به‌رووكێ ء. م. عایشه‌ و عه‌مرێ كورێ عاص

د‌ایكا باوه‌رد‌اران عایشه‌ ژی گازیا خوه‌ د‌ د‌ژێ عوسمان د‌ا ئه‌شكه‌ره‌ كر و مویه‌ك ژ مویێن ره‌سوولێ خود‌ێ صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی و لباس و صووله‌ك یا وی د‌ه‌ستخوه‌ گرت و گووت: چقا زووكا ھه‌وه‌ سوننه‌تا پێغه‌مبه‌رێ خوه‌ ژبیر كر؛ ئه‌ڤه‌ ھێجا موو و جلك و صوولا وی كه‌ڤن نه‌بویه‌![1] ڤێجا عوسمان عه‌نری و پر كه‌ربێ وی ھاتن، ڤێجا چ ھات د‌ه‌ڤێ وی گووت. ‌وێ ھه‌ر وھا د‌گووتا: عوسمان حه‌د‌د‌ و حود‌وود‌ێ خود‌ێ ژ كار خستییه‌ و گه‌ف ل شاھدان كریه‌. ھه‌رد‌و ب د‌ژواری رابین ھه‌ڤ، ڤێجا ئه‌وی وھا گووتێ: ته‌ چ كار ب ڤان كاران ھه‌یه‌، تو ژ ژنه‌كی پێڤه‌ نه‌ تشته‌كی و د‌ه‌ستوور ژ ته‌ را ھاتیه‌ كو تو د‌ مالا خوه‌ د‌ا روونێی، ھ‌نه‌ك د‌ی ژی ھه‌ما ئه‌و گووتنا وی گووتنێ، لێ ھنه‌ك د‌ی گووتن: د‌ ڤێ مه‌سه‌لێ د‌ا ما كی ژ وێ پێشتره‌؟ د‌ په‌ی را پێ صوول و پێلاڤان ل ھه‌ڤ د‌ان. گووتنه‌ پشتی پێغه‌مبه‌ر صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی ئه‌ڤ یێكه‌مین شه‌ر بویه‌[2]‌. وه‌زیرێ موعاوییه و شریكێ وی د‌ كاروبارا د‌ا عه‌مرێ عاص ژی ژ ھێرشبه‌رێن سه‌ر عوسمان بی و خه‌لك ل به‌رابه‌رێ وی د‌ا راد‌كران، د‌چوا ناڤ خه‌لكێ و د‌گووتا: تو سوار بویی و ئه‌م ژی سوار بوونه‌، ڤێجا تو بزڤره‌ د‌ا ئه‌م ژی بزڤرین[3]. جاره‌كی ژی گووتێ: ئه‌ی عوسمان! ژ خود‌ێ بترسه‌! ئه‌وی ژی گووتێ: ئه‌ی كورێ پیسكار، ژ د‌ه‌مێ من تو ژ كار ئاڤێتی تو خۆرت بویی و گه‌ود‌ا ته‌ ستوور بویه‌. و ژ ئالیێ د‌ی ڤه‌ گازی كرێ: ل خود‌ێ بزڤره‌[4] د‌ په‌ی را د‌ه‌ركه‌ت چوو فلستینێ و ل وێد‌ه‌رێ ما و خه‌لك حه‌تا ب شڤانا ژی ل د‌ژێ وی د‌ا راد‌كران. ڤێجا د‌ه‌ما مه‌سه‌لا كوژرانا وی بھیست، گووت: ئه‌ز عه‌بد‌وللاھم، د‌ه‌ما ئه‌ز تلیا خوه‌ د‌ برینه‌كی را بكم ئێد‌ی ساخبوون ژێرا نینه‌[5].

ژ به‌ر كو ئه‌وی كورێن بابێ خوه‌ ل خه‌لكێ بار كرن و ئه‌وان پر نه‌خوه‌شی ژ خه‌لكێ را چێكرن، گه‌له‌ك ژ صه‌حابان نه‌حه‌زیا خوه‌ ژێرا ئه‌شكه‌ره‌ كرن. له‌شكه‌رێ مصرێ كو عوسمان موحاصره‌ كربین و ل كوژرانا وی د‌ا شریك بوون، سه‌رووكێ وان عه‌بد‌وره‌حمانێ كورێ عه‌د‌یسێ به‌لوی بی، ئه‌و ژ مه‌زنێن صه‌حابییان بی و ژ وان كه‌سان بی كو ل حود‌ه‌یبییه‌ یێ حازر بی و ژ ئه‌ھلێ به‌یعه‌تا شه‌جه‌ره‌ بی، د‌ ناڤ وا یێن ئه‌و موحاصره‌ كرین د‌ا كوومه‌ك ژ صه‌حابییێن به‌د‌ری ژی ھه‌بین، یێن وه‌ك روفاعه‌ یێ كورێ رافع ئه‌نصاری و یێن د‌ی. نییارێ كورێ عه‌یاز ژی ژ صه‌حابیێن موحاصره‌كه‌ر بی كو ھات كوشتن.

د‌ه‌قێن تاریخێ ئه‌ڤ ژی گووتنه‌: صه‌حابیێن مه‌د‌ینێ ژ د‌یتر صه‌حابیێن وه‌لاتا را نڤیسین كو: ئه‌گه‌ر ھوون جھاد‌ێ د‌خازن، رابن، چكو براستی ئه‌ڤه‌ خه‌لیفێ ھه‌وه‌ د‌ینێ موحه‌ممه‌د‌ تێك د‌ایه‌[6] صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی.

چقا تشته‌ك چێبیا ھه‌ما ھه‌ر موعاوییه‌ خوونخازیا عوسمان د‌كرا، مه‌خسه‌د‌ا وی ژی ژ وێ ھه‌ما ئه‌و بی كو ل د‌ژێ عه‌لی د‌ا سه‌لام لێ بن شه‌ر ھلێخێ، چكو ئه‌و د‌ه‌رحه‌ق وی د‌ا پر كیند‌ار بی، كین و كه‌ربه‌ك زێد‌ه‌یێ ژ حه‌د‌ ژ وی ھه‌بی. كه‌رب و كینا موعاوییه‌ ژ عه‌لی سه‌لام لێ بن ژ به‌ر ئیمان و عه‌د‌اله‌تا وی بی. كه‌ربێ عه‌لی سه‌لام لێ بن ژی ژ موعاوییه‌ د‌ھاتا ژ به‌ر نفاق و زولما وی. ژ به‌ر وێ یێكێ موعاوییه‌ ب حیله‌ و خاپاند‌ن مرووڤێن وه‌ك خوه‌ به‌رھه‌ڤ كرن و ب بھانا كوژرانا خه‌لیفێ موسلمانا راكرن شه‌رێ عه‌لی سه‌لام لێ بن و ئه‌ڤ گومان خست د‌ د‌لێ ئیمان زه‌عێف و عه‌قل سڤكان د‌ا، ڤێجا ئه‌وا كراسێ عوسمان ناڤ خوه‌ د‌ا گه‌راند‌ن و لسه‌ر گرین و ئاگرێ حه‌یف ھلانینێ ژ كوژه‌رێن وی، خوه‌ش كرن.

قه‌بیصه‌ یێ عه‌بسی ژ ئالیێ موعاوییه‌ ڤه‌ ھات مه‌د‌ینایێ، ئمام عه‌لی ئه‌حوال ژێ پرسین، ئه‌وی گووت: ئه‌ز ژ بال وا كه‌سان ھاتمه‌ كو قصاص و حه‌یفھلانینێ د‌خازن، ئمام گووت ژ كی؟ گووت: ژ ته‌ بخوه‌. كراسێ عوسمان ب مه‌نبه‌را د‌مشقێ ڤه‌ كرنه‌ و من د‌یت شێست ھه‌زار پیره‌مێر لبه‌ر سه‌كنینه‌ و د‌گرین و حه‌یفا وی د‌خازن. ئمام عه‌لی گووت: خوونا عوسمان ژ من د‌خازن؟!![7].

[1] ئه‌نسابول ئه‌شراف / به‌لازری: ج5 په‌ر 48

[2] ئه‌نسابول ئه‌شراف / به‌لازری: ج5 په‌ر 84

[3] تاریخا ته‌به‌ری: ج3 په‌ر 369

[4] كامل، ئبن ئه‌سیر، ج 3 / 80

[5] ئه‌نسابول ئه‌شراف / به‌لازری: ج5 په‌ر 74