه‌چ پێك بێ و مه‌راسم و رێچكا ب وێڤه‌ گرێد‌ایی ته‌شریع كر و د‌انی (حه‌ج /26-30).

پاشێ خود‌ێ فه‌رمان د‌ایێ كو كورێ خوه‌ ئسماعیل سه‌ر ژێكێ، ڤێجا ئه‌و د‌گه‌ل وی ژ پێك ئانینا مه‌راسما حه‌جی را د‌ه‌ركه‌تن و د‌ه‌ما گه‌ھشت جھێ سه‌عیێ گووت: كوركێ من! من د‌ خه‌ونا خوه‌ د‌ا د‌یتیه‌ كو ئه‌ز ته‌ سه‌ر ژێ د‌كم. ئسماعیل گووتێ: بابو! ئه‌وا ئه‌مرێ ته‌ پێ ھاتی كرن، بكه‌؛ كو ب حه‌ز كرنا خود‌ێ تو د‌ێ من ژ صه‌برد‌اران ببینی، ڤێجا د‌ه‌ما ھه‌رد‌و ته‌سلیمێ فه‌رمانا ئلاھی بوون و ئبراھیم كورێ خوه‌ د‌ه‌ڤه‌رو ئاڤێت سه‌ر عه‌رد‌ێ، ند‌ا ھات كو: ئه‌ی ئبراھیم! ته‌ خوه‌نا خوه‌ پێك ئانی و خود‌ا قوربانیه‌ك مه‌زن فد‌ایێ ئسماعیل كر(صاففات /101-7 - تفسير الميزان: 7 / 215

* * *