موعاویه‌ خونخازێ عوسمان

ڤێجا موعاویه‌ ژی حه‌قێ خوونخازیا عوسمان د‌ا خوه‌ و وه‌ره‌نگ نیشان د‌ا كو نێزیكترینێ خه‌لكێ یه‌ ژ وی را و ژ ھه‌ركه‌سی موسته‌حه‌قتره‌ ژ خوونخازیا وی را و گازیا كوژرانا مه‌زلوومانه‌ یا عوسمان و حه‌قێ گرتنا خوینا وی ژ ئالیێ شه‌ریعه‌تێ ڤه‌ ئانی سه‌ر زمان.

موعاوییه‌ ژ كی را د‌خازێ؟ ژ وی را كو ھه‌می د‌ سه‌رد‌اچوونا وی د‌ا شریكن؛ ئه‌وێن ئیروو ژێرا د‌گرین ھه‌ما ئه‌ون یێن پێشد‌ا جه‌زاد‌انا وی د‌خوه‌ستان و گووتین خه‌لكێ كو ئه‌و ژ رێكا د‌ورست د‌ه‌ركه‌تیه‌ چكو مه‌شیا وی د‌ رێكا به‌نی ئومه‌ییه‌ د‌ا یه‌. نخوه‌ گه‌ره‌كه‌ ھنه‌كی پتر سه‌ر مه‌سه‌لێ بێ فكركرن، مه‌خسه‌د‌ا موعاوییه‌ ئه‌و بی كو عه‌لی ته‌نێ ب ناڤێ قاتلێ عوسمان بد‌ێ ناساند‌ن، ڤێجا د‌ژاتیا صه‌حابێن پێغه‌مبه‌ر صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی ژ عوسمان را مه‌لحه‌زه‌ نه‌د‌كرا. چكو ئه‌وان د‌ه‌ما د‌یتن مه‌یلا وی لسه‌ر كورێن بابێ وی یه‌ مال و ھه‌یی كریه‌ تایبه‌تێ وان و كاروبار ھشتنه‌ ب ھێڤیا وان ڤه‌ و مه‌روانێ حه‌كه‌م پر نێزیكێ‌ خوه‌ كریه‌ و ئه‌و كریه‌ ئه‌میند‌ارێ د‌ه‌وله‌تێ و بێقیمه‌تی گه‌ل ھنه‌ك صه‌حابان ھاتیه‌ كرن و ھنه‌ك د‌ی ژ ئاخا وان د‌وور كرنه‌، خوه‌ ژێ پاشد‌ا د‌ان و كه‌ربێ خوه‌ ژ وی ئه‌شكه‌ره‌ كرن. عه‌بد‌وره‌حمانێ كورێ عه‌وف[1] ئاریكارێ وی یێ پێشد‌ا كو ژ‌ بژارتنا وی را پر خه‌بتی بی، ته‌ركا وی كر و وه‌صیه‌ت كر كو عوسمان لسه‌ر وی نمێژ نه‌كێ[2]، ئه‌وی د‌گووتا: لێ له‌ز بكن ھێجا د‌ حوكومد‌اریا خوه‌ د‌ا خۆرت نه‌بویی؛ ھه‌ما وی گووت عه‌لی سه‌لام لێ بن شویرێ من ژی بد‌ه‌ گه‌ل یێ خوه، ئه‌وی گه‌ل وێ یا من د‌ایییێ موخاله‌فه‌ت كریه‌[3].

ته‌لحه‌ ژی د‌ به‌رابه‌رێ وی د‌ا پر د‌ژوار بی، د‌ژواریا وی ئه‌وقاس زێد‌ه‌ بی كو عوسمان گازی د‌كرا و د‌گووتا: ئه‌ی خود‌ا! ل به‌رابه‌رێ ته‌لحه‌د‌ا ھه‌ما تو پالگه‌ھا منی، ئه‌وی ئه‌و راكرن ناڤچاڤێن من، وللاھی ئه‌ز د‌خازم ئه‌و زه‌ركی ببێ و خوینا وی بێ رژاند‌ن. [4]

[1] عه‌بد‌وره‌حمان كورێ عه‌وف كورێ عه‌بد‌ول حه‌رس كورێ زوھره‌ كورێ كلابێ قوره‌یشی یێ زوھری یه‌، د‌ د‌ه‌مێ جاھلییه‌تێ د‌ا ناڤێ وی : عه‌بد‌و عومه‌ر ئان عه‌بد‌ول كه‌عبه‌ بویه‌. د‌ییا وی شه‌فا كه‌چا عه‌وفێ كورێ زوھه‌ر بویه‌. د‌ه‌ھ سالان پشتی سالا فیل ھاتیه‌ د‌ونیایێ. ئه‌و ژ موھاجران بویه‌ و د‌ به‌د‌رێ د‌ا شریكاتی كریه‌ و ھه‌ر وھا د‌ ھه‌می شه‌ران د‌ا د‌گه‌ل پێغه‌مبه‌ر بویه‌ صه‌له‌وات ل وی و ئالێ وی، ئه‌و یێك ژ شوورا یا شه‌ش كه‌سه‌ بویه‌ و ژ شوورشڤانان ژی بویه‌. پشتی مرنا خوه‌ ھه‌زار د‌ه‌ڤه‌ و 3000 په‌ز و صه‌د‌ ھه‌سپ په‌ی خوه‌ را ھشتن. ئه‌وی وه‌صیه‌ت كر كو پێنجی ھه‌زار د‌یناران ژ مالێ وی بد‌ن صه‌د‌ه‌قه‌؛ د‌ د‌ه‌مێ نه‌خوه‌شیا خوه‌ د‌ا كو ژنه‌ك یا خوه‌ به‌رد‌ا، پێ د‌انا ھه‌شتێ و سێ ھه‌زار د‌یناران پێك ھات كو چارێكا ھه‌شتێكێ بی. بنێرن: ریازون نه‌زره‌، په‌ر ێ 389، ئه‌وی پر ژی زێر ھه‌بین. د‌ سالا 32 ئان 31 ێ ھجری د‌ا ژ د‌ونیایێ چو و د‌ به‌قیعێ د‌ا ھات ڤه‌شارتن.

[2] ئه‌نسابول ئه‌شراف / به‌لازری: ج5 په‌ر 75

[3] ئه‌نسابول ئه‌شراف / به‌لازری: ج5 په‌ر 177 - 200

[4] ئه‌ل كامل / ئبن ئه‌سیر: ج2 ص86